یک کارشناس مشاوره در آموزشوپرورش با اشاره به اینکه تراکم بیش از اندازه دانش‌آموزان در رشته تجربی به یک چالش تبدیل شده است، گفت: مقصر به هم خوردن تعادل در رشته‌های تحصیلی کیست؟
به گزارش خبرگزاری تسنیم، هدایت تحصیلی دانش‌آموزان امسال پس از 23 سال مجدداً در پایه نهم انجام می‌شود و حدود یک میلیون دانش‌آموز این پایه از تاریخ 18 تیر با مراجعه به مدارس نسبت به انتخاب رشته تحصیلی خود اقدام می‌کنند.
طبق اعلام وزارت آموزشوپرورش کار هدایت تحصیلی دانش‌آموزان براساس چند مؤلفه انجام می‌شود که عبارتند از نظر والدین با 5 امتیاز، نظر مشاوران مدارس با 10 امتیاز، نتایج آزمون‌های استعداد سنجی با 30 امتیاز، نمرات تحصیلی دانش‌آموز با 35 امتیاز و نظر معلمان 10 امتیاز و نظر دانش‌آموز 10 امتیاز.
مطابق با آیین‌نامه جدید هدایت تحصیلی دیگر همانند گذشته نمرات تحصیلی ملاک اصلی انتخاب رشته دانش‌آموزان نیست بلکه آزمون‌های سنجش استعداد و رغبت و نظر مشاوران مدارس نیز سهم به سزایی دارد.اما روش جدید آموزشوپرورش برای انتخاب رشته با انتقادات بسیاری از سوی خانواده‌ها مواجه شده است به گونه‌ای که برخی دانش‌آموزان با معدل بالای 19 از راه یافتن به رشته تجربی و ریاضی بازمانده اند و به آنها رشته انسانی پیشنهاد شده است و در برخی موارد نیز دانش‌آموز به رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش هدایت می‌شود.
این رویه منجر به شکل‌گیری اعتراضاتی از سوی دانش‌آموزان و خانواده‌ها در نقاط مختلف کشور شده است و همین اعتراضات منجر به تشکیل جلسه مشترک نمایندگان مجلس با وزیر آموزشوپرورش شد که در نهایت خروجی جلسه مذکور این بود که استان‌ها در صورت داشتن شرایط لازم با دانش‌آموزانی که تاکنون ثبت‌نام نکرده‌اند برای رفتن به رشته دلخواه خود همکاری لازم را داشته باشند.
از سوی دیگر اعتراضات مردم منجر به آن شد تا قاضی ناصر سراج رئیس سازمان بازرسی دستور بررسی ویژه موضوع هدایت تحصیلی در این سازمان را صادر کند.
برای بررسی جزییات بیشتر هدایت تحصیلی و انتخاب رشته دانش‌آموزان و دلایل ایجاد اعتراض از سوی دانش‌آموزان با عباس فرجی کارشناس مشاوره در آموزشوپرورش به گفت‌وگو نشستیم.
عباس فرجی درخصوص هدایت تحصیلی دانش‌آموزان پایه نهم اظهار کرد: وقتی اولین زمزمه‌های هدایت تحصیلی به شیوه نوین به گوش می‌رسید شاید کمتر فردی باور می‌کرد این موضوع یکی از چالش برانگیزترین مباحث آموزش و پرورش شود شاید هم کمتر فردی تصور می‌کرد که تکان دادن یک سیستم آموزشی این همه دردسرساز شود.
وی افزود: شخصاً اگر بخواهم منصافه به نقد فرآیند هدایت تحصیلی بپردازم باید بگویم این اتفاق را مثبت ارزیابی می‌کنم اما مهمترین علتی که موجب شد اکنون نتوانیم برای هدایت تحصیلی یک صدای واحد از مسئولان آموزش و پرورش بشنویم عدم کارشناسی لازم و تخصیص زمان کافی برای آزمودن طرح بود چرا که اگر این طرح در نمونه‌های کوچک مورد آزمایش قرار می‌گرفت بی شک بخش زیادی از این مشکلات در آن نمایان می‌شد ولی تأخیر طولانی آموزش و پرورش موجب شد که همه چیز در وقت اضافه روی میز بیاید و اکنون همه را گرفتار خود ساخته است.
** تراکم دانش‌آموزان در رشته تجربی دردسر بزرگ سال‌های آینده
این کارشناس مشاوره در آموزش وپرورش گفت: اگرچه آموزش و پرورش از شیوه هدایت تحصیلی نوین خود عقب نشست و پذیرفت که هیچ اجباری در هدایت دانش آموزان وجود ندارد اما چالشی که این روزها سر زبان‌هاست تراکم بیش از اندازه در رشته تجربی است تراکمی که اگر به خوبی مدیریت نشود می‌تواند درد سر بزرگی برای دانش‌آموزان در سال‌های آتی باشد.
فرجی گفت: طبق آخرین آماری که مسئولان برخی استان‌ها ارائه کرده‌اند در استان‌های فارس، اردبیل و سمنان دانش‌آموزان بیشترین تقاضا رادر ورود به رشته تجربی داشته‌اند و البته با اندکی تحقیق متوجه خواهیم شد که سایر استان‌ها و به تبع آن کل کشور هم از این قاعده مستثنا نیست یعنی به طور ناگهانی رشته تجربی با استقبال زیادی مواجه شده است.
** چرا و چگونه این همه رشته تجربی مورد استقبال قرار گرفت؟
وی ادامه داد: اما چرا وچگونه این همه رشته تجربی مورد استقبال قرار گرفت؟ رشته‌ای که تا چندی پیش جزء رشته‌هایی بود که عمدتاً دانش آموزان دختر به آن علاقه نشان می‌دادند ولی اکنون هم پسران و هم دختران به آن تمایل زیادی نشان می‌دهند.فرضیات زیادی مطرح است، فرضیاتی که هر کدام دلایل خاص خود را دارند مثلاً یکی از فرضیات تاکید بر آن دارد که شغل پزشکی فی نفسه جذاب است و اغلب دانش‌آموزانی که به رشته تجربی می‌روند خود را با روپوش سفید یا در اتاق عمل می‌بینند.
این
کارشناس مشاوره در آموزشوپرورش افزود: فرضیه دومی که می‌توان متصور شد پول
است که با توجه به شرایط اقتصادی موجب شده که دانش آموزان و اولیاء
پولسازی این رشته برایشان هدف قرار گرفته شود لذا به سمت رشته تجربی
می‌روند
اما آیا دانشگاه‌ها این همه ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته پزشکی
را دارند؟ و آیا با فرض بر اینکه این همه دانش‌آموز به رشته پزشکی بروند
جامعه به این همه پزشک نیاز خواهد داشت ؟
وی با اشاره به اینکه آخرین اخبار هدایت تحصیلی از وخیم شدن اوضاع خبر می‌دهد به گونه‌ای که تمایل و گرایش به رشته تجربی نه تنها کمتر نشده بلکه بیشتر هم شده است، گفت: با نگاهی مختصر متوجه می‌شویم که سیاست‌های اشتباه در آموزش و پرورش چه در سنوات گذشته و چه در حال حاضر اوضاع را روز به روز بدتر کرده است به گونه‌ای اگر به همین منوال ادامه پیدا کند سایر رشته‌ها با صندلی خالی مواجه خواهند شد.
** تورم دانش‌آموز در رشته تجربی
فرجی بیان کرد: به طور مثال اگر به آماری که علی افشانی مدیرکل آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش ارائه می‌کند نگاهی بیاندازیم متوجه خواهیم شد که میزان گرایش دانش‌آموزان دختر به رشته ریاضی 50 درصد کمتر از پسران است، ولی در رشته تجربی این دختران هستند که با گرایش 51 درصدی به این رشته گوی سبقت را از پسران ربوده‌اند و نوعی رکورد ثبت کرده‌اند. جمع آمارهای مربوط به این دو جنس نیز وضعی مشابه را نشان می‌دهد و از آن می‌شود به خوبی تورم دانش‌آموز در رشته تجربی را درک کرد. طبق این آمار 25.9 درصد دانش‌آموزان پایه‌های دوم و سوم متوسطه نظری در رشته ریاضی، 45 درصد در رشته تجربی و 28.4 درصد در رشته انسانی تحصیل می‌کنند که در آن باز هم رشته تجربی در صدر رشته‌های پرطرفدار قرار می‌گیرد به گونه ای تقریباً دو برابر رشته ریاضی و انسانی دانش آموز وارد رشته تجربی شده است.
این کارشناس مشاوره در آموزش وپرورش ادامه داد: گرچه وزارت آموزش و پرورش در تلاش است با ایجاد توازن در رشته‌ها این مشکل را رفع کند اما برای ایجاد چنین توازنی نیازمندیم که از رشته تجربی به رشته ریاضی یا انسانی دانش‌آموز جابجا کنیم و خود این موضوع نیز البته دردسرهای خاص خود را به همراه خواهد داشت چرا که تا چندی پیش در شهر تهران حتی زمزمه‌هایی به گوش می رسید که آموزش و پرورش قصد دارد فقط در دبیرستان‌های فرهنگ دانش آموز رشته انسانی جذب کند که با فشار افکار عمومی و مجلس این طرح ملغی شد. با این اوصاف فکر می‌کنم آموزش و پرورش برنامه مشخصی در دستور کار ندارد با صحبت‌هایی که از مسئولان می‌شنویم آنچه محرز است عدم توازن در رشته‌های تحصیلی در دبیرستان‌هاست ولی آنچه که از مسئولان انتظار می‌رود ایجاد تعادل در رشته‌هاست.
** مقصر کیست؟
فرجی اظهار کرد: پرسش مهم این است که چه فردی مسبب این عدم توازن شده است؟ آیا واقعاً اولیاء و دانش آموزان قدرت بر هم زدن توازن رشته‌ای را داشته‌اند؟ بنده این فرض را بسیار کمرنگ می‌بینم ولی بی‌تأثیر نمی‌دانم. از این جهت می‌گویم کمرنگ است چرا که هدایت دانش‌آموزان و برگه‌های آنها همیشه توسط آموزش و پرورش تنظیم و در اختیار اولیاء و دانش‌آموزان قرار داده شده است و دانش آموزان فقط در انتخاب گزینه‌ها مخیر هستند نه بیشتریعنی اگر این برگه‌ها کارشناسی و انتخاب رشته بر اساس یک الگوی برنامه ریزی شده طراحی می‌شد چه بسان هم‌اکنون درگیر چنین دردسرهایی نمی‌شدیم.
وی گفت: بدین طریق می‌شود سر چشمه اصلی اشکال را در خود آموزش و پرورش یافت. شاید مسئولان فعلی آموزشوپرورش بخواهند تقصیر را به گردن همکاران قدیمی خود بیاندازند اما شواهد نشان از آن دارد که مسئولان فعلی نیز نتوانسته‌اند جلوی عدم توازن رشته‌ای را بگیرند و دردسرهای جدیدی نیز ایجاد کرده‌اند.
** حال رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای خوب نیست
این کارشناس مشاوره در آموزشوپرورش بیان کرد: در سال جاری تبلیغات وسیعی برای نرفتن دانش‌آموزان به رشته ریاضی صورت گرفت و بر عکس از طرفی تبلیغ گسترده‌ای برای هدایت به رشته فنی‌وحرفه ای صورت پذیرفت اما در عمل دانش آموزان بخاطر تبلیغات منفی از ترس به سمت رشته ریاضی نرفتند و به سمت رشته تجربی گرایش نشان دادند چون وضعیت فنی و حرفه‌ای‌ها را مناسب نمی‌دیدند این را بنده نمی‌گویم اکثر مدیران دبیرستان‌ها اوضاع رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای را خوش نمی‌دانند لذا در چنین بستری طبیعی است که دانش‌آموز بین بد و بدتر بد را انتخاب کند یعنی تجربی گزینه‌ای است که برخی از دانش آموزان از روی ناچاری انتخاب کرده‌اند وگرنه اولویت اولشان چیز دیگری می‌بود.
** ایرادات تست‌های استعداد و رغبت
فرجی ادامه داد: اما اینکه من یا شما بدانیم که تجربی اتفاقاً بدترین گزینه است امری دیگری است منظور این است که باید این را به دانش‌آموزان هم انتقال می‌دادیم که متاسفانه آموزش و پرورش نتوانست این کار را انجام دهد. مهمترین فاکتوری که مسئولان آموزش و پرورش در انتخاب رشته دانش‌آموزی در سال جاری به آن استناد می‌کنند این است که از دانش‌آموزان تست‌های استعداد و رغبت گرفته شده است البته امری که در گذشته هم رایج بوده و بر اساس هوش عمومی و علائق دانش‌آموزان آنها را هدایت می‌کردند اما اکنون در این تست‌ها تغییراتی ایجاد شده است و به گواه آموزش و پرورش دقیق‌تر دانش‌آموزان ارزیابی می‌شوند ولی داستان از این قرار است که خود این تست‌ها محل اشکال زیادی است.
وی گفت: یکی از آزمون‌های تشخیصی که در پایه نهم از دانش‌آموزان گرفته می‌شود تست استعداد تحصیلی است این تست 11 خرده آزمون دارد که شامل معنی واژه، استدلال کلامی، کفایت اطلاعات، مبانی ریاضی، استدلال عددی، استدلال انتزاعی، استنباط منطقی، تجسم فضایی، چرخش شکل، ترکیب قطعات و استدلال مکانیکی است یکی از مهمترین ایرادهایی که به این آزمون می‌توان گرفت زمان 130 دقیقه‌ای آن است دانش‌آموزان غالباً در این سن تجربه کافی برای چنین آزمون سنگینی را ندارند اما همین آزمون ملاک مهمی برای تعیین رشته دانش آموز بوده آزمونی که 15 درصد از نمره هدایت تحصیلی در آن نهفته است.
این کارشناس مشاوره در آموزشوپرورش بیان کرد: دومین ایرادی که به این تست گرفته می‌شود این است که هیچ خرده آزمونی از یازده خرده آزمون، استعداد دانش‌آموز برای ورودبه رشته‌های تجربی را محک نمی‌زند لذا می‌شود اینگونه استناد کرد که این تست اساساً نمی‌تواند ملاک انتخاب دانش آموز برای رشته تجربی باشد ولی این اتفاق در حال رخ دادن است و تصادفاً آموزش و پرورش به آن افتخار هم می‌کند.
فرجی ادامه داد: سومین و مهمترین ایراد این آزمون این است که ملاک ارزیابی تست برای تعیین رشته نمره عمومی و معدل کل استعداد دانش‌آموز است. لذا سوال مهم این است که اگر قرار است بر اساس نمره عمومی استعداد دانش‌آموز ارزیابی شود پس چرا ما آزمون ریون را که سال‌ها مورد اجرا قرار می گرفت کنار گذاشتیم؟ مگر آنکه فرض بگیریم آموزش و پرورش می‌خواسته هدفمندتر تعیین رشته کند که در عمل اینگونه به نظر نمی‌آید.
** چرا هدایت تحصیلی منجر به رونق مدارس غیردولتی می‌شود؟
وی گفت: هم‌اکنون به دلیل ضعف عملکرد مسئولان در بحث هدایت تحصیلی شاهد گمانه زنی‌های زیادی هستیم از جمله اینکه این طرح می‌تواند باعث رونق مدارس غیردولتی شود چرا که دانش‌آموزان وقتی با کمبود ظرفیت مواجه شوند ناگزیر هستند به سمت مدارس غیردولتی بروند یعنی اینگونه متصور می‌شود که آموزش و پرورش با اجرای این طرح راه را برای این مدارس باز می‌کند.
این کارشناس مشاوره در آموزش وپرورش عنوان کرد: البته این فرض زیاد دور از ذهن نیست و ایرادی هم برای این موضوع نمی‌توان گرفت چرا که آموزش و پرورش باید قسمتی از بار خود را به دوش بخش خصوصی بیندازد ولی وقتی شما خوب نمی‌توانید طرح خود را ارائه کنید شائبه به وجود می‌آید و این کار را سخت می‌کند چون مردم تصور می‌کنند شما دارید آنها را به زور به سمت غیردولتی‌ها هدایت می‌کنید.
فرجی بیان کرد: در جمع بندی حرف‌هایم باید بگویم بهترین طرح ها نیز وقتی به این شکل بخواهد اجرایی شود با شکست مواجه می‌شود.
