سایت تخصصی روانشناسی

مدیر سایت: دکتر سکینه سلطانی کوهبنانی

سایت تخصصی روانشناسی

مدیر سایت: دکتر سکینه سلطانی کوهبنانی

سایت تخصصی روانشناسی
دکتر سکینه سلطانی کوهبنانی
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
مدیر پلی کلینیک روانشناسی بالینی و مشاوره دانشگاه فردوسی مشهد

آدرس محل کار:

آدرس دانشگاه: مشهد ، میدان آزادی ، دانشگاه فردوسی ، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی ، گروه علوم تربیتی ، تلفن تماس : 05138805000داخلی 5892
پلی کلینیک روانشناسی بالینی و مشاوره دانشگاه فردوسی مشهد : شماره داخلی 3676

آدرس مرکز مشاوره : مشهد، پنج راه سناباد، تقاطع خیابان پاستور، ساختمان پزشکان مهر، مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی اندیشه و رفتار، شماره های تماس: 05138412279


آخرین نظرات
http://www.farhangnews.ir/sites/default/files/styles/node_thumb_4/public/content/images/story/95-07/18/farhangnews_238032-619429-1475988034.jpg?itok=iZSSUfRx
نکته بسیار مهم در این حدیث، و در صورت انجام دقیق این اعمال و آداب روز عاشورا، تاکید امام صادق بر حفظ فرزندان تا "چهار نسل"، از مصیبت های دنیوی، مرگ بد و مصونیت از بیماری های خطرناک می باشد.

با آغاز ماه محرم، ایام غم و اندوه شیعیان و محبان اهل بیت علیهم السلام، شهرها، رنگ و بوی عاشورایی به خود می‌گیرند، حسینیه‌ها، مساجد و تکایا به نشانه‌ی عزاداری، سیاهپوش می‌شوند، پرچمها و پلاکارتهای عزاداری بر سر در خانه، و اماکن عمومی نصب می‌شود.؛ حرکات، گفتار و رفتارهای محبان اهل بیت نیز با الهام از نهضت جاودانه عاشورا، رنگ و بوی حسینی دارند، هرجا سخن از قیام کربلا و رهبر و پیشوای نهضت، حسین بن علی علیهما السلام و شهدای کربلا است. در سلسله نوشتارهای "از محرم تا اربعین حسینی"، به بیان محکمات و حوادث قیام امام حسین پرداخته خواهد شد. امید است مورد قبول واقع شود.

دستور امام باقر برای زیارت امام حسین در عاشورا از راه دور

در کتاب کامل الزیارات[1] مرحوم ابن قولویه، روایت بسیار عجیبی در ثواب "زیارت امام حسین در روز عاشورا از راه دور" برای افرادی که به هر دلیل، توان حضور در کنار مرقد و مضجع مبارک امام حسین در کربلا را ندارند، بیان گردیده است که آدمی در شگفت می ماند، و به راستی ان الحسین مصباح الهدی و السفینۀ النجاۀ.

در این حدیث، ابتدا امام باقر(ع) در آداب روز عاشورا، حضور در شهر کربلا و در کنار قبر مطهر امام حسین را به شیعیان، توصیه فرموده و ثواب بسیار بسیار فراوان آن را متذکر می شوند:

مَن زارَ الحُسَینَ علیه السلام یَومَ عاشوراءَ حَتّى‏ یَظَلَّ عِندَهُ باکِیاً، لَقِیَ اللَّهَ عَزَّ وجَلَّ یَومَ القِیامَةِ بِثَوابِ ألفَی ألفِ حَجَّةٍ، وألفَی ألفِ عُمرَةٍ، وألفَی ألفِ غَزوَةٍ، وثَوابُ کُلِّ حَجَّةٍ وعُمرَةٍ وغَزوَةٍ کَثَوابِ مَن حَجَّ وَاعتَمَرَ وغَزا مَعَ رَسولِ اللَّهِ صلى الله علیه و آله ومَعَ الأَئِمَّةِ الرّاشِدینَ علیهم السلام.

هر کس در روز عاشورا، حسین بن علی، را زیارت کند و در کنار قبرش گِریان باشد، خداوند عز و جل را در قیامت با دو هزار هزار (یک میلیون) ثواب حج، دو هزار هزار ثواب عمره و دو هزار هزار ثواب جهاد، دیدار مى‏کند که ثواب هر حج و عمره و جهاد، همانند ثواب حج‏گزار و عمره‏گزار و جهادگر همراه با پیامبر و امامان‏ معصوم است.

لکن افراد و شیعیان بیشماری هستند که توفیق حضور و درک قبر مطهر امام حسین در روز عاشورا را ندارند. تکلیف چیست؟ در ادامه امام باقر، ثواب بسیار عجیبی را برای سوگواری در خانه و منزل، برای چنین کسانی را ذکر میفرمایند که انسان در شگفت می ماند:

قالَ: قُلتُ: جُعِلتُ فِداکَ! فَما لِمَن کانَ فی بُعدِ البِلادِ وأقاصیها، ولَم یُمکِنهُ المَصیرُ إلَیه فِی ذلِکَ الیَومِ؟ قالَ: إذا کانَ ذلِکَ الیَومُ بَرَزَ إلَى الصَّحراءِ أو صَعِدَ سَطحاً مُرتَفِعاً فی دارِهِ، وأومَأَ إلَیهِ بِالسَّلامِ، وَاجتَهَدَ عَلى‏ قاتِلِهِ بِالدُّعاءِ، وصَلّى‏ بَعدَهُ رَکعَتَینِ، یَفعَلُ ذلِکَ فی صَدرِ النَّهارِ قَبلَ الزَّوالِ، ثُمَّ لَیَندُبُ الحُسَینَ علیه السلام ویَبکیهِ، ویَأمُرُ مَن فی دارِهِ بِالبُکاءِ عَلَیهِ، ویُقیمُ فی دارِهِ مُصیبَتَهُ بِإِظهارِ الجَزَعِ عَلَیهِ، ویَتَلاقَونَ بِالبُکاءِ بَعضُهُم بَعضاً بِمُصابِ الحُسَینِ علیه السلام.

گفتم: فدایت گردم! براى آن کسى که در شهرها و مناطق دوردست است و نمى‏تواند به زیارت امام حسین در کربلا، بیاید، تکلیف چیست؟ فرمود: (چنین افرادی که توان حضور در کنار مرقد امام حسین را ندارند) وقتى روز عاشورا مى‏شود، به بیابان برود، یا روى بلندىِ خانه‏اش، با اشاره به امام حسین علیه السلام سلام کند و با جدّیت، بر قاتلش نفرین کند و پس از آن، دو رکعت نماز بگزارد. و این کار را نزدیک ظهر، قبل از اذان، انجام دهد. آن گاه بر حسین علیه السلام در منزلش، مرثیه بسراید و گریه کند و سفارش کند کسانى که در خانه‏اش هستند، بر حسین علیه السلام گریه کنند و با ناله کردن بر امام حسین، در خانه‏اش ماتم بر پا کند و با هم براى گریستن، هم‏صدا شوند.

فَأَنَا ضامِنٌ لَهُم إذا فَعَلوا ذلِکَ عَلَى اللَّهِ عز و جل جَمیعَ هذَا الثَّوابِ. فَقُلتُ: جُعِلتُ فِداکَ! وأنتَ الضّامِنُ لَهُم إذا فَعَلوا ذلِکَ وَالزَّعیمُ بِهِ؟ قالَ: أنَا الضّامِنُ لَهُم ذلِکَ وَالزَّعیمُ لِمَن فَعَلَ ذلِکَ ... .

من براى آنان، از طرف خدا ضمانت مى‏کنم که اگر این کار را انجام دهند، همه این ثواب‏های زیارت امام حسین که ذکر شد (یک میلیون حج و جهاد و ...) را به دست مى‏آورند. گفتم: فدایت گردم! هر گاه آنان، آن کارها را انجام دادند، شما این ثواب‏ها را بر عهده مى‏گیرید و تضمین مى‏کنید؟ (گویا، راوی نیز همچون ما، از ثواب بسیار فراوان زیارت امام حسین از راه دور با این شرایط، بسیار تعجب کرده است) امام باقر، بار دیگر، میفرمایند: من این را برایشان تضمین مى‏کنم و چنان ثواب‏هایى را، براى هر کسى که این کارها را انجام دهد، بر عهده مى‏گیرم ... .

شیوه تسلیت گفتن شیعیان در روز عاشورا

در کتاب وسائل الشیعه[2] مرحوم محدث عاملی به نقل از ملک جهنی، راوی عاشوراپژوه عصر امام باقر، که از ایشان می‏پرسد: فَکَیفَ یُعَزّی بَعضُهُم بَعضاً؟ که چگونه به همدیگر در روز عاشورا تسلیت گوئیم؟ امام باقر در پاسخ، میفرمایند که در عاشورا، اینگونه تعزیت و تسلیت دهید:

عَظَّمَ اللَّهُ اجورَنا بِمُصابِنا بِالحُسَینِ علیه السلام، وجَعَلَنا وإیّاکُم مِنَ الطّالِبینَ بِثَأرِهِ مَعَ وَلِیِّهِ الإِمامِ المَهدِیِّ مِن آلِ مُحَمَّدٍ صلى الله علیه و آله‏.

خداوند، پاداش‏هاى ما را بر سوگوارى حسین علیه السلام بزرگ گردانَد و ما و شما را همراه با ولىّ خودش، مهدىِ خاندان محمّد صلى الله علیه و آله، از خونخواهان حسین علیه السلام قرار دهد.

قائم آل محمد، منتقم خون امام حسین

اکنون که صحبت و سخن از امام مهدی، به میان آمد و چه سخن نیکویی است پیوند عاشورا و مهدویت؛ گویی امام عصر، با نام و یاد جد خویش، شناخته خواهند شد. از اینرو، منتقم خون امام حسین، امام مهدی خواهد بود، همانطور که در حدیث فوق، در شیوه تسلیت گویی در عاشورا، به این موضوع نیز اشاره گردیده است. توضیح اینکه: یکی از القاب حضرت مهدی، منتقم است. در چرایی و علّت انتخاب این لقب بر آن حضرت، مطالب فراوانی در سخنان و احادیث اهل بیت وارد شده است. از جمله در روایتی که از امام محمّدباقر نقل شده، وقتی از آن حضرت سؤال می‌کنند که چرا فقط به آخرین حجّت الهی قائم گفته می‌شود؟ در کتاب بحارالانوار[3] علامه مجلسی، آن حضرت در پاسخ می‌فرمایند:

قد سَألهُ الثُّمالیُّ عن عِلّةِ تَسْمِیةِ القائم قائماً لَمّا قُتِلَ جَدّی الحسینُ صلَّى اللّه ُ علَیهِ ضَجّتِ المَلائکةُ إلَى اللّه ِعزّوجلّ بالبُکاءِ و النَّحیبِ، و قالُوا: إلهَنا و سیّدنَا، أ تَغْفُلُ عَمَّن قَتلَ صَفْوتَکَ و ابنَ صَفْوتِکَ، و خِیَرتَکَ مِن خَلْقِکَ ؟! فأوحَى اللّه ُ عزّ و جلّ إلَیهِم: قَرّوا مَلائکتی، فَوَ عِزّتی و جلالی لَأنتقِمَنَّ مِنهُم و لو بعدَ حینٍ. ثُمّ کَشفَ اللّه ُ عزّ و جلّ عَنِ الأئمّةِ مِن وُلدِ الحسینِ علیه السلام للملائکةِ، فسُرَّتِ الملائکةُ بذلکَ، فإذا أحدُهُم قائمٌ یُصلّی، فقالَ اللّه ُ عزّ و جلّ: بذلکَ القائمِ أنتَقِمُ مِنهُم.

چون در آن ساعتی که دشمنان، جدّم امام حسین را به قتل رساندند، فرشتگان با ناراحتی در حالی که ناله سرداده بودند عرض کردند پروردگارا! آیا از کسانی که برگزیده و فرزند برگزیده تو را ناجوانمردانه شهید کردند، در می‌گذری؟ در جواب آنها خداوند فرمود: ای فرشتگان من! سوگند به عزّت و جلالم از آنان انتقام خواهم گرفت هرچند بعد از مدّت زمان زیادی. آن گاه خداوند متعال نور فرزندان امام حسین را به آنان نشان داد و پس از اشاره به یکی از آنان که در حال قیام بود، فرمود: با این قائم از دشمنان حسین انتقام خواهم گرفت.

و نیز در تفسیر آیه وَ مَنْ قُتِلَ مظلوماً فقد جَعَلْنا لِوَلیّه سلطاناً[4]؛ هر کس مظلومانه کشته شود، ما برای ولی او، تسلطی بر ظالم قرار می دهیم؛ در کتاب تفسیر البرهان[5]، از امام صادق روایت شده است که:

«مظلوم» در این آیه، امام حسین است که مظلوم کشته شد و منظور «جَعَلنا لِوَلیِّه سلطانا» امام مهدی است.

 و نیز از قول امام باقر، در کتاب تفسیر عیاشی[6]  مجددا بر این موضوع، تصریح شده است:

هُوَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام، قُتِلَ مَظلوماً ونَحنُ أولِیاؤُهُ، وَ القائِمُ مِنّا إذا قامَ مِنّا طَلَبَ بِثارِ الحُسَینِ.

ما، اهل بیت پیامبر، اولیای دم امام حسین هستیم. و هنگامی که امام عصر و قائم آل محمد، قیام کنند، پیگیری خون امام حسین را خواهد کرد.

دستور العمل جامع معنوی عرفانی در روز عاشورا

حدیث امام صادق در آداب روز عاشورا

آداب و دعای بسیار مهم و جامع عاشورا به نقل از عبدالله بن سنان از امام صادق، در سه کتاب «مصباح المتهجد» شیخ طوسی، «المزار الکبیر» ابن مشهدی و «اقبال الاعمال» سید بن طاووس، نقل شده است.[7]

امام صادق، در خواص و فوائد آن، چنین می فرمایند:

فَإِنَّ هذا أفضَلُ یَابنَ سِنانٍ! مِن کَذا وکَذا حَجَّةً، وکَذا وکَذا عُمرَةً تَتَطَوَّعُها وتُنفِقُ فیها مالَکَ وتَنصِبُ فیها بَدَنَکَ وتُفارِقُ فیها أهلَکَ ووَلَدَک‏. وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى یُعْطِی مَنْ صَلَّى هَذِهِ الصَّلَاةَ فِی هَذَا الْیَوْمِ ، وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ مُخْلِصاً، وَ عَمِلَ هَذَا الْعَمَلَ مُوقِناً مُصَدِّقاً عَشْرَ خِصَالٍ. مِنْهَا أَنْ یَقِیَهُ اللَّهُ مِیتَةَ السَّوْءِ وَ یُؤْمِنَهُ مِنَ الْمَکَارِهِ وَ الْفَقْرِ  وَ لَا یُظْهِرَ عَلَیْهِ عَدُوّاً إِلَى أَنْ یَمُوتَ وَ یَقِیَهُ اللَّهُ مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ فِی نَفْسِهِ وَ وُلْدِهِ إِلَى أَرْبَعَةِ أَعْقَابٍ لَهُ وَ لَا یَجْعَلَ لِلشَّیْطَانِ وَ لَا لِأَوْلِیَائِهِ عَلَیْهِ وَ لَا عَلَى نَسْلِهِ إِلَى أَرْبَعَةِ اَعقابٍ سَبِیلاً.

اى ابن سِنان! این اعمال، بهتر است از فلان و فلان حج و فلان و فلان عمره که به صورت داوطلبانه انجام دهى و اموال ات را براى آن هزینه کنى و بدنت را به زحمت و رنج بیندازى و از خانواده و فرزندانت جدا شوى. هر کس این نماز را در این روز بگذارد و این دعا را با اخلاص بخواند و این عمل را با یقین و صدق انجام دهد، خداوند متعال، ده خصلت به او مى‏بخشد که از جمله آنهاست: خداوند، او را از مرگ بد، نگه مى‏دارد، و از بدى‏ها و فقر در امان مى‏دارد، و هیچ دشمنى را بر او چیره نمى‏کند تا بمیرد،  و او را از دیوانگى و بیمارىِ جُذام و پیسى در خودش و فرزندانش تا "چهار نسل"، حفظ مى‏کند، و راه نفوذ شیطان بر او و نسلش تا "چهار نسل" مى‏بندد.

نکته بسیار مهم در این حدیث، و در صورت انجام دقیق این اعمال و آداب روز عاشورا، تاکید امام صادق بر حفظ فرزندان تا چهار نسل، از مصیبت های دنیوی، مرگ بد و مصونیت از بیماری های خطرناک می باشد. که چنین امری، بندرت در طول سال تکرار خواهد شد و شایسته است، شیعیان به دستور امام صادق، با مطالعه و عمل به این حدیث در باب آداب روز عاشورا، خویش و فرزندان را تا چهار نسل، بیمه نمایند.

و اما متن دستورالعمل معنوی و عرفانی امام صادق برای شیعیان در روز عاشورا، چنین است:

دَخَلتُ عَلى‏ سَیِّدی أبی عَبدِ اللَّهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام فی یَومِ عاشوراءَ، فَأَلفَیتُهُ کاسِفَ اللَّونِ ظاهِرَ الحُزنِ، ودُموعُهُ تَنحَدِرُ مِن عَینَیهِ کَاللُّؤلُؤِ المُتَساقِطِ. فَقُلتُ: یَابنَ رَسولِ اللَّهِ! مِمَّ بُکاؤُکَ لا أبکَى اللَّهُ عَینَیکَ؟ فَقالَ لی: أوَ فی غَفلَةٍ أنتَ؟ أما عَلِمتَ أنَّ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ اصیبَ فی مِثلِ هذَا الیَومِ؟ فَقُلتُ: یا سَیِّدی، فَما قَولُکَ فی صَومِهِ؟

عبدالله بن سنان، از اصحاب امام صادق، چنین نقل می کند: روز عاشورا، بر سَرورم امام صادق علیه السلام وارد شدم. دیدم رنگ‏پریده و اندوهگین است و اشک از چشمانش، همانند لؤلؤ، جارى است. گفتم: اى پسر پیامبر خدا! چرا گریه مى‏کنى- خداوند، چشمانت را گریان نکند؟ به من فرمود: «آیا غافلى؟ آیا نمى‏دانى که در چنین روزى، حسین بن على علیه السلام کشته شد؟». چرا سرورم؛ می دانم و برای همین آمده ام که در این باره (آداب روز عاشورا)، از شما سوال کنم و درباره آن از علم شما، استفاده کنم. گفتم: سَرورم! نظر شما درباره روزه روز عاشورا چیست؟

گرسنگی و تشنگی بدون نیت روزه در عاشورا

آنگاه امام صادق به مساله مهمی اشاره می فرمایند و آن حکم فقهی روزه روز عاشورا می باشد:

فَقالَ لی: صُمهُ مِن غَیرِ تَبییتٍ، وأفطِرهُ مِن غَیرِ تَشمیتٍ، ولا تَجعَلهُ یَومَ صَومٍ کَمَلًا، وَلیَکُن إفطارُکَ بَعدَ صَلاةِ العَصرِ بِساعَةٍ عَلى‏ شَربَةٍ مِن ماءٍ؛ فَإِنَّهُ فی مِثلِ ذلِکَ الوَقتِ مِن ذلِکَ الیَومِ تَجَلَّتِ الهَیجاءُ عَن آلِ رَسولِ اللَّهِ وَانکَشَفَتِ المَلحَمَةُ عَنهُم، وفِی الأَرضِ مِنهُم ثَلاثونَ صَریعاً فی مَوالیهِم، یَعِزُّ عَلى‏ رَسولِ اللَّهِ صلى الله علیه و آله مَصرَعُهُم، ولَو کانَ فی الدُّنیا یَومَئِذٍ حَیّاً لَکانَ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیهِ هُوَ المُعَزّى‏ بِهِم.

امام صادق فرمودند: روزه بگیر امّا بدون تصمیم و نیت روزه (گرسنه و تشنه باش)، و افطار کن، امّا نه با سرخوشى (و غذاهای لذیذ) و روزه عاشورا را کامل نکن و افطار را، ساعتى پس از نماز عصر روز عاشورا، و با جرعه‏اى آب انجام بده. چرا که در چنین ساعتى (عصر عاشورا)، جنگ با خاندان پیامبر خدا، فرو نشست و آن واقعه بزرگ، متوقّف شد، در حالى که سى کشته از آنان در جمع یارانشان بر زمین افتاده بود، که کشته ها براى پیامبر، گران بود و اگر پیامبر صلى الله علیه و آله زنده بود، ایشان- که درودهاى خدا بر او باد- خود، صاحب‏ عزا بود.

لازم به ذکر است، استحباب و سنت بودن روزه عاشورا و جشن و شادی، همواره مورد توجه وهابیت و آل سعود، بوده است و بر آن تأکید می‌شود. از طرفی این روز در نزد شیعیان روز حزن و اندوه و شهادت امام حسین، می باشد. شیعه، روزه عاشورا را نه تنها، سنت و مستحب نمی‌دانند بلکه آن را بدعت و مکروه می‌شمارد. شادی و روزه در عاشورای ماه محرم، نه تنها سنت پیامبر، نیست بلکه بدعتی است که از سوی افراد همسو با سیاست‌های بنی امیه در عصر معاصر و توسط حکومت آل سعود در عربستان و وهابیون به عنوان ادامه دهنده راه بنی امیه و برای تفرقه افکنی بین امت اسلام، ترویج میشود.

بعد از بررسی دقیق علمی و تاریخی، درخواهیت یافت که: روزه روز عاشورا، بدعت بوده و شایسته است بلکه واجب است به احترام اسارت و تشنگی خاندان پیامبر، بدون اینکه نیت روزه شود، از صبح تا عصر عاشورا، از خوردن و آشامیدن و دیگر مبطلات روزه همچون جماع و ...، پرهیز شود و در عصر عاشورا و نزدیک غروب، مقداری وعده غذایی ساده تناول شود تا صدق روزه، بر روز عاشورا، نشود. زیرا مخالفین اهل بیت، و دوستداران بنی امیه، روز عاشورا را به شکرانه قتل امام حسین و اسارت اهل بیت پیامبر، روزه گرفتند.

و روایاتی که گویای ثواب داشتن روزه عاشورا هستند از باب "تقیه" صادر شده‌اند و شاهد محکم بر این مساله، روایتی است که از امام صادق(ع) نقل شده است. زیرا وقتى از ایشان درباره روزه روز عاشورا پرسیده شد، فرمودند:

صُمهُ مِن غَیرِ تَبییتٍ وأفطِرهُ مِن غَیرِ تَشمیتٍ و لا تَجعَلهُ یَومَ صَومٍ کَمَلًا وَلیَکُن إفطارُکَ بَعدَ صَلاةِ العَصرِ بِسَاعَةٍ عَلى شَربَةٍ مِن ماءٍ.[8]

در آن روز، روزه بگیر؛ امّا بدون تصمیم شبانه (یعنى بى آن که شب، قصد روزه ‏کنى) و بخور؛ امّا نه به قصد شادى (یعنی افطار کن؛ امّا نه براى شماتت و خوش‏حالى؛ بلکه به منظور مخالفت با کسانى که به قصد تبرّک، روزه مى‏گیرند) و روزه آن را کامل نکن و خوردنت هم ساعتى پس از نماز عصر با نوشیدن جرعه‏اى آب باشد.

و اما برای تفصیل حکم روزه روز عاشورا، مراجعه کنید به: روزه روز عاشورا، سنت پیامبر یا بدعت بنی امیه.

از مهمانی و اطعام در روز عاشورا، نیز پرهیز شود

همچنین، طبق حدیث فوق و سیره ائمه که فرموده اند، بدون نیت روزه گرفتن، در روز عاشورا، گرسنه و تشنه باشید، و تا عصر عاشورا، چیزی میل نکنید، و به شربه من الماء (و به جرعه آبی، اکتفا کنید)؛ شایسته است از نذری و دعوت و خوردن غذاهای لذیذ و چرب و شیرین، خودداری شود، امری که متاسفانه در سال های اخیر، به خاطر ناآگاهی مردم به این مساله و دستور اهل بیت در حال فراموشی است؛ به خاطر حساسیت و عظمت روز عاشورا، اهل بیت حتی به کوچکترین مسائل، نیز اهمیت داده اند، لکن متاسفانه، توجه چندانی نمی شود.

همانطور که امام صادق، تصریح فرمودند، شیعیان، در روز عاشورا، بهتر است به "شربه من الماء"، اکتفا کنند اما بدون اینکه نیت روزه داشته باشند، به احترام شهادت امام حسین در عاشورا، گرسنه و تشنه باشند و ضمن حضور در مراسم های روضه روز عاشورا، به احترام تشنگی امام حسین، از پذیرش طعام و غذاهای لذیذ، صرفنظر کنند و به روزهای دیگر، موکول کنند که ایام سال، بسی گسترده است.

روز عاشورا، روز تاریکی امت اسلام

آنگاه، امام صادق علیه السلام گریست تا این که محاسنش با اشک‏ هایش خیس شد. سپس به بیان خلقت نور و تاریکی پرداختند و عاشورا را روز تاریکی امت اسلام، معرفی می نمایند:

وبَکى‏ أبو عَبدِ اللَّهِ علیه السلام حَتَّى اخضَلَّت لِحیَتُهُ بِدُموعِهِ، ثُمَّ قالَ: إنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِکرُهُ لَمّا خَلَقَ النّورَ خَلَقَهُ یَومَ الجُمُعَةِ فی تَقدیرِهِ فی أوَّلِ یَومٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ، وخَلَقَ الظُّلمَةَ فی یَومِ الأَربِعاءِ، یَومُ عاشوراءَ فی مِثلِ ذلِکَ، یَعنی یَومَ العاشِرِ مِن شَهرِ المُحَرَّمِ فی تَقدیرِهِ، وجَعَلَ لِکُلٍّ مِنهُما شِرعَةً ومِنهاجاً.

خداوند عز و جل هنگامى که نور را آفرید، آن را در روز جمعه آفرید که آغاز ماه رمضان بود و تاریکى را در روز چهارشنبه آفرید، که روز عاشورا را هم در چنین روزى آفرید که در تقدیر او، روز دهم ماه محرّم بود، و براى هر یک از نور و تاریکى، راه و روشى قرار داد.

تسلب و حالت ماتم زدگان

آنگاه امام صادق، نحوه و کیفیت پوشش و لباس ماتم زدگان در روز عاشورا را بیان می کنند:

یا عَبدَ اللَّهِ بنَ سِنانٍ، إنَّ أفضَلَ ما تَأتی بِهِ فی هذَا الیَومِ أن تَعمِدَ إلى‏ ثِیابٍ طاهِرَةٍ فَتَلبَسَها وتَتَسَلَّبَ، قُلتُ: ومَا التَّسَلُّبُ؟ قالَ: تُحَلِّلُ أزرارَکَ، وتَکشِفُ عَن ذِراعَیکَ کَهَیئَةِ أصحابِ المَصائِبِ.

اى عبد اللَّه بن سِنان! بهترین کارى که در این روز انجام مى‏دهى، این است که جامه و لباس تمیز بپوشى و تسلُّب کُنى. گفتم: تسلُّب، یعنى چه؟ فرمود: دکمه‏هایت لباس را باز کنى و آستین‏هایت را بالا بزنى و خود را به شکل ماتم‏زدگان درآورى.

البته مطابق عرف هر زمان، حالت ماتم زدگان ممکن است، تفاوتی داشته باشد؛ البته واژه «تسلُّب»، در لغت، به معناى: «پوشیدن لباس سیاه عزادارى» نیز به کار مى‏رفته است.[9]

نماز مستحبی روز عاشورا قبل از اذان ظهر

سپس امام صادق، به نماز مخصوص روز عاشورا، یک ساعت مانده به اذان ظهر عاشورا، و کیفیت آن، اشاره می کنند:

ثُمَّ تَخرُجُ إلى‏ أرضٍ مُقفِرَةٍ أو مَکانٍ لا یَراکَ بِهِ أحَدٌ، أو تَعمِدُ إلى‏ مَنزِلٍ لَکَ خالٍ، أو فی خَلوَةٍ مُنذُ حینِ یَرتَفِعُ النَّهارُ، فَتُصَلّی أربَعَ رَکَعاتٍ تُحسِنُ رُکوعَها وسُجودَها وخُشوعَها، وتُسَلِّمُ بَینَ کُلِّ رَکعَتَینِ، تَقرَأُ فِی الاولى‏ سورَةَ الحَمدِ و «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ»، وفِی الثّانِیَةِ: الحَمدَ و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ»، ثُمَّ تُصَلّی رَکعَتَینِ اخرَیَینِ، تَقرَأُ فِی الاولى‏: الحَمدَ وسورَةَ الأَحزابِ، وفِی الثّانِیَةِ: الحَمدَ و «إِذا جاءَکَ الْمُنافِقُونَ»، أو ما تَیَسَّرَ مِنَ القُرآنِ.

بعد به بیابان کویرى، یا جایى که کسى تو را نبیند، یا به خانه‏اى که خالى باشد یا جایى خلوت مى‏روى، در زمانى که روز، بالا آمده باشد (نزدیک ظهر عاشورا). آن گاه، چهار رکعت نماز با رکوع و سجده‏ کامل، و با خشوع، مى‏خوانى و در هر دو رکعت، سلام مى‏دهى (دو نماز دو رکعتی). در رکعت اوّل، سوره حمد و سوره کافرون «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ»و در رکعت دوم، سوره حمد و سوره توحید «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را مى‏خوانى. (سپس سلام می دهید و بعد) دو رکعتِ دوم را به جا مى‏آورى و در آن، در رکعت اوّل، سوره حمد و سوره احزاب و در رکعت دوم، سوره حمد و سوره منافقون«إِذَا جَآءَکَ الْمُنفِقُونَ» و یا هر سوره قرآن که میخواهی بخوان.

توجه به مرقد امام حسین در کربلا

آنگاه امام صادق، دستور لعن قاتلان امام حسین را تاکید می فرمایند:

ثُمَّ تُسَلِّمُ وتُحَوِّلُ وَجهَکَ نَحوَ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام ومَضجَعِهِ، فَتُمَثِّلُ لِنَفسِکَ مَصرَعَهُ ومَن کانَ مَعَهُ مِن وُلدِهِ وأهلِهِ، وتُسَلِّمُ وتُصَلّی عَلَیهِ، وتَلعَنُ قاتِلیهِ وتَبرَأُ مِن أفعالِهِم.

آن گاه، سلام مى‏دهى و (می ایستید) صورت خویش را به سمت قبر حسین علیه السلام و مرقد ایشان در کربلا بر مى‏گردانى و جایگاه به زمین افتادن امام حسین را در نظرت مجسّم مى‏کنى و بر ایشان و هر که از فرزندان و خانواده، با ایشان بوده، سلام و درود مى‏فرستى و از کارهایشان، بیزارى مى‏جویى و قاتلان ایشان را لعن مى‏کنى. (مثلا فراز پایانی زیارت عاشورا را قرائت می کنید: السَّلاَمُ عَلَیکَ یا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ وَ عَلَی الْأَرْوَاحِ الَّتِی حَلَّتْ بِفِنَائِکَ عَلَیکَ مِنِّی سَلاَمُ اللَّهِ أَبَداً مَا بَقِیتُ وَ بَقِی اللَّیلُ وَ النَّهَارُ وَ لاجَعَلَهُ اللَّهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنِّی لِزِیارَتِکُمْ السَّلاَمُ عَلَی الْحُسَینِ وَ عَلَی عَلِی بْنِ الْحُسَینِ وَ عَلَی أَوْلاَدِ الْحُسَینِ وَ عَلَی أَصْحَابِ الْحُسَینِ اَللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ بِاللَّعْنِ مِنِّی وَ ابْدَأْ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الْعَنِ الثَّانِی وَ الثَّالِثَ وَ الرَّابِعَ اللَّهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ خَامِساً وَ الْعَنْ عُبَیدَ اللَّهِ بْنَ زِیادٍ وَ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ شِمْراً وَ آلَ أَبِی سُفْیانَ وَ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ ...). {در کتاب الإقبال، اضافه ای دارد و آن اینکه: به تعداد هزار بار، قاتل امام حسین را لعن مى‏کنى؛ مثلا هزار بار می گویی: لعن الله قاتلیک یا اباعبدالله الحسین}.

یَرفَعُ اللَّهُ عز و جل لَکَ بِذلِکَ فِی الجَنَّةِ مِنَ الدَّرَجاتِ، ویَحُطُّ عَنکَ مِنَ السَّیِّئاتِ. ثُمَّ تَسعى‏ مِنَ المَوضِعِ الَّذی أنتَ فیهِ- إن کانَ صَحراءَ أو فَضاءً أو أیَّ شَی‏ءٍ کانَ- خُطُواتٍ، تَقولُ فی ذلِکَ: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ»، رِضىً بِقَضاءِ اللَّهِ وتَسلیماً لِأَمرِهِ، وَلیَکُن عَلَیکَ فی ذلِکَ الکَآبَةُ وَالحُزنُ، وأکثِر مِن ذِکرِ اللَّهِ سُبحانَهُ وَالاستِرجاعِ فی ذلِکَ الیَومِ.

خداوند، با این دستورالعمل، درجات تو را در بهشت بالا مى‏برد و گناهانت را مى‏ریزد. آن گاه تلاش مى‏کنى در آن جایى که هستى (در بیابان یا فضاى باز یا هر جایى که هست)، چند قدم {اما در کتاب الاقبال، نیز اضافه ای دارد و آن اینکه: هفت بار، چند قدمی جلو برو و برگرد و در هربار، هفت مرتبه بگو: ...}،  به سمت جلو برو و مى‏گویى: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ رضىً بقضاء اللَّه و تسلیماً لأمره؛ در این حال، باید حالت غم و اندوه داشته باشى. و خداى سبحان را بسیار یاد کرده، و استرجاع کن (إنّا للَّه و إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ را فراوان بگو).

دعای بعد از نماز ظهر عاشورا

و آنگاه، امام صادق دعای بعد از نماز را به ابن سنان و شیعیان، تعلیم می دهد و هنگامى که از قدم زدن فارغ شدى، سپس برگرد و در همان جایى که نماز خواندى، قرار بگیر و بِایست و بگو:

اللَّهُمَّ عَذِّبِ الفَجَرَةَ الَّذینَ شاقّوا رَسولَکَ وحارَبوا أولِیاءَکَ، وعَبَدوا غَیرَکَ وَاستَحَلّوا مَحارِمَکَ، وَالعَنِ القادَةَ وَالأَتباعَ ومَن کانَ مِنهُم فَخَبَّ وأوضَعَ مَعَهُم أو رَضِیَ بِفِعلِهِم لَعناً کَثیراً. اللَّهُمَّ وعَجِّل فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَاجعَل صَلَواتِکَ عَلَیهِ وعَلَیهِم، وَاستَنقِذهُم مِن أیدِی المُنافِقینَ المُضِلّینَ وَالکَفَرَةِ الجاحِدینَ، وَافتَح لَهُم فَتحاً یَسیراً، وأتِح لَهُم رَوحاً وفَرَجاً قَریباً، وَاجعَل لَهُم مِن لَدُنکَ عَلى‏ عَدُوِّکَ وعَدُوِّهِم سُلطاناً نَصیراً.

{در کتاب الاقبال، اضافه ای دارد و آن اینکه: هفتاد مرتبه} بگو: خداوندا! فاجرانى را که با پیامبرت دشمنى کردند و با دوستانت جنگیدند و جز تو را پرستیدند و حرام‏هاى تو را حلال شمردند، کیفر کن و فرماندهان و پیروانشان و هر کس را که از آنهاست و اسبى تازانْد و در میان جمعیّتِ آنها بود و یا به کارشان راضى بود، فراوان لعنت کن. خداوندا! در گشایش کار خاندان محمّد شتاب کن و درودهایت را بر او و بر آنان نثار کن، و آنها را از دست منافقانِ گم‏راه و کافران منکِر، نجات بده و برایشان پیروزىِ آسان نصیب کن و برایشان رحمت و گشایشِ نزدیک فراهم کن و برایشان از جانب خودت، بر دشمنت و دشمن آنان، تسلّطى پیروزمندانه قرار ده.

آن گاه دستانت را بلند کن و به حالت قنوت، بگیر آن گاه دستانت را بلند کن و به حالت قنوت، بگیر و در حالى که به دشمنان خاندان محمّد، را نیت می کنی و اشاره مى‏کنى، و در این حالت این دعا را نیز بخوان:

اللَّهُمَّ، إنَّ کَثیراً مِنَ الامَّةِ ناصَبَتِ المُستَحفَظینَ مِنَ الأَئِمَّةِ، وکَفَرَت بِالکَلِمَةِ وعَکَفَت عَلَى القادَةِ الظَّلَمَةِ، وهَجَرَتِ الکِتابَ وَالسُّنَّةَ، وعَدَلَت عَنِ الحَبلَینِ الَّذَینِ أمَرتَ بِطاعَتِهِما وَالتَّمَسُّکِ بِهِما، فَأَماتَتِ الحَقَّ وجارَت عَنِ القَصدِ، ومالَأَتِ الأَحزابَ وحَرَّفَتِ الکِتابَ، وکَفَرَت بِالحَقِّ لَمّا جاءَها، وتَمَسَّکَت بِالباطِلِ لَمَّا اعتَرَضَها، وضَیَّعَت حَقَّکَ وأضَلَّت خَلقَکَ، وقَتَلَت أولادَ نَبِیِّکَ وخِیَرَةَ عِبادِکَ وحَمَلَةَ عِلمِکَ ووَرَثَةَ حِکمَتِکَ ووَحیِکَ. اللَّهُمَّ، فَزَلزِل أقدامَ أعدائِکَ وأعداءِ رَسولِکَ وأهلِ بَیتِ رَسولِکَ، اللَّهُمَّ، وأخرِب دِیارَهُم وَافلُل سِلاحَهُم، وخالِف بَینَ کَلِمَتِهِم وفُتَّ فی أعضادِهِم، وأوهِن کَیدَهُم وَاضرِبهُم بِسَیفِکَ القاطِعِ، وَارمِهِم بِحَجَرِکَ الدّامِغِ، وطُمَّهُم بِالبَلاءِ طَمّاً، وقُمَّهُم بِالعَذابِ قَمّاً، وعَذِّبهُم عَذاباً نُکراً، وخُذهُم بِالسِّنینَ وَالمَثُلاتِ الَّتی أهلَکتَ بِها أعداءَکَ، إنَّکَ ذو نَقِمَةٍ مِنَ المُجرِمینَ، اللَّهُمَّ، إنَّ سُنَّتَکَ ضائِعَةٌ، وأحکامَکَ مُعَطَّلَةٌ، وعِترَةَ نَبِیِّکَ فِی الأَرضِ هائِمَةٌ. اللَّهُمَّ، فَأَعِنِ الحَقَّ وأهلَهُ وَاقمَعِ الباطِلَ وأهلَهُ، ومُنَّ عَلَینا بِالنَّجاةِ وَاهدِنا إلَى الإِیمانِ، وعَجِّل فَرَجَنا وَانظِمهُ بِفَرَجِ أولِیائِکَ، وَاجعَلهُم لَنا وُدّاً وَاجعَلنا لَهُم وَفداً، اللَّهُمَّ، وأهلِک مَن جَعَلَ یَومَ قَتلِ ابنِ نَبِیِّکَ وخِیَرَتِکَ عیداً، وَاستَهَلَّ بِهِ فَرَحاً ومَرَحاً، وخُذ آخِرَهُم کَما أخَذتَ أوَّلَهُم، وأضعِفِ اللَّهُمَّ العَذابَ وَالتَّنکیلَ عَلى‏ ظالِمِی أهلِ بَیتِ نَبِیِّکَ، وأهلِک أشیاعَهُم وقادَتَهُم، وأبِر حُماتَهُم وجَماعَتَهُم. اللَّهُمَّ، وضاعِف صَلَواتِکَ ورَحمَتَکَ وبَرَکاتِکَ عَلى‏ عِترَةِ نَبِیِّکَ، العِترَةِ الضّائِعَةِ الخائِفَةِ المُستَذَلَّةِ، بَقِیَّةِ الشَّجَرَةِ الطَّیِّبَةِ الزّاکِیَةِ المُبارَکَةِ، وأعلِ اللَّهُمَّ کَلِمَتَهُم، وأفلِج حُجَّتَهُم، وَاکشِفِ البَلاءَ وَاللَّأواءَ وحَنادِسَ الأَباطیلِ وَالعَمى‏ عَنهُم، وثَبِّت قُلوبَ شیعَتِهِم وحِزبِکَ عَلى‏ طاعَتِهِم ووِلایَتِهِم ونُصرَتِهِم ومُوالاتِهِم، وأعِنهُم وَامنَحُهمُ الصَّبرَ عَلَى الأَذى‏ فیکَ، وَاجعَل لَهُم أیّاماً مَشهودَةً وأوقاتاً مَحمودَةً مَسعودَةً یوشِکُ فیها فَرَجُهُم، وتوجِبُ فیها تَمکینَهُم ونَصرَهُم، کَما ضَمِنتَ لِأَولِیائِکَ فی کِتابِکَ المُنزَلِ؛ فَإِنَّکَ قُلتَ وقَولُکَ الحَقُّ: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضى‏ لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً. اللَّهُمَّ فَاکشِف غُمَّتَهُم یا مَن لا یَملِکُ کَشفَ الضُّرِّ إلّاهُوَ، یا أحَدُ یا حَیُّ یا قَیّومُ، وأنَا یا إلهی عَبدُکَ الخائِفُ مِنکَ وَالرّاجِعُ إلَیکَ، السّائِلُ لَکَ المُقبِلُ عَلَیکَ، اللاجِئُ إلى‏ فِنائِکَ، العالِمُ بِأَنَّهُ لا مَلجَأَ مِنکَ إلّاإلَیکَ. اللَّهُمَّ فَتَقَبَّل دُعائی، وَاسمَع یا إلهی عَلانِیَتی ونَجوایَ، وَاجعَلنی مِمَّن رَضیتَ عَمَلَهُ وقَبِلتَ نُسُکَهُ ونَجَّیتَهُ بِرَحمَتِکَ إنَّکَ أنتَ العَزیزُ الکَریمُ. اللَّهُمَّ وصَلِّ أوَّلًا وآخِراً عَلى‏ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وبارِک عَلى‏ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وارحَم مُحَمَّداً وآلَ مُحَمَّدٍ، بِأَکمَلِ وأفضَلِ ما صَلَّیتَ وبارَکتَ وتَرَحَّمتَ عَلى‏ أنبِیائِکَ ورُسُلِکَ ومَلائِکَتِکَ وحَمَلَةِ عَرشِکَ بِلا إلهَ إلّاأنتَ. اللَّهُمَّ ولا تُفَرِّق بَینی وبَینَ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وعَلَیهِم، وَاجعَلنی یا مَولایَ مِن شیعَةِ مُحَمَّدٍ وعَلِیٍّ وفاطِمَةَ وَالحَسَنِ وَالحُسَینِ وذُرِّیَّتِهِمُ الطّاهِرَةِ المُنتَجَبَةِ، وهَب لِیَ التَّمَسُّکَ بِحَبلِهِم وَالرِّضى‏ بِسَبیلِهِم وَالأَخذِ بِطَریقَتِهِم، إنَّکَ جَوادٌ کَریمٌ.

خداوندا! بسیارى از امّت، با امامانى پاس داشته‏شده، دشمنى کردند و به کلمه [ى توحید] کافر شدند و با پیشوایان ستمگر، همراهى کردند و از قرآن و سنّت، دورى گزیدند و از دو ریسمانى که دستور داده شده بود از آنها اطاعت شود و به آنها چنگ زده شود، منحرف شدند و حق را کشتند و از راه میانه [و مستقیم‏]، تجاوز کردند، و به احزاب، یارى رساندند و کتاب را تحریف کردند و حق را که برایشان آمده بود، منکر شدند و وقتى باطل بر آنان عرضه شد، آن را گرفتند و حقّ تو را تباه نمودند و بندگانت را گم‏راه کردند و فرزندان پیامبرت را- که بهترینِ بندگانت و حاملان علم تو و وارثان حکمت و وحى تو بودند- کشتند. خداوندا! گام‏هاى دشمنانت و دشمنان فرستاده‏ات و دشمنان خاندان پیامبرت را بلغزان و خانه‏هایشان را ویران کن و سلاحشان را کُند نما و یگانگى‏شان را در هم بریز و بازوانشان را بشکن و نیرنگشان را سست کن و با شمشیر برنده‏ات، آنها را بزن و با سنگ شکننده‏ات، آنها را هدف قرار بده و از همه سو در بلا گرفتارشان کن و با عذابت، بیچاره‏شان نما و به عذابى ناشناخته گرفتارشان کن و به قحطى و عقوبت- که با آن، دشمنانت را نابود کرده‏اى- مبتلایشان ساز، که تو انتقامگیر از مجرمانى. خداوندا! سنّت تو، تباه و احکام تو، تعطیل و نسل پیامبر تو، در زمین، سرگردان اند. خداوندا! حق و اهل آن را یارى ده و باطل و اهل آن را در هم بکوب و با نجات دادن ما، بر ما منّت نِه و ما را به ایمان، ره‏نمون ساز و در گشایش کار ما، شتاب کن و آن را به گشایش کار اولیایت سامان ده و آنها را دوست ما قرار ده و ما را وارد بر آنان ساز. خداوندا! هر کسى را که روز کشته شدن پسر پیامبرت و برگزیده‏ات را عید قرار داد و با آن، خوشى و سرحالى کرد، نابود کن و آخرینشان را بگیر، همان گونه که اوّلینشان را گرفتى، و عذاب و عقوبتت را دو برابر به هر ستم کننده بر اهل بیت پیامبرت، قرار بده و پیروان و پیشوایانشان را نابود ساز و حامیان و گروهشان را هلاک کن. خداوندا! درودها و رحمت‏ها و برکت‏هایت را بر نسل پیامبرت افزون کن؛ همان نسلى که‏ حقّشان ضایع شد و ترسان و خوارشده و باقى‏مانده شجره پاک و خجسته‏اند. خداوندا! آرمان آنان را رفعت بخش و حجّتشان را آشکار کن و بلا و تنگى و تاریکى و بیهودگى‏ها و تیرگى را از آنان برطرف کن و دل‏هاى شیعیانشان و حزبت را بر طاعت آنان و دوستى و یارى و ولایتشان استوار ساز و آنان را کمک کن و شکیبایى در برابر آزارها را نصیبشان کن و برایشان روزگارى مشهود و وقت‏هاى پسندیده فرخنده قرار ده، که گشایش امورشان در آن ایّام، نزدیک شود و مایه مکنت و یارى‏شان گردد، همان گونه که براى دوستانت در کتاب نازل‏شده‏ات تضمین کردى. تو گفتى- و گفته تو، عین حق است- که: «خداوند به کسانى که ایمان آورده و کار شایسته کرده‏اند، وعده داده است که آنان را در زمین، جانشین [خویش‏] گرداند- همان گونه که پیش از آنها را جانشین [خویش‏] کرد- و براى آنان دینش را که برایشان رضایت داده، فراهم سازد و نگرانى‏شان را به امنیت بدل سازد، [و این که‏] مرا بپرستند و برایم هیچ انبازى قرار ندهند. خداوندا! غصّه‏شان را برطرف کن، اى کسى که جز او هیچ کس، عهده‏دار برطرف کردن رنج نیست! اى یگانه، اى زنده و اى برپا دارنده! و من- اى معبودم- بنده ترسان تو ام، و بازگشت کننده به تو. از تو خواهانم، و به تو روى‏آورم، و به آستانه تو پناهنده‏ام، و مى‏دانم که هیچ پناهگاهى از تو، جز خود تو نیست. خداوندا! دعایم را بپذیر و- اى معبود من- آشکار و پنهانم را بشنو و مرا از کسانى قرار بده که از کردارش راضى هستى و عبادت‏هایش را پذیرفته‏اى و به رحمت خودت نجاتش داده‏اى، که تو ارجمند و بزرگوارى. خداوندا! در آغاز و پایان، بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرست و به محمّد و خاندان محمّد، برکت بده و بر محمّد و خاندان محمّد، رحم کن به کامل‏ترین و بهترین درودها و برکت‏ها و رحمتى که بر پیامبرانت و فرستادگانت و فرشتگانت و حاملان عرشت فرستاده‏اى و عطا کرده‏اى، به حقّ این که معبودى جز تو نیست. خداوندا! میان من و خاندان محمّد- که صلوات تو بر او و آنان باد- جدایى مینداز. اى مولاى من! مرا شیعه محمّد و على و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام و نسل پاک و برگزیده‏شان قرار بده و تمسّک به ریسمان آنان و خشنودى از راه آنها و پیروى از سنّت آنان را به من عطا کن، که تو بخشنده بزرگوارى.

آن گاه صورت ات را بر روى خاک بگذار و به سجده برو و این دعا را بخوان:

یا مَن یَحکُمُ ما یَشاءُ ویَفعَلُ ما یُریدُ، أنتَ حَکَمتَ فِی أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ فَلَکَ الحَمدُ مَحموداً مَشکوراً، فَعَجِّل یا مَولایَ فَرَجَهُم وفَرَجَنا بِهِم؛ فَإِنَّکَ ضَمِنتَ إعزازَهُم بَعدَ الذِّلَّةِ، وتَکثیرَهُم بَعدَ القِلَّةِ، وإظهارَهُم بَعدَ الخُمولِ، یا أصدَقَ الصّادِقینَ ویا أرحَمَ الرّاحِمینَ. فَأَسأَلُکَ یا إلهی وسَیِّدی مُتَضَرِّعاً إلَیکَ بِجودِکَ وکَرَمِکَ، بَسطَ أمَلی وَالتَّجاوُزَ عَنّی، وقَبولَ قَلیلِ عَمَلی وکَثیرِهِ، وَالزِّیادَةَ فی أیّامی وتَبلیغی ذلِکَ المَشهَدَ، و أن تَجعَلَنی مِمَّن یُدعى‏ فَیُجیبُ إلى‏ طاعَتِهِم ومُوالاتِهِم ونَصرِهِم، وتُرِیَنی ذلِکَ قَریباً سَریعاً فی عافِیَةٍ إنَّکَ عَلى‏ کُلِّ شَی‏ءٍ قَدیرٌ. 

آن گاه صورت را روى خاک بگذار و بگو: اى کسى که هر چه را بخواهد، حکم مى‏کند و هر چه را اراده نماید، انجام مى‏دهد. تو حکم کردى. پس ستایش، از آنِ توست. تویى ستوده و سپاس‏گزارى‏شده. اى مولاى من! در گشایش امورِ آنان و گشایش کار ما به دست آنان، شتاب کن، که تو، ضامن عزّت آنان پس از خوارى، و افزایش آنان پس از اندکى، و آشکار شدنشان پس از پنهانى، هستى. اى راستگوترینِ راستگویان و اى مهربان‏ترینِ مهربانان! اى معبود و سَرورم! به بخشش و بزرگوارى‏ات، با تضرّع به درگاهت، از تو مى‏خواهم، برآوردن آرزویم را، و گذشتت را از من، و قبول اندک و زیاد عملم را، و زیاد شدن این روزهایم را، و رسیدن به این شهادتگاه را، و این که مرا از کسانى قرار دهى که دعوت شدند و طاعت و دوستى و یارى آنان را اجابت کردند و این که آن را با آسایشى به همین زودى و با شتاب، به من نشان دهى، که تو بر هر چیزى توانایى.

آن گاه سرت را به سمت آسمان، بلند کن و بگو:

أعوذُ بِکَ أن أکونَ مِنَ الَّذینَ لا یَرجونَ أیّامَکَ، فَأَعِذنی یا إلهی بِرَحمَتِکَ مِن ذلِکَ.

به تو پناه مى‏برم از این که از کسانى باشم که ایّام تو را آرزو نمى‏کنند. پس پناهم ده- اى معبودم- به رحمت خودت از این.

بیمه عمر و فرزندان تا چهار نسل

سپس امام صادق، به مطلب بسیار مهمی اشاره می فرمایند که اگر شیعیان در روز عاشورا این دستورالعمل را انجام دهند، خواص و فوائد آن، تا چهار نسل در زندگی انسان و فرزندانش پایدار خواهد ماند و بیمه خواهد شد:

فَإِنَّ هذا أفضَلُ یَابنَ سِنانٍ! مِن کَذا وکَذا حَجَّةً، وکَذا وکَذا عُمرَةً تَتَطَوَّعُها وتُنفِقُ فیها مالَکَ وتَنصِبُ فیها بَدَنَکَ وتُفارِقُ فیها أهلَکَ ووَلَدَک‏. وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى یُعْطِی مَنْ صَلَّى هَذِهِ الصَّلَاةَ فِی هَذَا الْیَوْمِ ، وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ مُخْلِصاً، وَ عَمِلَ هَذَا الْعَمَلَ مُوقِناً مُصَدِّقاً عَشْرَ خِصَالٍ. مِنْهَا أَنْ یَقِیَهُ اللَّهُ مِیتَةَ السَّوْءِ وَ یُؤْمِنَهُ مِنَ الْمَکَارِهِ وَ الْفَقْرِ  وَ لَا یُظْهِرَ عَلَیْهِ عَدُوّاً إِلَى أَنْ یَمُوتَ وَ یَقِیَهُ اللَّهُ مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ فِی نَفْسِهِ وَ وُلْدِهِ إِلَى أَرْبَعَةِ أَعْقَابٍ لَهُ وَ لَا یَجْعَلَ لِلشَّیْطَانِ وَ لَا لِأَوْلِیَائِهِ عَلَیْهِ وَ لَا عَلَى نَسْلِهِ إِلَى أَرْبَعَةِ اَعقابٍ سَبِیلاً.

اى ابن سِنان! این اعمال، بهتر است از فلان و فلان حج و فلان و فلان عمره که به صورت داوطلبانه انجام دهى و اموال ات را براى آن هزینه کنى و بدنت را به زحمت و رنج بیندازى و از خانواده و فرزندانت جدا شوى. هر کس این نماز را در این روز بگذارد و این دعا را با اخلاص بخواند و این عمل را با یقین و صدق انجام دهد، خداوند متعال، ده خصلت به او مى‏بخشد که از جمله آنهاست: خداوند، او را از مرگ بد، نگه مى‏دارد، و از بدى‏ها و فقر در امان مى‏دارد، و هیچ دشمنى را بر او چیره نمى‏کند تا بمیرد،  و او را از دیوانگى و بیمارىِ جُذام و پیسى در خودش و فرزندانش تا "چهار نسل"، حفظ مى‏کند، و راه نفوذ شیطان بر او و نسلش تا "چهار نسل" مى‏بندد.

نکته بسیار مهم در این حدیث، و در صورت انجام دقیق این اعمال و آداب روز عاشورا، تاکید امام صادق بر حفظ فرزندان تا "چهار نسل"، از مصیبت های دنیوی، مرگ بد و مصونیت از بیماری های خطرناک می باشد. که چنین امری، بندرت در طول سال تکرار خواهد شد و شایسته است، شیعیان به دستور امام صادق، با مطالعه و عمل به این حدیث در باب آداب روز عاشورا، خویش و فرزندان را تا "چهار نسل"، بیمه نمایند.

 

 


[1] . ابن قولویه، کامل الزیارات، ص 326.

[2] . شیخ طوسی، مصباح المتهجّد، ص 772.

[3] . مجلسی، بحار الأنوار، ج 51، ص 28.

[4] . سوره اسراء، آیه 33.

[5] . محدث بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص559.

[6] . ر.ک: محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی، ج 9، ص 202.

[7] . محمدی ری شهری، شهادت نامه امام حسین، ص 960- 970.

[8] . شیخ طوسی، مصباح المتهجّد، ص 782.

[9] . ابن اثیر، النهایة، ج 2، ص 387، ابن منظور، لسان العرب، ج 1، ص 473.


 فرهنگ نیوز- مصطفی امیری 

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی