سایت تخصصی روانشناسی

یکی از چالش های عمیق و جدی جامعه ایرانی،به گرایش و تمایل به برند بازی معطوف می شود،معضلی که در ظاهر با انگیزه و هدف استفاده از محصولات با کیفیت تر ظهور و بروز پیدا می کند اما در واقع امر،رقابتی ویران کننده به شمار می رود که با تسخیر روح  و وران بخش هایی از جامعه جوان و نوجوان کشور،هزینه های سرسام آور و سنگینی را به همراه می آورد.

 
گرایش به مد و مدگرایی، برند و مارک پوشی اکنون به یکی از دغدغه های اساسی تعداد زیادی از خانوارهای ایرانی مبدل گشته، پدیده ای که نه تنها در کلان شهرها بلکه در شهرهای کوچک و حتی برخی روستاهای کشور نیز تسری پیدا کرده است.

برخی از محققان بازاریابی، برند را امضا، آبرو و حاشیه امن برای مشتری می دانند. عده ای دیگر برند را خوشنامی و هویت معنا می کنند و این طور می گویند که برند در ذات خود حامل این پیام است: «مرا انتخاب کنید». برندها ماهیتی اجتماعی دارند بنابراین حضور «برند» در ذهن مصرف کننده‌است که به آنها حیات می‌بخشد نه سازمان آن‌ها.
به بیان ساده تر ذهنیت‌های متفاوتی از برند و مارک در میان مصرف کنندگان وجود دارد برخی به دنبال شهرت مارک‌ها بوده و برخی نگاهشان به اطرافیان است تا ببینند چه مارکی را تایید می‌کنند. مدگرایی و تبعیت جوانان از برند را نمی‌توان امری ناپسند دانست اما زمانی که جریان مد در کشور توسط سایر کشورها هدایت شود این امر ناپسند است چرا که به شکست صنعت داخلی، تعطیلی کارخانجات تولیدی و بیکاری تعداد زیادی از افراد منجر می‌شود.

مارک بازان راهی بازار می شوند و برای خرید یک برند خاص ویترین مغازه های شیک و آنچنانی بالای شهر را رصد و آخر سرهم کالای مورد نظر را با قیمت های نجومی خریداری می کنند تا مبادا از اطرافیان خود کم بیاورند. تب برندگرایی چنان افراد جامعه را مبتلا کرده که حاضرند با قیمت‌های بسیار بالا کالاهایی را که با بدترین کیفیت در کارگاه های خانگی چین و یا توسط تولیدکنندگان به اصطلاح زیر زمینی، صرفاً به جهت داشتن نشان یک کارخانه معتبر اروپایی و یا شرکت آمریکایی تهیه شده خریداری نمایند.

جامعه شناسان و آسیب شناسان حوزه اجتماعی دلایل و عوامل بسیاری را در بروز این معضل موثر می دانند.

 

یکی از اصلی ترین عوامل شیوع این سبک نامیمون از زندگی،به رقابت بی قاعده و غیرمنطقی میان جوانان معطوف می شود.

 

فرشته خمیس آبادی،جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران،اظهار داشت: حس برتری جویی و تلاش برای ارتقای جایگاه فردی از تمایلات طبیعی هر انسانی به شمار می رود که بنا بر شرایط و مقتضیات سنی و همچنین روحیه جوانی،در قشر و طبقه نوجوان و جوان جامعه با شدت هر چه بیشتری ظهور و بروز پیدا می کند. به واقع همین حس رقابت،برتری جویی و تلاش برای برخورداری از شرایط مطلوب تر است که انگیزه لازم برای اهتمام و سعی و تلاش مضاعف را ایجاد می کند و در روح جمعی جامعه،رقابتی سازنده برای بهتر شدن و بهتر بودن را فراهم می سازد.

 

خمیس آبادی عنوان کرد:در این میان برخی با گرایش به مارک ها و برندهای خاصی از محصولات ،تلاش می کنند به زعم خویش در یک فضای رقابتی ،خویشتن را بالاتر از دیگران نشان دهد.

 

جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی گفت: به واقع این یک رقابت نمایشی،بی محتوا،ابتر و بی اساس به شمار می رود که با خریدهای غیر ضروری و البته هزینه کردهای سنگین خود نمایی می کند و به واقع پدیده مذکور را می توان نمونه ای از رقابت انحرافی نام برد که در خرید اجناس گران قیمت نمود پیدا می کند.

 

در این عارضه،هر کسی بیشتر پول بدهد،موفق تر و پیروز تر به نظر می رسد و ترویج این روحیه و نگاه مخرب،ابزاری به شمار می رود که عده ای را از سودهای نجومی و غیر قابل تصور بهره مند می سازد.

 

خمیس آبادی گفت:برند بازی و برند فروشی را می توان در بسیاری از موارد به مثابه بازار مکاره ای قلمداد نمود که در بسترآن، جوانان و نوجوانان ساده اندیش برای اثبات برتری خویش،هزینه های سنگینی را متحمل می شوند در حالیکه ما به ازای این مخارج و پرداخته ای سرسام آور،کالای خریداری شده که فاقد ارزش حقیقی می باشد و به نوعی قیمت گذاری آن نه بر اساس و اقعیات موجود،بلکه بر مبنای سوء استفاده از هیجانات روحی،روانی و نگاه معیوب و ناقص فرد خریدار شکل می گیرد.

 

جامعه شناس و آسیب شناس مسائل اجتماعی عنوان کرد:در این رقابت به اصطلاح ناسالم،هزینه های بسیار سنگینی، تحمیل و پرداخت می شود که متاسفانه جامعه را اسیر مصرف گرایی ومصرف زدگی می کند.

 

وی در خصوص علل ظهور و بروز چنین پدیده ای در میان لایه ها و طبقات اجتماعی جوان و نوجوان جامعه عنوان کرد:البته نمی توان بصورت انحصاری و مطلق این پدیده را به طیف و گروه اجتماعی خاصی نسبت داد و ممکن است در برخی از افراد میانسال و سال خورده نیز چنین معضلی مشاهده شود اما تردیدی وجود ندارد که بخش اعظم این ناهنجاری،مشمول طبقات جوان و نوجوان جامعه می شود و در برگیری آن در میان گروه های سنی دیگر ضعیف تر و کمرنگ تر است.

 

خمیس آبادی گفت:مادی گرایی و هجمه تبلیغاتی دو عنصر تاثیرگذار در شیوع این عارضه مخرب محسوب می شود و طبیعتا در شرایطی که معیارها و ملاک ها در چارچوب مادیات معنا و مفهوم پیدا می کند، بستر خوراک و پذیرشِ هجمه تبلیغاتی و نگاه کاسب کارانه  نیز مهیا و فراهم خواهد شد.

 

در چنین شرایطی تبلیغات،هدایت کننده افکار و شیوه زندگی و نوع نگاه مخاطبان به بازار مصرف خواهد بود و برنده اصلی این ناهنجاری،شرکت ها و تولید کنندگانی هستند که در حوزه تبلیغات،موثر تر عمل می کنند و متاسفانه در موارد بسیاری اصالت برندها نیز با شائبه و شبهاتی همراه است و به واقع این محصولات مارک های مجعول و غیرواقعی می باشند که تنها ظاهری شیک از کالای اصل را یدک می کشند.

 

برخلاف تصور عده ای که گمان می کنند تب برند بازی صرفا مشمول طبقات مرفه جامعه می شود اما به واقع در برگیری این ناهنجاری،مشمول طبقات متوسط و ضعیف جامعه(از حیث توانمندی و بضاعت مالی)نیز می شود.

 

خمیس آبادی گفت: کم نیستند افراد و گروه هایی که با تلاش مشقت بار و سخت،مقدار قابل توجهی از درآمد خویش را مصروف خرید کالاها و محصولات مارک یا برند می کنند،در شرایطی که سبد مطالعه،تفریح، تغذیه و بسیاری از الزامات و ضروریات دیگر زندگی آنها خالی می باشد.

 

وی افزود: یقینا پذیرش این رویه و سبک ناقص و معیوب از زندگی در میان طبقات مرفه جامعه بیشتر به چشم می خورد اما به واقع عدم پذیرش این امر در طبقات ضعیف تر نه با نگاه واقع بینانه بلکه ناشی از عدم توانایی مالی و بضاعت اقتصادی کافی است و به تعبیری باید گفت،غیبت برخی از جوانان و نوجوان در این بازار مکاره،نه از روی نگاه واقع بینانه و آگاهانه،بلکه به دلیل عدم تمکن و توان مالی برای حضور و نقش آفرینی د راین رقابت ظاهری است.

 

 

محمد بیگ زاده،محقق و پژوهشگر اجتماعی در تشریح راهکارهای برون رفت از این آسیب و ناهنجاری اجتماعی عنوان کرد:آنچه که می توان جوانان و نوجوان را در این فضای رقابتی معیوب به مسیر درست و صحیح هدایت کند،آموزش،اطلاع رسانی و فرهنگ سازی اصولی و کارآمد است.

 

وی افزود: نقش خانواده،والدین و نهادهای آموزشی در جلوگیری و پیشگیری از گرایش به چنین رویه ای از زندگی بسیار تاثیرگذار و قابل توجه به نظر می رسد.

 

محقق و پژوهشگر اجتماعی عنوان کرد:در شرایطی که شاهد تنوع و گستره عظیمی از تبلیغات در رسانه ها،محیط ها و اماکن شهری و شبکه های ماهواره ای هستیم،توان و قدرت تشخیص سره از ناسره تنها با ارتقای سطح آگاهی ها و اصلاح نحوه نگرش به واقعیات زندگی میسر خواه شد.

 

بیگ زاده در خاتمه یادآور شد: در این میان،نقش خانواده و آموزش الگوی صحیح مصرف و هزینه کرد اعضای خانواده و والدین در هدایت جوانان و نوجوانان بسیار موثر و کارآمد خواهد بود و در صورت نقصان و بروز خلل در مناسبات اقتصادی و شیوه و سبک هزینه کرد ها در نظام خانواده،انتظار تربیت جوانان و نوجوانانی حسابگر،بی نتیجه و بی اساس خواهد بود.

منبع: باشگاه خبرنگاران و الف-میگنا