به گزارش فانوس،
تنبیه، اصطلاحی است که در زمینه «شرطی‌سازی فعال» مورد استفاده قرار
می‌گیرد و به هر تغییری که پس از بروز یک رفتار در جهت کاهش احتمال بروز
مجدد آن رخ می دهد اطلاق می‌گردد. تنبیه اغلب با تقویت منفی اشتباه گرفته
می‌شود. در حالی که تقویت مثبت و تقویت منفی هر دو برای افزایش احتمال بروز
یک رفتار استفاده می‌شود، تنبیه تنها بر کاهش یا حذف رفتارهای نامطلوب یا
ناخواسته تمرکز دارد.
انواع تنبیه
اسکینر،
رفتارشناس مشهور، که برای اولین بار شرطی‌سازی فعال را توصیف کرد، دو نوع
مختلف محرک منفی را شناسایی کرده که می‌توانند به عنوان تنبیه استفاده
شوند.
تنبیه مثبت
تنبیه
مثبت شامل ارائه یک محرک آزاردهنده پس از وقوع یک رفتار است. برای مثال،
هنگامی که یک دانش آموز در کلاس درس صحبت می‌کند، معلم او را به خاطر
اخلالی که به وجود آورده، سرزنش می‌کند.
تنبیه منفی
تنبیه
منفی شامل حذف یک محرک خوشایند پس از وقوع یک رفتار است. برای مثال، زمانی
که همان دانش آموز دوباره در کلاس درس صحبت می‌کند، معلم به او می‌گوید که
به دلیل رفتارش، زنگ تفریح را از دست خواهد داد.
آیا تنبیه مؤثر است؟
در
حالی که تنبیه میتواند در بعضی موارد مؤثر باشد، نمونه‌های زیادی وجود
دارد که نشان می‌دهد تنبیه میتواند منجر به کاهش یک رفتار خاص نشود. زندان
مثالی است که تقریباً در جوامع مختلف نتیجه مشابه دارد. بسیاری از افراد
پس از اینکه به خاطر یک جرم به زندان فرستاده می‌شوند، پس از آزاد شدن از
زندان، دوباره مرتکب جرم می‌شوند.
چرا
به نظر می‌رسد که تنبیه در برخی موارد مؤثر واقع می‌شود، اما در برخی
موارد چنین نیست؟ محققان عوامل متعددی را کشف کرده‌اند که در چگونگی تأثیر
تنبیه بر موقعیت‌های مختلف نقش دارند.
اول،
تنبیه زمانی بیشتر احتمال دارد به کاهش رفتار منجر شود که بلافاصله پس از
وقوع رفتار اعمال شود. در مورد مثال زندان، احکام مربوطه اغلب با فاصله
نسبتاً زیاد از لحظه ارتکاب جرم صادر می‌شوند که ممکن است یکی از دلایل
اثربخش نبودن زندان در راستای کاهش وقوع جرم در سطح جامعه باشد.
دوم،
تنبیه زمانی نتیجه بهتری را به دست می‌دهد که به طور ثابت و پیوسته اعمال
شود. حفظ ثبات کم و کیف تنبیه برای هر باری که رفتار رخ می‌دهد، میتواند
دشوار باشد. برای مثال اغلب کسانی که به دلیل رانندگی با سرعت بالا جریمه
می‌شوند، همچنان با سرعت بالا می‌رانند. چرا که گاهی جریمه می‌شوند و گاهی
جریمه نمی‌شوند. این برخورد بی‌ثبات و گسسته است که موجب می‌شود رفتار
نامطلوب حذف نشود.
مضرات تنبیه
تنبیه
دارای مضرات قابل‌توجهی است. اولاً، هر گونه تغییر رفتاری که از تنبیه
حاصل می‌شود، اغلب موقت است. اسکینر در کتاب خود درباره رفتارگرایی توضیح
می‌دهد: «رفتار مورد تنبیه، پس از آنکه پیامدهای تنبیه حذف شود، احتمالاً
دوباره ظاهر خواهد شد.»
شاید
بزرگترین مشکلی که تنبیه دارد این واقعیت باشد که در اصل هیچ گونه
اطلاعاتی درباره رفتار مناسب یا مطلوب ارائه نمی‌دهد. به عبارت دیگر در
حالی که افراد ممکن است یاد بگیرند که رفتار خاصی را انجام ندهند، اما
واقعاً چیزی درباره رفتاری که به جای رفتار مورد تنبیه باید انجام دهند یاد
نمی‌گیرند.
ایراد
دیگری که در مورد تنبیه باید در نظر داشت این است که میتواند پیامدهای
ناخواسته و نامطلوبی داشته باشد. برای مثال محققان دریافته‌اند که تنبیه
فیزیکی میتواند منجر به رفتارهای ضد اجتماعی، پرخاشگری و بزهکاری در میان
کودکان شود.
به
همین دلیل اسکینر و سایر روانشناسان پیشنهاد می‌کنند که هرگونه نتیجه
بالقوه کوتاه مدتی که در اثر تنبیه، به عنوان یک ابزار اصلاح رفتار، به دست
می‌آید باید در برابر پیامدهای بالقوه درازمدت آن مورد ارزشیابی قرار
گیرند.
مترجم: فرید ناهید
