آسیب یا معضل اجتماعی، به عمل یا رفتاری گفته می‌شود که خارج از چارچوب و هنجارهای جامعه باشد و نهایتا منجر به هنجارشکنی و قبح‌زدایی می‌شود.
آسیب های اجتماعی چیست؟
آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق می‌شود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد عام عمل جمعی رسمی و غیر رسمی جامعه محل فعالیت کنشگران قرار نمی‌گیرد و در نتیجه با منع قانونی یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبرو میگردد. به همین دلیل، کجروان سعی دارند کجروی‌های خود را از دید ناظران قانون، اخلاق عمومی و نظم اجتماعی پنهان نمایند؛ زیرا در غیر این صورت با پیگرد قانونی، تکفیر اخلاقی و طرد اجتماعی مواجه می‌شوند.
طلاق بر انحلال یک ازدواج رسمی در زمانی که طرفین آن هنوز در قید حیات هستند، دلالت می‌کند.
از نظر بروس کوئن یک رفتار انحرافی با توجه به هنجارهای موجود در فرهنگ تعریف می‌شود. رفتار و عملی که ممکن است در یک موقعیت یا فرهنگ خاص قابل قبول باشد، ممکن است در جاهای دیگر ناروا و غیر قابل قبول باشد. از جمله انحرافات در فرهنگ ما قتل عمد، تجاوز به عنف، دزدی، ناراحتی روانی جنون آمیز، بزهکاری جوانان، اعتیاد، فحشا و امثال آن است.
انواع آسیب های اجتماعی:
1- آسیب‌های نوپدید (شبکه‌های مجازی)
آسیب‌های نوپدید، آسیب‌های مرتبط با فناوری‌های جدید است که آسیب‌های ناشی از استفاده از ماهواره، بازی‌های رایانه‌ای، تلفن همراه و اینترنت می‌توانند در این مجموعه قرار گیرند و می‌تواند زمینه‌ساز نوع جدیدی از آسیب های اجتماعی و روانی باشد. حریم خصوصی افراد آن قدر اهمیت دارد که احترام به آن در قرن حاضر از مرزهای سنتی دین و اخلاق فراتر رفته و در بیشتر کشورهای جهان ضمانت قانونی پیدا کرده است، اما شئون انسانی و اهمیت حفظ آن در فضای مجازی و امنیت اطلاعات مبادله شده با چالش‌هایی مواجه شده و سلامت اخلاقی و حتی جسمانی کودکان و نوجوانان در جامعه به مخاطره افتاده است.
اکثر والدین نیز به دلیل عدم آشنایی با اینترنت و ظرفیت‌های آن و شبکه‌های اجتماعی فضایی و فناوری‌های نوین ارتباطی، از رفتارهای آنلاین فرزندانشان در فضای مجازی اطلاعی ندارند. همین مسأله راه را برای صیادان اینترنتی باز می‌کند تا راحت تر بتوانند طعمه‌های خود را از میان افرادی انتخاب نمایند که به نوعی دچارانواع آسیب های اجتماعی هستند و بدون در نظر گرفتن تهدیدات و معایب این فضا به دنبال تفریح در آن هستند.
فضای مجازی همچنین فضایی محدود به افکار کاربران آن است که به دلیل ناشناس بودن فرستنده و گیرنده پیام، امکان سواستفاده طرفین از هم افزایش می‌یابد.
2- سرقت و دزدی
سرقت و دزدی هم از لحاظ عرفی و هم از لحاظ قانونی به عنوان یک آسیب جدی محسوب می‌شوند. هر چند عوامل متعددی در بروز این مشکل شناخته شده‌اند مثل فقر و بیکاری، اعتیاد و شیوه‌های تربیتی، اما باید توجه داشت مبانی شخصیت اهمیت ویژه در ارتکاب دزدی دارند. از دیگر علل و انگیزه های روانی-عاطفی سرقت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فقر عاطفی
ناکامی
پرخاشگری
تجربه‌های دوران کودکی
احساس ناامنی
کودکان نازپرورده
خودنمایی
حسادت
حادثه جویی
و محیط اجتماعی نامناسب
از عوامل اجتماعی-اقتصادی سرقت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فقر مادی و فرهنگی
معاشرت با دوستان ناباب
بیکاری
طبقاتی بودن جامعه و نابرابری های اجتماعی
شهرنشینی و زاغه نشینی
مهاجرت به شهرها و ...
3- انحرافات جنسی و روسپیگری
روسپیگری را تن فروشی، بهره برداری جنسی و یا معامله پایاپای و بی‌بندوباری جنسی توسط زنان برای کسب درآمد تعریف کرده‌اند. فاحشه‌گری معمولا با سایر انواع آسیب های اجتماعی مثل اعتیاد به مواد مخدر و الکل همراه است. زنان فاحشه به درجات مختلف دارای اختلال شخصیتی بوده و برخی از آنان همجنس‌گرایند و احساس خصومت خود را نسبت به مرد، با تحقیر او از طریق درگیر کردن وی در رابطه ای غیراجتماعی ابراز می‌کنند. از علل دیگر این آسیب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فقر و بیکاری
گرسنگی
جنگ
تنوع و تجمل طلبی
اعتیاد
فریب خوردگی
تسلیم به امید ازدواج
طرد شدگی از خانواده
بی سوادی
عدم توافق اخلاقی و سازش بین زن و شوهر و...
4- طلاق
طلاق بر انحلال یک ازدواج رسمی در زمانی که طرفین آن هنوز در قید حیاتند و بعد از آن آزادند تا دوباره ازدواج کنند دلالت می‌کند. یا به عبارت دیگر "طلاق شیوه نهادی شده پایان یک ازدواج است". متفکران و جامعه شناسان، طلاق را یکی از آسیب های اجتماعی به شمار آورده و بالا رفتن آن را نشانه بارز اختلال در اصول اخلاقی و به هم خوردن آرامش خانوادگی و در مجموع دگرگونی در هنجارهای اجتماعی می‌دانند. علل افزایش طلاق را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
مشکلات مالی
عدم توافق اخلاقی و ناسازگاری‌های جنسی
عدم علاقه و کراهت طرفین از یکدیگر در نتیجه ازدواج‌های تحمیلی
دخالت دیگران به ویژه خانواده‌ها
سوءظن
عدم تمکین
عدم پای بندی به مذهب
اعتیاد
زیاده طلبی
انتخاب نادرست اولیه
کمی سن ازدواج
ناآگاهی
تفاوت فرهنگی
ازدواج مجدد
بیکاری
نداشتن مسکن
اختلاف در تعیین محل زندگی و…
همچنین در دنیای معاصر انتظارات مردم از ازدواج بالا رفته وافراد بر خلاف گذشته بیشتربه خاطر عشق ازدواج می‌کنند و نه صرفا داشتن یک شریک زندگی، زنان امروز حاضر به پذیرش ازدواج ناخشنود نمی‌باشند و مصداق سوختن و ساختن کمتر پذیرفته می‌شود، از لحاظ فرهنگی زشتی طلاق کاهش یافته و پذیرش اجتماعی آن روز افزون است.
آسیب‌های نوپدید، آسیب‌های مرتبط با فناوری‌های جدید است که ناشی از استفاده از ماهواره، بازی‌های رایانه‌ای، تلفن همراه و اینترنت می‌توانند در این مجموعه قرار گیرند و می‌تواند زمینه‌ساز نوع جدیدی از آسیب های اجتماعی و روانی باشد.
5- خودکشی
خودکشی هر چند در وهله اول یک مشکل فردی به شمار می‌رود ولی از آنجایی که فرد در اجتماع زندگی می‌کند و تأثیرات متقابلی همواره بین آنها برقرار است، به عنوان یک معضل و یکی از آسیب های اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. آمار خودکشی معمولا با سایر جرایم و آسیب‌ها ارتباط پیدا می‌کند، بطوری که در میان گروه‌های مبتلا به اعتیاد خودکشی بیشتر دیده می‌شود. جامعه شناسان معتقدند هر اندازه همبستگی اجتماعی سست گردد و ارتباط و تعلق فرد به گروه کاسته شود، او آمادگی بیشتری برای پایان دادن به حیات خود پیدا می‌کند.
براساس مجموع تحقیقات که تاکنون انجام شده، علل و انگیزه‌های خود کشی در ایران را می‌توان چنین برشمرد:
اختلافات زناشویی و نامناسب بودن شرایط زندگی خانوادگی
شکست در عشق
اختلالات روانی و شخصیتی
فقر و بیکاری
اعتیاد
تورم و شرایط نامساعد اقتصادی
گذار جامعه از حالت سنتی به صنعتی
حس پوچی و بی‌هویتی در جوانان
6- وابستگی دارویی یا اعتیاد
اعتیاد از مهمترین آسیب های اجتماعی در جامعه ما به حساب می‌آید. اعتیاد به سبب ویژگی‌های ذاتی خود، اغلب با سایر آسیب‌ها همراه می‌شود و موجب هدر رفتن نیروهای ثمربخش جامعه میگردد. علل گرایش به اعتیاد از مسایل روانی و فردی تا مسایل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گسترده می‌باشد.
منبع : تبیان
