سایت تخصصی روانشناسی

 اگر پاسختان به این سؤال‌ها مثبت است باید بگوییم شما جزو ۳درصد از کل جمعیت دنیا هستید که از پرخوری عصبی رنج می‌برند؛ یعنی یک الگوی مخرب در غذاخوردن که نتیجه‌ای جز تهدید سلامتی شما ندارد. از مریم آقابزرگ، روانشناس بالینی درباره پرخوری عصبی پرسیدیم تا بیشتر با این اختلال آشنا شویم و روش‌هایی برای مقابله با این بیماری یاد بگیریم. نظرات این کار‌شناس را در ادامه می‌خوانید.

• 1 - خوردن افراطی، دفع اجباری

در اختلال‌های روانشناختی، اختلالی به نام «بولیمیا» داریم که به آن پرخوری عصبی هم می‌گویند. افراد مبتلا به پرخوری عصبی، به شیوه‌ای هیجانی، به غذا خوردن روی می‌آورند، غذا را در حجم زیاد و سریع می‌خورند اما به محض خوردن غذا پشیمان می‌شوند و سعی در جبران آن می‌کنند؛ یعنی عمدا کاری می‌کنند که غذا را بالا بیاورند یا با استفاده از داروهای مسهل آن را تخیله کنند. این الگوی معیوب خوردن، هم استرس زیادی به فرد وارد می‌کند و هم با دفع غذا، سیستم گوارش فشار زیادی متحمل می‌شود. افراد مبتلا به بولیمیا، علائمی از افسردگی، اضطراب یا اختلال وسواسی از خود نشان می‌دهند و معمولا بیش از دیگران در معرض اعتیاد و خودکشی قرار می‌گیرند و رفتارهای خودتخریبگرانه دارند. رفتارهای عجیب خوردنشان را هم اغلب در خفا انجام می‌دهند که همین پنهان‌کاری هم اضطراب آنها را تشدید می‌کند. این افراد البته نشانه‌های دیگری هم دارند؛ مثلا به‌شدت نگران اندام خود هستند، درگیری ذهنی با خوردن دارند و غذا خوردن یک دغدغه ذهنی جدی برای آنهاست، از شیوه خوردنشان خجالت می‌کشند و احساس شرمندگی و عذاب وجدان دارند. آنها ممکن است در موقعیت‌های استرس‌زا، هنگام نگرانی یا خشم، بیشتر این رفتارخوردن مخرب را نشان دهند.

• راه چاره چیست؟

پرخوری عصبی به‌شدت روح و جسم شما را تخریب می‌کند اما خبر خوب این است که راه درمان آن کشف شده و اگر خودتان همکاری کنید، احتمال موفقیت بالایی دارد. در مورد شخص مبتلا به بولیمیا، فقط باید یک روانشناس مجرب وارد عمل شود. درمان بولیمیا معمولا به‌صورت فردی و توسط خود فرد، به شکست می‌انجامد. روانشناس کسانی را که مبتلا به این اختلال هستند تحت درمان اضطراب و وسواس قرار می‌دهد و ممکن است از دارودرمانی هم در کنار روان‌درمانی استفاده کند. این اختلال می‌تواند آینده خطرناکی داشته باشد، بنابراین در موارد شدید، حتی ممکن است بیمار مدتی بستری شود تا بیشتر تحت نظارت و کنترل کادر درمانی باشد. فقط یادتان باشد به هیچ عنوان بولیمیا را بدون درمان‌‌ رها نکنید. جدی نگرفتن این اختلال می‌تواند به‌شدت زندگی‌تان را تحت‌تأثیر قرار دهد.

• 2 - وقتی خوردن‌ آرامتان می‌کند

برخلاف مبتلایان به اختلال بولیمیا، افرادی هم هستند که خوردن برای آنها عملی آرامبخش توأم با لذت است. آنها هنگام اضطراب یا خشم، با خوردن خودشان را آرام می‌کنند و ممکن است بعد از آنکه کوهی از آجیل و شیرینی‌جات و غذاهای چرب را خوردند، از خوردنشان پشیمان شوند، شاید هم پشیمان نشوند اما به هر حال فرقشان با مبتلایان به بولیمیا در این است که سعی نمی‌کنند آنچه را خورده‌اند برگردانند. اگر پرخوری شما از این الگو پیروی می‌کند، دلیلش آن است که یاد گرفته‌اید خوردن عملی لذتبخش است که احساسات خوب را برایتان تداعی می‌کند. شما احتمالا از آن دسته آدم‌ها هستید که در زندگی روزمره، وقتی هم که قرار است خوش بگذرانید می‌گویید: «خب چی بخوریم؟» یا «کدوم رستوران بریم؟» حتی ممکن است از کودکی، خوردن را نوعی پاداش به شما معرفی کرده باشند. مثلا مادرتان در ازای انجام‌دادن یک کار خوب، به شما جایزه خوراکی داده باشد. بنابراین در بزرگسالی هم وقتی به‌دنبال حال خوش هستید، سراغ خوردن می‌روید، به همین دلیل هم می‌بینیم که بعضی افراد وقتی شرایط بحرانی را در زندگی تجربه می‌کنند، مثلا از همسرشان جدا می‌شوند، کارشان را از دست می‌دهند یا... روزبه‌روز بیشتر می‌خورند و چاق‌تر می‌شوند. آنها اضطرابشان را با خوردن تسکین می‌دهند. جالب‌تر اینکه، نوع موادی که در این موقعیت‌ها می‌خورید هم به یادگیری پیشین شما مربوط می‌شود. مثلا اگر در موقع عصبانیت به خوردن شکلات روی می‌آورید، دلیلش این است که همیشه در زمان خوشحالی شکلات خورده‌اید یا اگر به رستوارن خاصی می‌روید تا آرام بگیرید، به این دلیل است که آن رستوران برایتان تداعی‌کننده آرامش یا شادی است. اما متأسفانه باید بگوییم این آرامش پس از خوردن، عمر کوتاهی دارد؛ شما با پرخوری روحتان را برای مدت کوتاهی آرام می‌کنید، اما در عوض جسمتان را برای مدت طولانی در معرض چاقی، فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی قرار می‌دهید.

• راه چاره چیست؟

درمان این نوع پرخوری، ساده‌تر است و معمولا با رفتار درمانی و شناخت درمانی می‌توان اختلال را کنترل کرد. حتی خودتان هم می‌توانید با آگاهی از دلایل خوردنتان و تغییر شیوه‌های آرام‌شدن، این پرخوری را کنترل کنید. به‌کار بستن توصیه‌های زیر برای درمان پرخوری‌های عصبی می‌تواند مؤثر باشد:

به‌دنبال آرام کننده‌های جایگزین باشید: خود را موظف کنید که آرامش را از کار دیگری به‌دست آورید، نه از خوردن. هر کدام از ما در زندگی راه‌هایی برای لذت بردن و آرامش پیدا کردن داریم. قرآن خواندن، انجام یک کار هنری، نفس عمیق کشیدن، قدم زدن، صحبت‌کردن با یک دوست، دعا کردن، خوابیدن، دوش گرفتن و... گزینه‌هایی هستند که هنگام عصبانیت و اضطراب می‌توانید جایگزین خوردن کنید.

فعالیت بیشتری داشته باشید: با ورزش‌کردن، اندروفین بیشتری در خون شما ترشح می‌شود. بنابراین شادمانی و سرحالی بیشتری را تجربه می‌کنید. ورزش‌های خانگی، پیاده‌روی، باشگاه رفتن و دویدن را برای کاهش اضطراب و خشم امتحان کنید.

خوراکی‌های سالم دم دست‌تان باشد: شاید در روزهای اول برایتان دشوار باشد که خوردن عصبی‌تان را مهار کنید. در این شرایط به جای خوردن مواد مضر، از خوراکی‌های سالم و کم‌کالری استفاده کنید. مثلا مقدار زیادی کاهو یا هویج بخورید. آبمیوه طبیعی بنوشید یا یک لیوان شیر بخورید.

بنویسید: اگر بتوانید احساسات خود را تخلیه کنید، راحت‌تر می‌توانید به آرامش برسید. نگرانی‌ها و ترس‌ها و خشم‌های خود را بنویسید، کاغذ را پاره کنید و دور بیندازید.

همیشه به وضعیت خود اشراف داشته باشید: وقتی بدانید چرا هوس خوردن کرده‌اید و دلیل این پرخوری، هیجاناتی است که دارید راحت‌تر می‌توانید عمل خوردن را کنترل کنید. احساسات خود را بشناسید، به آنها فکر کنید و سعی کنید با برطرف کردن منشأ هیجانات منفی، این هیجانات را مدیریت کنید. حتی اگر لازم شد، از یک مشاور یا روانشناس هم کمک بگیرید.

سبک زندگی‌تان را عوض کنید: دوستان بیشتری داشته باشید و سعی کنید زیاد تنها نباشید تا استرس و خشم و شرایط بد روحی شما را از پا درآورد یا وادار به رفتارهای نامناسب کند.

منبع : همشهری آنلاین