مترجم: پوریا جعفری چمازکتی
هر سال، پلتفرم‌های جدید و الگوریتم‌های هوشمندانه تر ما را بیشتر به دنیای اعتیادآور فضای مجازی متمایل می‌سازد. امروزه، تعداد فزاینده ای از مردم متوجه این روند شده اند و به طور فعالانه ای سعی در مقاومت در برابر آن دارند. به همین سبب، می‌توان گفت که بسیاری در صدد کنار گذاشتن شبکه‌های اجتماعی هستند و دلایل بسیار زیادی نیز می‌توان برای این کار برشمرد اما آیا شواهدی وجود دارد که این کار در بلند مدت برای شما خوب است؟
عوامل کنار گذاشتن
هر چند شبکه‌های اجتماعی بسیار زیادی در فضای مجازی وجود دارد که نمی‌توان از همه آنها نام برد، اما معمولا وقتی صحبت از شبکه‌های اجتماعی می‌شود، منظور پنج پلتفرم بزرگ: فیسبوک، توییتر، اینستاگرام، یوتیوب و تیک تاک است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مردم دلایل بسیاری برای کنار گذاشتن یک یا چند پلتفرم را دارند.
یکی از این دلایل، نگرانی درباره اثرات منفی بر سلامت روانی و جسمی است. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می‌دهد دختران نوجوان ممکن است در اثر مشاهده عکس‌های سلفی دستکاری شده در اینستاگرام، نسبت به بدن خود احساس شرم کنند.
از دلایل دیگر کنار گذاشتن شبکه مجازی می‌توان تبلیغات بیهوده و نگرانی درباره حریم خصوصی را نام برد اما سوال اصلی این است: آیا کنار گذاشتن شبکه‌های مجازی ، این نگرانی‌ها را برطرف می‌کند؟
نتایج ضد و نقیض
دشوار است که مشخص کنیم آیا فواید واضح و پایداری در کنار گذاشتن شبکه‌های اجتماعی وجود دارد و نگاهی به پژوهش‌ها چرایی این مسئله را روشن می‌کند. طبق پژوهشی که در سال ۲۰۲۰ صورت گرفت، مشخص شد افرادی که شبکه‌های مجازی را کنار گذاشته بودند، روابط صمیمانه آنها بهبود یافته بود و خلاصی از مقایسه خود با دیگران موجب خرسندی آنها شده بود.اما بعضی نیز گفتند که دلتنگ جنبه‌های آگاهی دهنده و سرگرمی شبکه‌های اجتماعی هستند.
در پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ انجام گرفت، محققین وضعیت روانی ۱۴۳ دانشجوی آمریکایی را که در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل بودند، بررسی کردند و سپس به طور تصافی گروهی از آنان را انتخاب کرده و محدودیت روزانه ۱۰ دقیقه برای هر کدام از پلتفرم‌های فیسبوک، اینستاگرام و اسنپ چت تعیین کردند. سه هفته بعد، آن هایی که استفاده از شبکه‌های مجازی برایشان محدود شده بود، به طور معناداری سطوحی پایین تری از تنهایی و افسردگی را نشان می‌دادند؛ هر چند، تاثیر معناداری بر اضطراب یا عزت نفس آنها مشاهده نشد.
در پژوهشی که در سال ۲۰۱۹ انجام شد و ۷۸ شرکت کننده داشت، از نصف آنان خواسته شد که یک هفته از فیسبوک و اینستاگرام استفاده نکنند. نتیجه موجب شگفتی محققین شد، چرا که افرادی که در این گروه بودند (وعموما در شبکه‌های اجتماعی بسیار فعال بودند) ، اثرات روانی مثبت کمتری نسبت به گروه شاهد (که محدودیتی نداشتند) تجربه کردند. با نتایج گوناگونی که یافته‌های علمی نشان داده اند، می‌توان نتیجه گرفت که رابطه‌ی ما با شبکه‌های اجتماعی و تاثیر آن بر ما، بسیار پیچیده است.
محدودیت‌های تحقیقاتی
به نظر می‌آید که هیچ یک از مقالات علمی به ارزیابی اثرات بلندمدت کنار گذاشتن دائمی شبکه‌های اجتماعی نپرداخته اند؛ احتمالا دلیلش این است که پیدا کردن شرکت کنندگانی که حاضر باشند به طور تصادفی انتخاب شوند تا برای همیشه شبکه‌های اجتماعی را کنار بگذارند، بسیار دشوار است.
نکته دیگر آن است که درصدی از افرادی که شبکه‌های اجتماعی را کنار می‌گذارند نهایتا به آنها باز می‌گردند. دلایلی که برای این بازگشت می‌توان برشمرد عبارتند از: احساس از قافله جاماندن، نگرانی از بابت از دست دادن ارتباطات، تمایل به دسترسی مجدد به اطلاعات کاربردی یا جذاب، احساس فشار اجتماعی برای بازگشت و یا شک بابت اشتباه بودن تصمیم خود بابت ترک کردن شبکه‌های اجتماعی.
حتی اگر محققین بتوانند گروه بزرگی از افراد را پیدا کنند که حاضر باشند برای همیشه شبکه‌های اجتماعی را کنار بگذارند، نظارت و انجام آزمایش‌های پی در پی بسیار هزینه بر خواهد بود. فراتر از آن، دشوار است که بتوان تعیین کرد چه مقداری از افزایش (یا کاهش) رضایت از زندگی شرکت کننده به دلیل کنار گذاشتن فضای مجازی است و نه عوامل دیگر.
به همین دلیل، در حال حاضر شواهدی مبنی بر این که کنار گذاشتن شبکه‌های اجتماعی در بلند مدت سودمند می‌باشد، وجود ندارد؛ و در کوتاه مدت، نتایج ضد و نقیض است.
کنار گذاشتن یا کنار نگذاشتن؟
مطالب بیان شده به این معنا نیست که کنار گذاشتن شبکه‌های اجتماعی (چه کوتاه مدت و چه بلند مدت) برای بعضی افراد سودمند نخواهد بود. احتمالا هرگونه مزایای بالقوه به خود شخص و دلیلی که این کار را انجام می‌دهد، بستگی خواهد داشت. به عنوان مثال، اتفاق نظری که در تحقیقات وجود دارد این است که نحوه ای که شما از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنید نقش مهمی در میزان مثبت یا منفی بودن تجربه شما خواهد داشت. با استفاده‌ی آگاهانه از شبکه‌های اجتماعی، کاربران می‌توانند آسیب‌های احتمالی را به حداقل برسانند در حالی که از فواید آن همچنان بهره مند شوند.
برای بعضی، ممکن است تنها یک پلتفرم سبب نارضایتی باشد. اگر شما به شدت با تمرکز بیش از حد اینستاگرام بر زندگی خصوصی افراد مشکل دارید، پس می‌توانید به سادگی با عدم استفاده از اینستاگرام مشکل را برطرف کنید. تکنیک دیگر این است که محتوایی که در شبکه‌های اجتماعی مشاهده می‌کنید را طوری دست چین کنید که محتوای مورد نظرتان، کاربردی و مثبت باشد.
اگر هنوز نمی‌دانید که کنار گذاشتن شبکه‌های اجتماعی برایتان مفید است یا نه، ساده ترین راه این است که خودتان امتحان کنید. یک یا چند نوع شبکه‌ی اجتماعی را موقتا کنار بگذارید. بعد از مدتی ، از خود بپرسید که آیا زندگی شما بهتر شده است یا خیر؟ اگر جواب بله است، این کنار گذاشتن را دائمی کنید.
هر چند شبکه‌های اجتماعی بسیار زیادی در فضای مجازی وجود دارد که نمی‌توان از همه آنها نام برد، اما معمولا وقتی صحبت از شبکه‌های اجتماعی می‌شود، منظور پنج پلتفرم بزرگ: فیسبوک، توییتر، اینستاگرام، یوتیوب و تیک تاک است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مردم دلایل بسیاری برای کنار گذاشتن یک یا چند پلتفرم را دارند.
یکی از این دلایل، نگرانی درباره اثرات منفی بر سلامت روانی و جسمی است. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می‌دهد دختران نوجوان ممکن است در اثر مشاهده عکس‌های سلفی دستکاری شده در اینستاگرام، نسبت به بدن خود احساس شرم کنند.
از دلایل دیگر کنار گذاشتن شبکه مجازی می‌توان تبلیغات بیهوده و نگرانی درباره حریم خصوصی را نام برد اما سوال اصلی این است: آیا کنار گذاشتن شبکه‌های مجازی ، این نگرانی‌ها را برطرف می‌کند؟
نتایج ضد و نقیض
دشوار است که مشخص کنیم آیا فواید واضح و پایداری در کنار گذاشتن شبکه‌های اجتماعی وجود دارد و نگاهی به پژوهش‌ها چرایی این مسئله را روشن می‌کند. طبق پژوهشی که در سال ۲۰۲۰ صورت گرفت، مشخص شد افرادی که شبکه‌های مجازی را کنار گذاشته بودند، روابط صمیمانه آنها بهبود یافته بود و خلاصی از مقایسه خود با دیگران موجب خرسندی آنها شده بود.اما بعضی نیز گفتند که دلتنگ جنبه‌های آگاهی دهنده و سرگرمی شبکه‌های اجتماعی هستند.
در پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ انجام گرفت، محققین وضعیت روانی ۱۴۳ دانشجوی آمریکایی را که در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل بودند، بررسی کردند و سپس به طور تصافی گروهی از آنان را انتخاب کرده و محدودیت روزانه ۱۰ دقیقه برای هر کدام از پلتفرم‌های فیسبوک، اینستاگرام و اسنپ چت تعیین کردند. سه هفته بعد، آن هایی که استفاده از شبکه‌های مجازی برایشان محدود شده بود، به طور معناداری سطوحی پایین تری از تنهایی و افسردگی را نشان می‌دادند؛ هر چند، تاثیر معناداری بر اضطراب یا عزت نفس آنها مشاهده نشد.
در پژوهشی که در سال ۲۰۱۹ انجام شد و ۷۸ شرکت کننده داشت، از نصف آنان خواسته شد که یک هفته از فیسبوک و اینستاگرام استفاده نکنند. نتیجه موجب شگفتی محققین شد، چرا که افرادی که در این گروه بودند (وعموما در شبکه‌های اجتماعی بسیار فعال بودند) ، اثرات روانی مثبت کمتری نسبت به گروه شاهد (که محدودیتی نداشتند) تجربه کردند. با نتایج گوناگونی که یافته‌های علمی نشان داده اند، می‌توان نتیجه گرفت که رابطه‌ی ما با شبکه‌های اجتماعی و تاثیر آن بر ما، بسیار پیچیده است.
محدودیت‌های تحقیقاتی
به نظر می‌آید که هیچ یک از مقالات علمی به ارزیابی اثرات بلندمدت کنار گذاشتن دائمی شبکه‌های اجتماعی نپرداخته اند؛ احتمالا دلیلش این است که پیدا کردن شرکت کنندگانی که حاضر باشند به طور تصادفی انتخاب شوند تا برای همیشه شبکه‌های اجتماعی را کنار بگذارند، بسیار دشوار است.
نکته دیگر آن است که درصدی از افرادی که شبکه‌های اجتماعی را کنار می‌گذارند نهایتا به آنها باز می‌گردند. دلایلی که برای این بازگشت می‌توان برشمرد عبارتند از: احساس از قافله جاماندن، نگرانی از بابت از دست دادن ارتباطات، تمایل به دسترسی مجدد به اطلاعات کاربردی یا جذاب، احساس فشار اجتماعی برای بازگشت و یا شک بابت اشتباه بودن تصمیم خود بابت ترک کردن شبکه‌های اجتماعی.
حتی اگر محققین بتوانند گروه بزرگی از افراد را پیدا کنند که حاضر باشند برای همیشه شبکه‌های اجتماعی را کنار بگذارند، نظارت و انجام آزمایش‌های پی در پی بسیار هزینه بر خواهد بود. فراتر از آن، دشوار است که بتوان تعیین کرد چه مقداری از افزایش (یا کاهش) رضایت از زندگی شرکت کننده به دلیل کنار گذاشتن فضای مجازی است و نه عوامل دیگر.
به همین دلیل، در حال حاضر شواهدی مبنی بر این که کنار گذاشتن شبکه‌های اجتماعی در بلند مدت سودمند می‌باشد، وجود ندارد؛ و در کوتاه مدت، نتایج ضد و نقیض است.
کنار گذاشتن یا کنار نگذاشتن؟
مطالب بیان شده به این معنا نیست که کنار گذاشتن شبکه‌های اجتماعی (چه کوتاه مدت و چه بلند مدت) برای بعضی افراد سودمند نخواهد بود. احتمالا هرگونه مزایای بالقوه به خود شخص و دلیلی که این کار را انجام می‌دهد، بستگی خواهد داشت. به عنوان مثال، اتفاق نظری که در تحقیقات وجود دارد این است که نحوه ای که شما از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنید نقش مهمی در میزان مثبت یا منفی بودن تجربه شما خواهد داشت. با استفاده‌ی آگاهانه از شبکه‌های اجتماعی، کاربران می‌توانند آسیب‌های احتمالی را به حداقل برسانند در حالی که از فواید آن همچنان بهره مند شوند.
برای بعضی، ممکن است تنها یک پلتفرم سبب نارضایتی باشد. اگر شما به شدت با تمرکز بیش از حد اینستاگرام بر زندگی خصوصی افراد مشکل دارید، پس می‌توانید به سادگی با عدم استفاده از اینستاگرام مشکل را برطرف کنید. تکنیک دیگر این است که محتوایی که در شبکه‌های اجتماعی مشاهده می‌کنید را طوری دست چین کنید که محتوای مورد نظرتان، کاربردی و مثبت باشد.
اگر هنوز نمی‌دانید که کنار گذاشتن شبکه‌های اجتماعی برایتان مفید است یا نه، ساده ترین راه این است که خودتان امتحان کنید. یک یا چند نوع شبکه‌ی اجتماعی را موقتا کنار بگذارید. بعد از مدتی ، از خود بپرسید که آیا زندگی شما بهتر شده است یا خیر؟ اگر جواب بله است، این کنار گذاشتن را دائمی کنید.
منبع : میگنا
.jpg/3 "عکس تزئینی است")
