سایت تخصصی روانشناسی

مکالمات روزمره، صفحات مجازی و شبکه‌های اجتماعی پر از واژه‌هایی است که مردم برای توصیف کردن خود به کار می‌برند. این واژه‌ها عموماً داشتن یک اختلال روانی، رفتاری، حسی یا یک بیماری را در فرد بازگو می‌کند. بسیاری از این واژه‌ها یا خلاصه شده نام بیماری هستند و یا اینکه همان واژه انگلیسی و لاتین آن هستند که توسط افراد به ویژه نسل‌های جدید به کار برده می‌شوند.

این واژه‌ها به همراه ده‌ها واژه پزشکی و روانپزشکی دیگر به صورت روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرند عموماً ناظر به اختلالات سلامت روان است. برخی افراد آن را به خود و برخی هم آن را به دیگران نسبت می‌دهند، حتی گاه بدون تشخیص پزشک به خود درمانی توسط این افراد می‌انجامد.

ADHD چیست  و چه نشانه‌هایی دارد؟

در شبکه‌های اجتماعی یا گاه در نشست‌های دوستانه بعضا واژه ADHD را می‌شنویم که افراد خود یا دیگران با آن توصیف می‌کنند این واژه بیانگر اختلالات کم‌توجهی-بیش‌فعالی یا نقص توجه-بیش‌فعالی است که خلاصه شده Attention deficit hyperactivity disorder است.

در واقع ADHD یک اختلال عصبی رشدی است که با اختلال عملکرد اجرایی و علائمی همچون نقص در توجه و تمرکز، بی‌احتیاطی، بیش‌فعالی و تکانشگری که فراگیر، مخرب و در عین حال برای سن فرد غیرطبیعی هستند مشخص می‌شود.

این ختلال رفتاری معمولاً در دوران کودکی آغاز شده و ممکن است تا دوران بزرگسالی ادامه پیدا کند. افراد مبتلا به ADHD معمولاً دارای مشکلات در توجه، کنترل حرکت، و یا نظم‌دهی رفتاری هستند.

علائم و نشانه‌های ADHD شامل بی‌توجهی، بی‌انضباطی و عدم تحمل فعالیت‌های روزمره است. افراد مبتلا به ADHD ممکن است دشواری در تمرکز بر وظایف، سازماندهی و مدیریت زمان، کنترل حرکت‌های بیش‌اندازه و یا پایبندی به قوانین و مقررات داشته باشند.

اینکه فردی با دیدن یک نشانه خود را مبتلا به این اختلال مبتلا بداند یا دیگران به او القا که اختلال ADHD دارد درست نیست. تشخیص چنین اختلالی بر عهده روانپزشک است که چندین مکانیسم تشخیصی را در اختیار دارد.

تشخیص ADHD معمولاً توسط یک پزشک متخصص مانند روانپزشک یا روانشناس انجام می‌شود. برای تشخیص ADHD، پزشک ممکن است از روش‌های مختلفی استفاده کند. مصاحبه با فرد مبتلا و اطرافیان او، استفاده از ابزارهای ارزیابی مانند پرسشنامه‌های استاندارد، بررسی تاریخچه پزشکی فرد از کودکی و نوجوانی، انجام آزمون‌های جسمی و بررسی برخی مشکلات دیداری و شنوایی از جمله مکانیسم‌های تشخیص  اختلال ADHD است. پس از انجام این مراحل، روانپزشک می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا فرد مبتلا به ADHD است یا خیر؟ در صورت تشخیص ADHD، روانپزشک ممکن است برنامه‌ای برای درمان و مدیریت این اختلال تعیین کند.

درمان ADHD معمولاً شامل مشاوره روانشناسی، آموزش به والدین و افراد در اطراف فرد مبتلا هستند و در برخی موارد برای درمان مبتلایان از سوی پزشک معالج داروهایی نیز تجویز می‌شود.

OCD و انواع اختلالات وسواسی

OCD یا  اختلال وسواس فکری  اجباری یکی از اختلالاتی است که این روزها در شبکه‌های اجتماعی در مورد آن بسیار گفته می‌شود؛ اما باید دانست آنچه در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، عموما با اختلالات دیگری به نام OPCD و  S OCD به اشتباه گرفته می‌شود برای اینکه این تفاوت را دریابیم هر دوی این وسواس‌ها را تعریف می‌کنیم.

  OCD یا Obsessive-Compulsive Disorder   یک اختلال روانی است که با وسواس‌ها (اندیشه‌ها، تصورات یا ترس‌های مکرر و ناراحت‌کننده) و اجبارها (عملکردهای مکرر و غیرطبیعی که به منظور کاهش استرس یا ناراحتی ناشی از وسواس انجام می‌شود) مشخص می‌شود.

افراد مبتلا به OCD ممکن است با وسواس‌هایی مانند ترس از آلودگی یا بیماری، نگرانی‌های مرتبط با دقت و کمالگرایی، شکوفتن فکرهای ناراحت‌کننده و یا افکار خشونت آمیز مواجه شوند. این وسواس‌ها ممکن است باعث اجبارهای مکرر شوند، مانند شستشو و تمیز کردن دست‌ها، بررسی و برگرداندن چیزها به صورت مکرر، شمارش، تکان دادن سر و یا عملکردهای دیگر که به منظور کاهش استرس ناشی از وسواس انجام می‌شوند.

OCD می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد و باعث اضطراب و استرس شدید شود. درمان OCD معمولاً شامل روش‌های روان‌درمانی (مانند درمان شناختی-رفتاری)، داروها و گاهی اوقات هر دو مورد است. درمان مناسب می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کنند.

OPCD یا Obsessive–compulsive personality disorder اختلال شخصیت وسواسی است. افراد مبتلا به این اختلال زیاده از حد کمالگرا بوده و گونه‌ای زیاده از حد و انعطاف‌ناپذیر، نگران کنترل کردن تمامی جزئیات مربوط به مسائل هستند و همچنین معتقدند باید تمامی جزئیات، دقیقاً بر سر جای خود باشند.

SOCD یا Symmetry OCD یا وسواس متقارن گونه‌ای دیگر از وسواس فکری- عملی است. در این نوع اختلال افراد در مورد تقارن داشتن و نظم اشیاء مبتلا به وسواس هستند و هنگام دیدن اشیایی که به طور مناسب و متقارن قرار  نگرفته‌اند احساس ناراحتی و یا پریشانی را تجربه می‌کنند.  در زندگی اینگونه افراد؛ همه چیز به طرز افراطی منظم و متقارن دیده می‌شود.

گفتنی است چنانچه فردی دارای یک یا چند نشانه مشابه علائم این اختلالات داشته باشد بازهم نمی‌توان گفت که آن فرد دارای این اختلال است و تنها روانپزشک می‌تواند از طریق ارزیابی‌ها و آزمون‌های مختلف این اختلالات را تشخیص و مکانیسم‌های درمانی آن را پیاده کند.

فوبیا داشتن و پنیک زدن

افراد بسیار زیادی را در اطراف خود می‌شناسیم که ترس خود از یک چیزی اعم از فیزیکی یا روحی را با عنوان فوبیا بیان می‌کنند. فوبیا یک نوع اختلال اضطرابی است که به معنای ترس یا وحشت نامنطقی و بی‌منطقی از چیز یا وضعیت خاص است. افراد مبتلا به فوبیا ممکن است از شرایط یا اشیاء خاص، مانند ارتفاع، عقربها، حشرات، پرواز، تاریکی و غیره، ترس و وحشت شدیدی داشته باشند. این ترس به گونه‌ای است که ممکن است زندگی روزمره و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

فوبیاها معمولاً به دلایل روانشناسی، تجربیات گذشته، یا به دنبال وقوع یک حادثه ناخوشایند شکل می‌گیرند. درمان فوبیا ممکن است شامل روش‌های روان‌درمانی، تحریک ذهنی، یادگیری رفتاری و داروها باشد. درمان مناسب فوبیا می‌تواند به کاهش ترس و وحشت، بهبود کیفیت زندگی و مدیریت بهتر اضطراب کمک کند.

پنیک زدن هم یک واکنش اضطرابی شدید است که ممکن است به صورت ناگهانی و بی‌هیچ هشداری رخ دهد. این واکنش معمولاً با ترس شدید، تنگی نفس، تپش قلب، عرق سرد، لرزش و احساس از دست دادن کنترل همراه است. افرادی که درگیر حملات پنیک هستند ممکن است احساس کنند که دارند می‌میرند یا دچار حمله قلبی یا سکته مغزی می‌شوند.

حملات پنیک معمولاً به دلایل روانشناختی، استرس، اضطراب، یا اختلالات شیمیایی در مغز اتفاق می‌افتد. این حملات ممکن است برای فرد تجربه‌ای بسیار ناراحت‌کننده و ترسناک باشد و ممکن است به تداوم و پیشرفت اضطراب منجر شود.

درمان حملات پنیک ممکن است شامل روش‌های روان‌درمانی، داروها، تغییرات در سبک زندگی و روش‌های مدیریت استرس باشد. در صورت تجربه حملات پنیک، بهتر است با یک متخصص روانشناس یا پزشک مشورت کنید تا به شما کمک کنند تا با این وضعیت مقابله کنید و راه‌حل‌های مناسب را برای شما پیدا کنید.

پارانویا و توهم توطئه

در محاورات روزانه بسیار شنیده‌ایم که یک فردی پارانویا دارد و یا به اصطلاح پارانویید است. پارانویا یک نوع اختلال روانی است که با افراط در اعتقاد به توطئه‌ها، تهدیدها و خطرات واقعی یا غیرواقعی همراه است. افراد مبتلا به پارانویا ممکن است باور داشته باشند که دیگران در حال تلاش برای آسیب رساندن به آن‌ها هستند، حتی در صورت عدم وجود شواهد یا دلایل منطقی برای این باور وجود داشته باشد. 

علائم پارانویا ممکن است شامل اعتقاد به تعقیب، توطئه‌های جهانی، احساس ترس و نگرانی مداوم، و انزوا از دیگران باشد. این وضعیت ممکن است زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد و باعث اضطراب، استرس و اختلالات در روابط اجتماعی شود.

درمان پارانویا معمولاً شامل مشاوره روان‌شناختی، درمان دارویی و روش‌های مدیریت استرس می‌شود. مهم است که افراد مبتلا به پارانویا به مشاوره و پشتیبانی حرفه‌ای دسترسی پیدا کنند تا بهبود و کنترل وضعیت خود را تجربه کنند. در صورت تجربه پارانویا یا علائم مشابه، بهتر است به یک متخصص روانشناس یا پزشک مراجعه کنید تا به شما کمک کنند.

هیستریک شدن

اصصطلاح «هیستریک شدن» به معنای عصبانی شدن ناگهانی ، ناراحت یا پریشان شدن است. این اصطلاح ممکن است برای توصیف وضعیتی استفاده شود که فرد به طور ناگهانی و بدون دلیل منطقی به عصبانیت، ناراحتی یا پریشانی می‌پردازد.

معمولاً این اصطلاح به صورت نادیده‌گرفتن یا تخریب کننده استفاده می‌شود و ممکن است برای توصیف رفتارهای زنان در گذشته استفاده شده باشد. با این حال، امروزه این اصطلاح به هر دو جنس نسبت داده می‌شود و به عنوان یک عبارت غیررسمی برای توصیف رفتارهای ناگهانی و غیرمعمول فرد استفاده می‌شود.

SAD چیست؟

SAD  به هر دو اختلال افسردگی فصلی Seasonal Affective Disorder و اختلال اضطراب جدایی Separation Anxiety Disorder گفته می‌شود.

افسردگی فصلی یک نوع اختلال روانی است که بیشتر در فصول پاییز و زمستان رخ می‌دهد و با کاهش نور خورشید و تغییرات در فصل‌ها مرتبط است. اشخاص مبتلا به SAD ممکن است علائمی مانند افسردگی، خستگی، کاهش انرژی، اضطراب، خواب زیاد، افزایش وزن، تغییرات در ساعت خواب و اختلال در تمرکز و توجه تجربه کنند. این علائم معمولاً در فصل‌های سرد سال شدیدتر می‌شود و در فصل‌های گرم بهبود می‌یابد.

برای درمان SAD، روش‌های مختلفی وجود دارد از جمله نوردرمانی (light therapy)، مشاوره روانشناسی، داروها و تغییرات در سبک زندگی. اگر فکر می‌کنید که شما یا کسی که می‌شناسید از SAD رنج می‌برد، مهم است که با یک حرفه‌ای در حوزه بهداشت روانی مشورت کنید.

از سوی دیگر اختلال اضطراب جدایی یک نوع اختلال اضطرابی است که اغلب در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد و با ترس یا نگرانی شدید در مواجهه با جدایی از افراد معنی‌دار در زندگیشان همراه است. این اختلال ممکن است در مواقعی که فرد باید از والدین، خواهر و برادر یا دیگر افراد معنی‌دار جدا شود، مانند شروع مدرسه، جابجایی خانه یا جدایی والدین، ظاهر شود.

علائم اختلال اضطراب جدایی ممکن است شامل ترس از جدایی، اضطراب، بروز علائم جسمی مانند سردرد یا درد شکم، ناراحتی، اختلالات خواب، تغییرات در رفتار (مثلاً بی‌قراری یا خشونت) و ناراحتی در مواقع جدایی باشد.

برای درمان اختلال اضطراب جدایی، مشاوره روانشناسی و روش‌های درمانی مانند تحرک‌درمانی (play therapy)، آموزش به والدین و در برخی موارد داروها ممکن است مفید باشند. اهمیت تشخیص زودرس و درمان مناسب این اختلال برای کاهش عواقب منفی آن بر روابط و عملکرد روزمره فرد بسیار مهم است.