سایت تخصصی روانشناسی

 هنر درمانی رشته ای است که در آن  با خلق یا مشاهده یک اثر هنری از طریق دریافت و بیان احساسات شخص ، برای کمک به او استفاده می شود. بر خلاف هنر که تنها به منظور خلق اثر هنری انجام می شود ، تمرکز هنر درمانی ( که بطور معمول شامل نقاشی ، سفالگری ، کار با زغال ، مداد رنگی و مواد مشابه است) بر فرایند خلق یک اثر هنری می باشد و فعالیتهای مقدماتی به کار گرفته شده برای درمان ، به خلق اثر و نتیجه حاصل از آن ترجیح داده می شود. در این رشته، ممکن است یک قطعه هنری هیچگاه به پایان نرسد.

 یک هنر درمانگر بر این باور است که عمل انجام شده در راه خلق یک اثر هنری ، مجموعه ای از فعالیتهای داخلی را در جهت شرکت دادن ابعاد فیزیکی ، احساسی و معنوی درمان راه اندازی می کند. برای افرادی که قادر به ایجاد یک کار هنری نیستند ، رفتن به موزه و یا نگاه کردن به کتابهای هنری نیز می تواند مفید باشد. بدون شک ، نگاه کردن به آثار هنری باعث نیروبخشی از نظر معنوی و افزایش آرامش می شود.

تاریخچه هنر درمانی چیست؟
   با وجود اینکه مردم همیشه احساسات خود را از یک اثر هنری بیان کرده اند ، هنر درمانی به عنوان یک شغل و رشته درمانی ، از سال 1930 بوجود آمد. از جمله حوزه هایی که در حال حاضر در بسیاری از اوقات از هنر درمانی به عنوان بخشی از درمان استفاده می شود ،روانشناسی ( کاربرد هنر برای آشکار کردن احساسات نهفته ) و درمان فیزیکی (کمک به اعتماد به نفس و توانبخشی) است

 روانشناسان کودک و پزشکان خانواده ، اغلب به علت اینکه کودکان برای بیان احساسات توسط کلمات شرایط سختی را تحمل می کنند ، از هنر درمانی استفاده می نمایند . این رشته همچنین یک جزء حیاتی از فعالیتهایی است که در بسیاری از شیرخوارگاهها و آسایشگاهها  یا در موارد نیاز به پرستاری طولانی مدت ، مورد استفاده قرار می گیرد.

هنر درمانی چگونه تاثیر می کند؟
  هنر درمانی از طرق مختلف به درمان کمک می کند. نخست اینکه کیفیت زیبایی شناختی کارهای هنری می تواند خلق ، نشاط  ،عزت نفس و آگاهی شخصی بیمار را بهبود بخشد . ثانیا ، تحقیقات نشان داده است که وقتی افراد در فعالیتهایی که از آن لذت می برند عمیقا درگیر می شوند ، فاکتورهای فیزیولوژیک مانند ضربان قلب ، فشار خون و تنفس آهسته می شود . به علاوه خلق هنر فرصتی است تا چشمها و دستها با هم تمرین کنند ، بین آنها هماهنگی ایجاد شود و مسیرهای عصبی بین دست و مغز تحریک و تهییج گردد

از آنجا که هنر درمانی زبانی به غیر از الفاظ دارد، معمولا در مواقعی استفاده می شود که بیماران با مشکلات فیزیکی و احساسی مواجهند و بیان بیم و امیدها برایشان دشوار است یا نمی توانند براحتی در مورد  عصبی بودن و احساسات پیچیده خود صحبت کنند .خلق اثر هنری به افراد کمک می کند تا طرز تفکر و احساسی را که معمولا توسط ضمیر نیمه خود آگاه پنهان می شود ، در دسترس قرار دهند

از هنر درمانی چه توقعی می توانید داشته باشید ؟
  یک  هنر درمانگر معمولا کار خود را با کمک به تیم پزشکان انجام می دهد . جلسه هنر درمانی می تواند به صورت انفرادی و یا در قالب یک گروه کوچک انجام شود. جلسه درمانی برای افراد بالغ معمولا یک یا دو ساعت خواهد بود ولی برای کودکان و افراد مسن ممکن است کمتر باشد. یک درمانگر ،معمولا مطالب مورد بحث و ابزار مورد نیاز را آماده می کند ، مکان راحتی را در نظر می گیرد و یک موسیقی آرام نیز به عنوان زمینه به محیط درمان اضافه می کند

زمان برای برنامه ریزی ، اجرا ، بازتاب کار و بحث و گفتگو در مورد کار نیز در جلسه لحاظ می شود. قبل از آغاز جلسه درمان ، درمانگر ممکن است از مراجع بخواهد که در مورد علت تمایل به انجام این درمان توضیح دهد تا بدین ترتیب اهداف او بهتر مشخص شود . یک جلسه یا کارگاه علمی آخر هفته ممکن است همه آن چیزی باشد که مراجع نیاز دارد. گاهی نیز جلسات منظم با درمانگر برای مدت شش ماه یا بیشتر ادامه پیدا می کند

مزایای درمان با روش هنر درمانی چیست ؟
    از نظر  هنر درمانگران  ، خلق اثر به تنهایی می تواند به طور طبیعی دارای مزایایی باشد. فرایند خلق اثر با بهبود بخشیدن به احساسات ، عزت نفس و اعتماد به نفس را تقویت می کند . کاهش استرس نیز یکی از مزایای مهم آن است .تحقیقات نشان می دهد که سرکوب احساسات قوی می تواند به ایجاد استرس منتهی شود و این استرس قادر است علائم بیماری را تشدید کند. با توجه به اینکه هنر درمانی کمک می کند که مردم به ضمیر ناخودآگاه دسترسی داشته باشند و احساسات محصور شده خود را رها سازند ، این درمان برای آنها که از فشار روانی و بیماریهای ناشی از آن رنج می برند  ،بسیار مفید می باشد.

هنر درمانی همچنین برای درمان مشکلات رفتاری استفاده می شود و اغلب به عنوان یک درمان فرعی ،به روان درمانی خدمت می کند. این درمان بسیاری از اوقات  در قالب برنامه درمانهای روانشناختی برای سوء استعمال دارو و الکل استفاده می شود.

هنر درمانی برای بهبود بیماران از ضربه های شدید روانی و آسیبهای جدی ، اغلب به صورت جزئی مفید بوده است. همچنین هنر درمانی می تواند راهی برای ثبت  و درک بهتر از تفکر و احساسات افرادی که بیماریهای مزمنی مانند پارکینسون و آلزایمر دارند ، ارائه دهد.

چگونه  می توانیم یک  هنردرمانگر پیدا کنیم ؟
   درمانگر هم به صورت مستقل و هم به صورت عضوی از تیم درمان که ممکن است شامل درمانگر مقدماتی ، روانشناس ، روانپزشک و مشاور توانبخشی باشد ، عمل می کند. شما باید با تعدادی از درمانگران دیدار کنید تا اطمینان حاصل کنید که با شخصی که نهایتا به عنوان درمانگر انتخاب می کنید راحت می باشید.

درمانگر شما علاوه بر اینکه باید در هنر آموزش دیده باشد ، همچنین باید دارای گواهینامه هنر درمانی نیز باشد. انجمن هنر درمانی آمریکا (AATA)  تاکید می کند که  یک هنر درمانگر  باید شرایط زیر را دارا باشد:
1- درجه لیسانس با حداقل تحصیل 15 ترم تحصیلی در کارگاه هنری و 12 ترم در روانشناسی.
2- درجه استادی در هنر درمانی
3- یک سال سابقه کار پیش از فارغ التحصیلی تحت سرپرستی یک درمانگرثبت شده.

هیئت مربوط به صدور گواهینامه هنری (ATCB)  ، یک سازمان مستقل است که گواهینامه ها را به درمانگرانی که آموزش بعد از لیسانس و دوره انترنی را به پایان رسانده اند ، اهدا می کند . درمانگران باید امتحان تشریحی که توسط (ATCB) برگزار می شود را پشت سر بگذارند تا گواهینامه هیئت را دریافت کنند.

در یک جلسه هنر درمانی به چه نکاتی باید توجه داشت ؟
 ·    با توجه به اینکه در حین جلسه هنر درمانی ، افکار و احساسات قوی               می تواند به سطح بیاید ، باید مطمئن باشیم که درمانگر ما در این امر متبحر می باشد. توجه داشته باشیم که چنانچه درمانگر از موادی نظیر تربانتین و الکل استفاده می کند ، حتما سیستم تهویه مناسبی در اتاق نصب شده باشد

هنردرمانی میتواند موجب کاهش درد و اضطراب بیماران سرطانی شود

تورنتو- تحقیقات ثابت کرده اند که کارهایی چون طراحی با ذغال، نقاشی با آب رنگ یا ساختن یک کاردستی تحت نظر یک هنر درمان مجرب، مهربان و ملایم میتواند به طور قابل توجهی از احساس درد و اضطراب بیماران سرطانی بکاهد

این تحقیق چهارماهه که توسط محققین در بیمارستان Northwestern Memorial شیکاگو انجام شد، ثابت کرد که هنر درمانی (Art Therapy)، به سبک کردن هشت مورد از نه مورد نشانگان بیماری سرطان، از جمله درد، افسردگی، کم اشتهایی و خستگی، کمک میکند

هنر درمانی ، توسط یک متخصص آگاه از هنر و روانکاوی انجام میشود و با به کار گرفتن روند خلاقه موجود در ایجاد آثار هنری، به بیماران امکان میدهد تا درونی ترین احساسات خود را بیان کرده و به آرامش دست یابند.

جودیت پیس (Judith Paice)، مدیر این برنامه و همکار نویسنده در تحقیقات میگوید:
"این کار تنها هنر آفرینی نیست، قضیه به سادگی چسباندن پولک بر کاغذ نیست، واقعیت این است که در اینجا جریانی دائمی از تجلی احساس، بیان و تشریح درونیات وجود دارد که به مردم اجازه میدهد آنچه بر آنها میگذرد را در شکلی تازه بیان کنند، اینرا که در بیمارستان هستند و شاید علایم بیماری در آنها شدت یافته باشد و اینکه شاید از نتیجه معاینات وحشت زده هستند یا نگران آینده اند."

پیس در ادامه خاطرنشان کرد که بسیاری از بیماران مشاوره از طریق هنر را نسبت به جلسات معمول روان درمانی ، بسیار کمتر مرعوب کننده و نا مطبوع میدانند چرا که : "به این ترتیب بیماران بزرگسال به طریقی دیگر قادر به بیان ترسها، احساسات، نگرانیها، آرزوها و رویاهایشان خواهند بود."

پنجاه بیمار با شرایط مختلفی از سرطان سینه و روده گرفته تا سرطان خون و غدد لنفاوی در این تحقیق شرکت کردند، این برنامه شامل یک ساعت هنر درمانی در بیمارستان بود

اکثر این بیماران در شرایط غیر قابل درمان به سر میبردند و قبل از آغاز جلسه، از تمام آنها که 29 مرد و 21 زن در سنین 19 تا 82 بودند، خواسته شد که هر یک از نشانگاه بیماری خود را که شامل درد، تهوع، خستگی، افسردگی، اضطراب، خواب آلودگی، اشتها، حال عمومی و تنفسی میشد، با انتخاب عددی از 0 تا 10 درجه بندی کنند.

در طی جلسه هنر درمانی ، بیماران میتوانستند به کارهایی از قبیل نقاشی، طراحی، مجسمه سازی و کاردستی بپردازند

این جلسات که توسط یک هنردرمان مجرب هدایت میشدند، طوری تنظیم شده بودند که برای هر بیمار، متناسب با اهداف و شرایط وی، برنامه ای خاص انجام شود که طیف وسیعی از یک سرگرمی مشغول کننده تا روشی برای جستجو در عمیق ترین مسایل روانی را در بر میگرفت.
هنر درمان ابتدا شرایطی را ایجاد میکند که بیماران احساس راحتی داشته باشند و با گفتن جملاتی نظیر این:

برای انجام این کار هیچ روش درست و غلطی وجود ندارد، ما در این روند به دنبال آرامش و درمان هستیم نه به دنبال تولید یک محصول بی نقص، به منتقدان درونی خود بگویید که ساکت باشند و بگذارند شما از کاری که انجام میدهید لذت ببرید. شما حتما اشتباه نخواهید کرد"، جلسه را آغاز میکند

پس از پایان یافتن جلسه، باز هم از شرکت کنندگان خواسته شد تا علایم بیماری خود را درجه بندی کنند

قبل از هنردرمانی، میزان متوسط دردی که توسط بیماران اعلام شده بود، حدود 2 بود و پس از آن به 1 رسید. میزان اضطراب آنها نیز به حدود نصف مقدار قبل رسیده بود. تنها موردی که با اجرای این برنامه تغییر نکرد، حالت تهوع بود.

"ما به خصوص با مشاهده کاهش خستگی بسیار غافلگیر شدیم، چندین نفر از بیماران اعلام کردند که جلسه هنر درمانی آنها را پر انرژی کرده است." او اعلام کرد که این تحقیق اولین مورد مستند کاهش خستگی در اثر هنردرمانی است. بسیاری از بیماران قبلا هرگز در جلسات هنردرمانی شرکت نکرده بودند و اکثر آنها مشتاق ادامه دادن این جلسات هستند

90 درصد بیماران در پاسخ به این سوال که حال عمومی آنها پس از هنردرمانی چگونه بوده است، اعلام کردند که این کار آنها را سرگرم کرده و توجه آنها را به جای تمرکز بر درد و ناراحتی، بر انجام کاری مثبت متمرکز کرده است.

ما به دنبال آن هستیم که بتوانیم از حوزه ی هنر برای پیشرفت افراد، برای تعالی روحی و روانی شان و زندگی بهتری برای آنها استفاده کنیم.

جوانانی که در اثر حوادث گوناگون دچار نقص عضو میگردند ویا معلول                  می شوند، بیش از هر چیز به روان درمانی نیاز دارند. برای این دسته از جوانان زندگی گویا به پایان رسیده و افسردگی شدید هرگونه انگیزه ی ادامه ی حیات را از آنان می گیرد. براستی چگونه می توان به آنها کمک کرد. موسسه ی فرهنگی «جام هنر » برای اینکار به روش هنر درمانی روی آورده است.

" شور زندگی شادی انگیز تزین هدیه کودک درونتان به شماست."

سخن گفتن در باره کودک درون یک چیز است و تجربه آ گاهانه اش چیزی دیگر.مادامی که چون طفلی خرد سال نشویم کودک درون گوشه گیرو تنها به جا خواهد ماند. مادامی که در فضای امن به حال و هوای کودک وارد نشویم کودک درون ما همچنان زخمی خواهد زیست.
هرگاه به راستی احساستان را احساس میکنید اجازه میدهید کودک درونتان حضور داشته باشد.هرگاه احساس شادی یا اندوه، خشم یا ترس یا علاقه میکنید، همچنین هرگاه بازیگوش، خلاق یا شهودی هستید کودک درونتان فعال است.
تمرینهای این سلسله مقالات به شیوه ای طراحی شده اند که بتوانید در فضایی ایمن تجربه های دست اولی از کودک درون خود به دست آورید.از طریق نقاشی، نگارش و هنرهای خلاق و بازی ندای کودکی را که در درونتان سکنی دارد خواهید شنید،نیازها و آرزوهایش را کشف خواهید کرد.همچنین خواهید آموخت والدین مهرآمیز درونتان را فعال کنید تا بتوانید از کودک درونتان مراقبت و حمایت کنید.و چون هیچ کودکی در خلاء زندگی نمیکند کودک درون ما نیز خود به خود، یا تصویر والدین درونی مثبت و حمایتگری را خواهد کشید یا والدین ایراد گیر و مسامحه کاری را که مدام انتقاد میکنند.اگر به این امر آگاه نباشیم خود به خود آن شیوه از مراقبتی را که در کودکی ستانده ایم تکرار میکنیم .یعنی به شیوه ای برای خودمان پدری یا مادری میکنیم که قبلا در حق ما صورت گرفته.حال این حق انتخاب را داریم که آن را عوض کنیم . یعنی میتوانیم میان اعضای خانواده درون خویش اتصالی مهر آمیز ایجاد کنیم و زخمهای دوران کودکیمان را شفا بخشیم.
کودک از نظر روانشناسی" پدر انسان است".از این رو شفای کودک درون راهی است تا از نو آغاز کنیم .برای برخورداری از یک کودکی شادمانه هیچ گاه دیر نیست.

"ابزار مراقبت از کودک درون"

نقاشی:
با ایجاد محیطی سالم و هدایت بزرگسالانی حمایتگر کودکان به طور خود انگیخته از راه هنر هستی خویش را بیان و عیان میکنند.کودکان خردسال در یک ویژگی مشترکند و آن زبان هنر است.پس چه جای تعجب اگر به هنگام رشد و پرورش کودک، نقاشی پیش از نوشتن می آید .در واقع هنر درمانی در مورد کودکانی به کار میرود که نمیتوانند احساسهایشان را بیان کنند.آنچه را که نمیتوان بر زبان آورد میتوان به شیوه ای ایمن تر درهنر نمایان ساخت.چه کسی میتواند معنای دقیق دستخط درشت و سیاه و کج و معوج کودک را به کلام در آورد؟ تماشای کودکی که خشم و غضب یا ترس محبوس خود را با مدادهای گچی یا گل مجسمه سازی بیرون میریزد تجربه ای است که بیننده را عمیقا تحت تاثیر قرار میدهد.پس تصادفی نیست اگر کودک درون نیز احساسها و نیاز هایش را از طریق هنر آسانتر بیان کند.بخش عمده نقاشی از نیمه راست مغز میاید .کنش تخصصی این بخش مغز ،ادراک بصری و فضایی و همچنین بیان عاطفی و شهودی است که کودکان خرد سال به دلیل طبیعتشان بسیار معطوف به مغز راست هستند. به همین علت درشت درشت نوشتن و نقاشی برای آنها تا این اندازه طبیعی است.اگر چه کامروایی از مغز راست از طریق مراقبت محدود کننده والدین و نظام آموزشی معطوف به مغز چپ، که به طرزی غیر عادی بر منطق شفاهی و از حفظ کردن مطالب تاکید می ورزد میتواند فروکش کند. زیرا به استثنای ورزش، برنامه های آموزشی مربوط به فعالیت های مغز راست نخستین چیزی است که از بودجه مدارس حذف میشوند. هنگامی که هنر از نظام آموزشی حذف شود کودکان یکی از قدرتمندترین و خوشایند ترین ابزا ر بیان نفس خود را از دست میدهند.و همچنان که در مدرسه پیش میروند پیوسته ناگزیر میشوند که ندای کودک درون –احساسها، بازیگوشی و خویشتن خلاق – خود را انکار کنند. این انکار مارا با مسئله دیگری نیز مواجه میکند. این باور فراگیر که تنها معدودی ا ز افراد با استعدادند و میتوانند از طریق هنر خویشتن را بیان کنند، مابقی حتی حق نداریم به فکر هنر بیافتیم.این والد نکوهشگر درون (ثمره شستشوی مغزی جامعه )است که میگوید :"اشتباه خواهی کرد احمق به نظر خواهی رسید ،هنرت نازیباست خدا به تو رحم کند."اگر همه اینها به طرز دردناکی برایتان آشناست پس دل و جرات به خرج دهید! وقتی به خود اجازه میدهید که به رغم انقاد درونی نقاشی کنید دیگر بار زبان کودک را می آموزید .زیرا اگر میخواهید به پیشواز کودک درونتان بروید چه بهتر که در نیمه راه اورا ملاقات کنید .