سایت تخصصی روانشناسی

دکتر سکینه سلطانی کوهبنانی در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص اضطراب ناشی از شرایط بحران، اظهار کرد:  گاهی اوقات اضطراب منشأ درونی دارد بدین معنا که عامل زیستی، تغییرات هورمونی و نیز مشکلات زیستی باعث نگرانی‌ و دلواپسی‌ افراد می‌شود که اضطراب‌های کنشی و سرشتی نام دارند اما گاهی اوقات اتفاقات محیطی باعث می‌شود که سطح نگرانی فرد افزایش پیدا کند و اضطراب واکنشی و موقعیتی پیدا کند.

وی افزود: اتفاقاتی که اخیراً در جامعه ما رخ می‌دهد بیشتر از نوع دوم است و مردم ما بیمار نیستند که در سرشت و زیست آنها اتفاقی افتاده است بلکه بیشتر اتفاقات بیرون و خصوصاً فضای داغ شایعات است که اضطراب را برای مردم ایجاد کرده و باعث شده که گاهاً در مورد رفتارهایی که باید در حوزه پیشگیری و خودمراقبتی انجام دهند، افراط و تفریط‌هایی دیده می‌شود؛ چراکه وقتی سطح اضطراب بالا می‌رود ناخودآگاه کارکردهای اجتماعی تحت تأثیر قرار می‌گیرد و فرد در رفتارهای خود تنظیمی، هیجانی و دچار افراط و تفریط‌هایی می‌شود.

رئیس پلی‌کلینیک تخصصی خدمات روان‌شناسی و مشاوره دانشگاه فردوسی مشهد، تصریح کرد: امروزه بیشتر اتفاقاتی که رخ می‌دهد از نوع دوم، اضطراب‌های واکنشی است و به اتفاقات بیرونی مربوط می‌شود. افرادی که در جامعه و در شرایط خاص قرار می‌گیرند نسبت به یکدیگر بی‌اعتماد می‌شوند، بخشی از آن به شرایطی برمی‌گردد که اکنون در آن قرار داریم اما قسمت اصلی و عمده، راهکارها و سبک‌های تربیتی ماست.

وی اضافه کرد: در جامعه‌ای که مردم احساس امنیت می‌کنند ناخودآگاه سطح اعتماد آنها بالا می‌رود، اما زمانی که در فضایی قرار می‌گیرند که احساس امنیت نمی‌کنند و اکنون چنین شرایطی حاکم است، ناخودآگاه احساس امنیت به خطر می‌افتد و سطح اعتماد هم پایین می‌آید.

سلطانی کوهبنانی با اشاره به اینکه «اگر بخواهیم خیلی تخصصی به این موضوع نگاه کنیم»، مطرح کرد: این امر به سطح دل‌بستگی افراد به هم برمی‌گردد که اگر سطح دل‌بستگی افراد ایمن باشد در جامعه احساس خوشایندی دارند، اما اگر سطح دل‌بستگی افراد ناایمن باشد احساس می‌کنند در جامعه‌ای حضور دارند که هیچ کس نکات مهم را رعایت نمی‌کند و ناخودآگاه دو واکنش را از خود بروز می‌دهد که اگر کسی رعایت نمی‌کند پس چرا من رعایت کنم و دوم اینکه کارها و فعالیت‌های روزمره را افراطی انجام می‌دهیم. 

وی ادامه داد: ما معمولاً این دو واکنش را در جامعه که سطح ایمنی بالایی ندارند مشاهده می‌کنیم و افرادی که سطح دل‌بستگی ایمنی بالایی دارند، امید به زندگی آنها بالاست زیرا احساس امنیت می‌کنند و این افراد رفتارهای خود مراقبتی سالمی را بیشتر از خود بروز می‌دهند.

در شرایط کنونی والدین باید بر روی سطح دل‌بستگی ایمنی کودکان بیشتر کار کنند

سلطانی کوهبنانی عنوان کرد: به هر حال این شرایط کنونی می‌گذرد و یکی از درس‌هایی که بسیار می‌تواند به ما کمک کند، فرزندپروری است که ما بر روی دل‌بستگی ایمنی فرزندان کار کنیم تا در موقعیت‌های بحرانی، واکنش‌های نگران کننده یا اضطرابی نداشته باشند و بیشتر همان راهکارهای کاملاً لازم و ضروری مانند رعات نکات بهداشتی، ماندن در منزل و ... را انجام دهند و چه ایرادی دارد که این فعالیت‌ها را انجام دهیم. زمانی که فرد دل‌بستگی ایمنی بالایی دارد و می‌داند که در راستای امنیت آنهاست، اصلا احساس بی‌قراری نمی‌کند. در حالی که فردی که دل‌بستگی ناایمنی دارد بی‌قرار است و زمانی که در خانه حضور دارد دائما با خود می‌گوید که اکنون چه کارهایی انجام دهم در نتیجه تصمیم می‌گیرد که به بیرون از منزل راهی شود.

وی خاطرنشان کرد: ما باید در زندگی خود یک هدف مشخص داشته باشیم، اما اکنون که شرایط کاری فرق کرده است، باید برای آن جایگزینی داشته باشیم. ما در خانواده هدف مشترک داریم؛ به عنوان مثال افراد می‌توانند در منزل فعالیت‌های گروهی را با هم انجام  دهند و مشارکت داشته باشند. فعالیت‌های مشترک و جذاب مانند تزئین سفره هفت‌سین و ... را بیشتر انجام دهند. یکی از مهمترین هدف‌ها، فعالیت‌های فردی است که افراد در طول سال فرصت انجام آن‌ها را نداشته‌اند مانند تمرین خط، نقاشی، موسیقی و ... که با وجود فضاهای آموزشی آنلاین می‌توانند به همه آن‌ها جامه عمل بپوشانند.

این روان‌شناس گفت: اکنون فرصت مغتنمی فراهم شده تا فعالیت‌هایی که به آن‌ها علاقه داشته‌ایم و گرفتاری‌ها اجازه نمی‌داد را انجام دهیم، اکنون توفیق اجباری است که آن‌ها را انجام دهیم. بنابراین ما اهداف فردی داریم که حتماً باید برای آن‌ها زمان بگذاریم. اکنون فقر بازی در میان کودکان وجود دارد و به این دلیل است که کودکان به گوشی و بازی‌های رایانه‌ای روی می‌آورند. در صورتی که اگر والدین به گذشته خود فکر کنند به یاد می‌آورند که چه بازی‌های متنوع و جذابی وجود داشت که می‌توانند در خانه و با فرزندان خود انجام دهند.

فرزندان باید از تجربیات و هیجانات والدین مطلع شوند

وی اضافه کرد: در شرایط کنونی ما می‌توانیم دو کار بزرگ که ابتدا احیاء فرهنگ گذشته و نیز نشاط و شادابی است که روز به روز کمرنگ می‌شود را انجام دهیم و باید این شرایط را برای فرزند خود به وجود آوریم. فرزندان ما این حق را دارند که از تجربیات و هیجانات ما مطلع شوند. من اکنون نگران استفاده کودکان از تلفن همراه، بازی‌های رایانه‌ای و تماشای تلویزیون هستم؛ چراکه فعالیت‌های سازنده‌ای نیستند و به تدریج فرزندان عادت‌های نادرست را یاد می‌گیرند. همانطور که می‌دانید خیلی از کتابخانه‌ها، pdf کتاب‌ها را به صورت رایگان در اختیار همگان قرار می‌دهند و چقدر خوب است که کتاب‌های مورد علاقه کودکان را فراهم و راجع به آن با یکدیگر صحبت و نظر خود را در مورد موضوع مطرح کنیم تا تفکر نقادانه در فرزندان شکل گیرد. 

سلطانی کوهبنانی با بیان اینکه «اگر خانواده‌ها به خود اعتماد داشته باشند قطعا می‌توانند از این اوقات، یک وقت طلایی هم برای رشد فردی خود و هم برای بهبود کیفی ارتباطات خود داشته باشند»، گفت: اگر والدین بتوانند اوقاتی که در آن هیجان دارد چون کودکان نیازهای هیجانی زیادی دارند، فراهم کنند مطمئناً، ترجیح بچه‌ها همان بازی‌ها و فعالیت‌های گروهی است، اما اگر فرزندان خلأ این هیجان را احساس کنند ناخودآگاه به گوشی پناه می‌برند. بنابراین نقش والدین برای یک الگو حلقه ارتباطی بسیار مهمی است که باید رفتار سازنده داشته باشند. 

وی اظهارکرد: اکنون یک تجربه ناخوشایند داریم و اگر از این تجربه ناخوشایند، خاطرات خوب خوشایند برای بچه‌ها فراهم کنیم، آنها در سنین بزرگسالی هر زمان با تجربه ناخوشایند روبرو شدند ناخودآگاه این خاطرات خوب برای آنان تداعی و ناخودآگاه بازگشت به خانواده برای بچه‌ها ایجاد می‌شود زیرا احساس تنهایی نمی‌کنند و فشارهای ناشی از بحران را خیلی راحت‌تر بدون اینکه به سلامت روان آنها آسیب بزند، پشت‌سر می‌گذارند.

رئیس پلی‌کلینیک تخصصی خدمات روان‌شناسی و مشاوره دانشگاه فردوسی مشهد، تصریح کرد: خانواده‌ها به این جمله باور داشته باشند که می‌توانند نقش فعال و سازنده‌ای داشته باشند و می‌توانند این انگیزه را در خود ایجاد کنند. با توجه به شرایطی که به وجود آمده و خانواده‌ها باید بیشتر در منزل بمانند، والدین باید برای فرزندان خود خوراک سالم تفریح داشته باشند تا فرزندان این تفریحات سالم را به استفاده از گوشی ترجیح ‌دهند.

وی خاطر نشان کرد: اکنون عده‌ای از والدین هر کدام به فعالیت‌های فردی مانند گوشی مشغول می‌شوند و فرزند هم به فعالیت‌هایی روی می‌آورد که اگر مداوم باشد آسیب‌های زیان‌باری را به وجود می‌آورد و پس از گذراندن این شرایط و طبیعی شدن روال زندگی، این رفتارها تبدیل به عادت‌های نادرستی می‌شود که اصلاً صحیح نیست و در زمان بروز بحران به این عادت‌های کاذب و نادرست روی می‌آوریم.