عفت زارع
در این بین عنوان می‌شود اگر افراد پیش و پس از ازدواج به مشاور یا روانشناس مراجعه کنند، تا حد زیادی مسائل آن‌ها قابل حل است.
آنجا که کاری از دست مشاور ساخته نیست
با این حال دکتر مریم جان فدا، روانشناس بالینی در خصوص برگزاری جلسات مشاوره روانشناسی پیش از طلاق به ما می‌گوید: در صورت وجود اختلال شخصیت در یکی از زوجین، اختلال جنسی، خیانت زناشویی و تنوع‌طلبی متأسفانه کاری از دست مشاور ساخته نیست، اما اگر نبود یا نقص مهارت‌های زندگی و زناشویی باشد مشاور می‌تواند به حل این مشکل کمک بسیاری کند.
این روانشناس بالینی معتقد است: در بیشتر موارد، حل مشکل و ایجاد تغییر در خود موجب تغییر در طرف مقابل نیز می‌شود بنابراین درباره بی‌تأثیری یکطرفه بودن جلسات نمی‌توان نظر قطعی داد.
جلسات نمایشی
خانمی که پس از ۲۰ سال زندگی مشترک با داشتن دو فرزند به دلیل ترک منزل توسط همسرش، پس از سال‌ها تلاش برای بازگرداندن وی به زندگی تصمیم به طلاق دارد، به خبرنگار ما می‌گوید: اگرچه ارجاع متقاضیان طلاق به مراکز مشاوره یکی از روش‌های کاهش آمار طلاق است، اما تأثیر چندانی در کاهش آمار ندارد. عاطفه می‌گوید: مراکز قضایی یا مشاوره هیچ گونه الزامی برای حضور طرفین مقرر نکرده است. از طرفی برگ برنده همیشه دست مردان بوده و زن برای متارکه یا برگشت به زندگی مشترک زیرفشار است.
خانم دیگری که با پرونده درخواست طلاق یکطرفه، به مرکز مشاوره مراجعه کرده به ما می‌گوید: این جلسات، برای دریافت هزینه مشاوره و صرفاً نمایشی است.
الهه ادامه می‌دهد: در همه جلسات به تنهایی شرکت کردم و از سوی مرکز مشاوره یا قضایی هیچ اجباری برای حضور همسرم وجود نداشت، ضمن اینکه در طرز برخورد مشاوران مرکز تلاشی برای تشویق به انصراف از تصمیم طلاق ندیدم.
توصیه به طلاق
دکتر سیدمحسن میرطالبی، روانشناس و استاد دانشگاه سوره نیز در این باره معتقد است: متأسفانه بسیاری از زوجین از عملکرد مشاوران در فرایند طلاق، رضایت کافی ندارند چراکه باوجود تلاش دادگاه برای طولانی شدن مراحل دادرسی تا رسیدن احتمالی به سازش طرفین، در برخی موارد، مراکز مشاوره، زوجین را تشویق به طلاق می‌کنند و این موضوع عملکرد مشاوران را ضعیف نشان داده است.
وی ادامه می‌دهد: در واقع طلاق آخرین راهکار است و تنها زمانی که زوجین تحت هیچ گونه شرایطی و به هیچ عنوان به تفاهم نرسیدند باید تصمیم به طلاق بگیرند، چراکه از نظر اسلام، طلاق منفورترین حلال است و زندگی مشترک تکه تکه می‌شود، اما با این دیدگاه که ممکن است هرکدام از زوجین جداگانه زندگی موفقی را پیش رو داشته باشند و از خطرات احتمالی ادامه زندگی مشترک مصون بمانند طلاق نهایی‌ترین راه است.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اهمیت مشاوره و صلاحیت مشاور برای مشورت ازدواج و به خصوص طلاق اضافه می‌کند: در برخی کشورها، هر فرد پس از اینکه موفق به دریافت مدرک دکترای روانشناسی می‌شود، باید ۷۰ تا ۸۰ ساعت مشاوره را پشت سر بگذارد تا خودش از مشکلات شخصیتی رها شده و به عنوان فردی سالم به مشاوره دیگران بپردازد. بنابراین ۵۰ تا ۶۰درصد تأثیر مشاوره‌ها به تخصص و صلاحیت مشاوران بستگی دارد که با تأسف باید گفت در کشور ما برخی از مشاوران دارای مشکلات زیادی هستند. این عده چگونه می‌توانند با وجود مشکل، به دیگران راهکار بدهند؟
میرطالبی ادامه می‌دهد: در بسیاری از موارد باید تأکید بر تغییر و اصلاح رفتار زوجین باشد تا پیوند دوباره شکل بگیرد اما متأسفانه فرایند طلاق اغلب به جای درمان زوجین، تنها به معطلی و بیشتر شدن مشکلات زوجین می‌انجامد.
این روانشناس می‌افزاید: در فرایند درمان به‌تدریج آثار اصلاح و تغییر زندگی را می‌توان دید و اهمیت کار مشاوره نیز همین‌جاست که بیشتر برای درمان تلاش کند، به خصوص اگر در زندگی مشترک پای فرزند نیز در میان باشد.
وی با اشاره به اینکه تعیین و تأیید مرکز مشاوره نباید از سوی دستگاه قضایی باشد، می‌گوید: تعیین صلاحیت شخص مشاور و مراکز مشاوره باید با نظر سازمان نظام روانشناسی و مشاوره انجام گیرد، چراکه تشخیص طلاق به عنوان آخرین انتخاب زوجین با مراکز مشاوره است نه اینکه هر کسی بدون تجربه مشاوره و با دادن چند توضیح سطحی، خانواده را به سوی نابودی ببرد.
سامانه‌ای برای ثبت طلاق
برای آنکه تصویری دقیق‌تر از چرایی تشکیل جلسات مشاوره پیش از طلاق داشته و یکطرفه به قاضی نرفته باشیم، به سراغ مدیرکل دفتر مشاوره بهزیستی کشور می‌رویم.
بهزاد وحید نیا می‌گوید: سازمان بهزیستی در حوزه خانواده چرخه‌ای از خدمات را ارائه می‌دهد که قطعاً بخشی از برنامه‌ها ارتقایی و پیشگیرانه است و بخشی دیگر شامل فعالیت‌های آموزشی ارتقایی، مشاوره‌های بدوی قبل، حین و پس از ازدواج، آموزش‌های بلوغ و نوجوانی، آموزش‌های کودک، آموزش‌های تاب‌آوری و... از خدمات ارتقایی و روانشناسی سازمان بهزیستی است.
در حوزه خانواده نیز سامانه «تصمیم» یکی از خدماتی است که از سوی سازمان بهزیستی از سال ۹۵ راه‌اندازی شده تا بر اساس ماده ۱۶۱۷ قانون تحکیم بنیان خانواده، توسط دو سازمان بهزیستی و دستگاه قضایی فرایند مشاوره پیش از طلاق برای طلاق‌های توافقی انجام پذیرد تا با راهنمایی و مشاوره تخصصی برای افراد متقاضی طلاق کمکی در راستای تصمیم‌گیری بهتر برای ادامه رابطه یا ادامه زندگی داشته باشند. البته این سامانه از سال گذشته در طلاق‌های یکطرفه نیز به ارائه خدمات می‌پردازد.
تخلفات را گزارش دهید
مدیرکل دفتر مشاوره بهزیستی کشور می‌افزاید: در فرایند رسیدگی به درخواست طلاق حضور دو طرف در جلسات مشاوره الزامی است؛ به این معنا که پس از یکی دو جلسه ارزیابی با یکی از زوجین، باید ادامه فرایند منوط به حضور طرف مقابل باشد و از سوی مرکز مشاوره پیگیری و دعوت به عمل آید. چنانچه در این پیگیری اهمال و سستی از سوی مرکز مشاوره صورت گیرد تخلف محسوب شده و باید موارد تخلف از طریق ثبت گزارش در سامانه ۱۴۸۲ به سازمان بهزیستی گزارش شود.
وی با اشاره به تأثیر مشاوره پیش از طلاق در انصراف از طلاق‌ها می‌گوید: از ابتدی راه‌اندازی سامانه «تصمیم» تاکنون ۵/۱۴درصد انصراف داشته‌ایم.
وحیدنیا معتقد است: مداخلات مشاوره‌ای باید حرکت به سوی ارتباط و توانمندی زوجین در حین ازدواج و شکل‌گیری و تقویت ارتباط به خصوص در سال‌های اولیه ازدواج باشد تا از بسیاری از طلاق‌ها جلوگیری شود.
وی ادامه می‌دهد: سامانه ۱۴۸۰ سامانه‌ای در دسترس است که در آن متخصصان سازمان با رعایت استانداردهای مشاوره تلفنی و به صورت رایگان به ارائه سرویس می‌پردازند و با کمک این سامانه ممکن است مراجعان تلفنی با یک راهنمایی متوجه شوند برای تداوم رابطه یا درمان نیاز به مراجعه حضوری دارند یا خیر.
مدیرکل دفتر مشاوره بهزیستی کشور می‌افزاید: سامانه «دیده بان» نیز با شماره ۱۴۸۲ راه‌اندازی شده و برای گزارش تخلفات مراکز زیر نظر سازمان از جمله مراکز مشاوره در اختیار همگان قرار دارد تا علاوه بر رصدها و نظارت‌هایی که سازمان با استفاده از کارشناسان در تک‌تک واحدهای خدماتی‌اش دارد، از طریق این کانال بر فرایندها نظارت بیشتری کند.
آنجا که کاری از دست مشاور ساخته نیست
با این حال دکتر مریم جان فدا، روانشناس بالینی در خصوص برگزاری جلسات مشاوره روانشناسی پیش از طلاق به ما می‌گوید: در صورت وجود اختلال شخصیت در یکی از زوجین، اختلال جنسی، خیانت زناشویی و تنوع‌طلبی متأسفانه کاری از دست مشاور ساخته نیست، اما اگر نبود یا نقص مهارت‌های زندگی و زناشویی باشد مشاور می‌تواند به حل این مشکل کمک بسیاری کند.
این روانشناس بالینی معتقد است: در بیشتر موارد، حل مشکل و ایجاد تغییر در خود موجب تغییر در طرف مقابل نیز می‌شود بنابراین درباره بی‌تأثیری یکطرفه بودن جلسات نمی‌توان نظر قطعی داد.
جلسات نمایشی
خانمی که پس از ۲۰ سال زندگی مشترک با داشتن دو فرزند به دلیل ترک منزل توسط همسرش، پس از سال‌ها تلاش برای بازگرداندن وی به زندگی تصمیم به طلاق دارد، به خبرنگار ما می‌گوید: اگرچه ارجاع متقاضیان طلاق به مراکز مشاوره یکی از روش‌های کاهش آمار طلاق است، اما تأثیر چندانی در کاهش آمار ندارد. عاطفه می‌گوید: مراکز قضایی یا مشاوره هیچ گونه الزامی برای حضور طرفین مقرر نکرده است. از طرفی برگ برنده همیشه دست مردان بوده و زن برای متارکه یا برگشت به زندگی مشترک زیرفشار است.
خانم دیگری که با پرونده درخواست طلاق یکطرفه، به مرکز مشاوره مراجعه کرده به ما می‌گوید: این جلسات، برای دریافت هزینه مشاوره و صرفاً نمایشی است.
الهه ادامه می‌دهد: در همه جلسات به تنهایی شرکت کردم و از سوی مرکز مشاوره یا قضایی هیچ اجباری برای حضور همسرم وجود نداشت، ضمن اینکه در طرز برخورد مشاوران مرکز تلاشی برای تشویق به انصراف از تصمیم طلاق ندیدم.
توصیه به طلاق
دکتر سیدمحسن میرطالبی، روانشناس و استاد دانشگاه سوره نیز در این باره معتقد است: متأسفانه بسیاری از زوجین از عملکرد مشاوران در فرایند طلاق، رضایت کافی ندارند چراکه باوجود تلاش دادگاه برای طولانی شدن مراحل دادرسی تا رسیدن احتمالی به سازش طرفین، در برخی موارد، مراکز مشاوره، زوجین را تشویق به طلاق می‌کنند و این موضوع عملکرد مشاوران را ضعیف نشان داده است.
وی ادامه می‌دهد: در واقع طلاق آخرین راهکار است و تنها زمانی که زوجین تحت هیچ گونه شرایطی و به هیچ عنوان به تفاهم نرسیدند باید تصمیم به طلاق بگیرند، چراکه از نظر اسلام، طلاق منفورترین حلال است و زندگی مشترک تکه تکه می‌شود، اما با این دیدگاه که ممکن است هرکدام از زوجین جداگانه زندگی موفقی را پیش رو داشته باشند و از خطرات احتمالی ادامه زندگی مشترک مصون بمانند طلاق نهایی‌ترین راه است.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اهمیت مشاوره و صلاحیت مشاور برای مشورت ازدواج و به خصوص طلاق اضافه می‌کند: در برخی کشورها، هر فرد پس از اینکه موفق به دریافت مدرک دکترای روانشناسی می‌شود، باید ۷۰ تا ۸۰ ساعت مشاوره را پشت سر بگذارد تا خودش از مشکلات شخصیتی رها شده و به عنوان فردی سالم به مشاوره دیگران بپردازد. بنابراین ۵۰ تا ۶۰درصد تأثیر مشاوره‌ها به تخصص و صلاحیت مشاوران بستگی دارد که با تأسف باید گفت در کشور ما برخی از مشاوران دارای مشکلات زیادی هستند. این عده چگونه می‌توانند با وجود مشکل، به دیگران راهکار بدهند؟
میرطالبی ادامه می‌دهد: در بسیاری از موارد باید تأکید بر تغییر و اصلاح رفتار زوجین باشد تا پیوند دوباره شکل بگیرد اما متأسفانه فرایند طلاق اغلب به جای درمان زوجین، تنها به معطلی و بیشتر شدن مشکلات زوجین می‌انجامد.
این روانشناس می‌افزاید: در فرایند درمان به‌تدریج آثار اصلاح و تغییر زندگی را می‌توان دید و اهمیت کار مشاوره نیز همین‌جاست که بیشتر برای درمان تلاش کند، به خصوص اگر در زندگی مشترک پای فرزند نیز در میان باشد.
وی با اشاره به اینکه تعیین و تأیید مرکز مشاوره نباید از سوی دستگاه قضایی باشد، می‌گوید: تعیین صلاحیت شخص مشاور و مراکز مشاوره باید با نظر سازمان نظام روانشناسی و مشاوره انجام گیرد، چراکه تشخیص طلاق به عنوان آخرین انتخاب زوجین با مراکز مشاوره است نه اینکه هر کسی بدون تجربه مشاوره و با دادن چند توضیح سطحی، خانواده را به سوی نابودی ببرد.
سامانه‌ای برای ثبت طلاق
برای آنکه تصویری دقیق‌تر از چرایی تشکیل جلسات مشاوره پیش از طلاق داشته و یکطرفه به قاضی نرفته باشیم، به سراغ مدیرکل دفتر مشاوره بهزیستی کشور می‌رویم.
بهزاد وحید نیا می‌گوید: سازمان بهزیستی در حوزه خانواده چرخه‌ای از خدمات را ارائه می‌دهد که قطعاً بخشی از برنامه‌ها ارتقایی و پیشگیرانه است و بخشی دیگر شامل فعالیت‌های آموزشی ارتقایی، مشاوره‌های بدوی قبل، حین و پس از ازدواج، آموزش‌های بلوغ و نوجوانی، آموزش‌های کودک، آموزش‌های تاب‌آوری و... از خدمات ارتقایی و روانشناسی سازمان بهزیستی است.
در حوزه خانواده نیز سامانه «تصمیم» یکی از خدماتی است که از سوی سازمان بهزیستی از سال ۹۵ راه‌اندازی شده تا بر اساس ماده ۱۶۱۷ قانون تحکیم بنیان خانواده، توسط دو سازمان بهزیستی و دستگاه قضایی فرایند مشاوره پیش از طلاق برای طلاق‌های توافقی انجام پذیرد تا با راهنمایی و مشاوره تخصصی برای افراد متقاضی طلاق کمکی در راستای تصمیم‌گیری بهتر برای ادامه رابطه یا ادامه زندگی داشته باشند. البته این سامانه از سال گذشته در طلاق‌های یکطرفه نیز به ارائه خدمات می‌پردازد.
تخلفات را گزارش دهید
مدیرکل دفتر مشاوره بهزیستی کشور می‌افزاید: در فرایند رسیدگی به درخواست طلاق حضور دو طرف در جلسات مشاوره الزامی است؛ به این معنا که پس از یکی دو جلسه ارزیابی با یکی از زوجین، باید ادامه فرایند منوط به حضور طرف مقابل باشد و از سوی مرکز مشاوره پیگیری و دعوت به عمل آید. چنانچه در این پیگیری اهمال و سستی از سوی مرکز مشاوره صورت گیرد تخلف محسوب شده و باید موارد تخلف از طریق ثبت گزارش در سامانه ۱۴۸۲ به سازمان بهزیستی گزارش شود.
وی با اشاره به تأثیر مشاوره پیش از طلاق در انصراف از طلاق‌ها می‌گوید: از ابتدی راه‌اندازی سامانه «تصمیم» تاکنون ۵/۱۴درصد انصراف داشته‌ایم.
وحیدنیا معتقد است: مداخلات مشاوره‌ای باید حرکت به سوی ارتباط و توانمندی زوجین در حین ازدواج و شکل‌گیری و تقویت ارتباط به خصوص در سال‌های اولیه ازدواج باشد تا از بسیاری از طلاق‌ها جلوگیری شود.
وی ادامه می‌دهد: سامانه ۱۴۸۰ سامانه‌ای در دسترس است که در آن متخصصان سازمان با رعایت استانداردهای مشاوره تلفنی و به صورت رایگان به ارائه سرویس می‌پردازند و با کمک این سامانه ممکن است مراجعان تلفنی با یک راهنمایی متوجه شوند برای تداوم رابطه یا درمان نیاز به مراجعه حضوری دارند یا خیر.
مدیرکل دفتر مشاوره بهزیستی کشور می‌افزاید: سامانه «دیده بان» نیز با شماره ۱۴۸۲ راه‌اندازی شده و برای گزارش تخلفات مراکز زیر نظر سازمان از جمله مراکز مشاوره در اختیار همگان قرار دارد تا علاوه بر رصدها و نظارت‌هایی که سازمان با استفاده از کارشناسان در تک‌تک واحدهای خدماتی‌اش دارد، از طریق این کانال بر فرایندها نظارت بیشتری کند.
مرجع : میگنا به نقل از قدس آنلاین
