سایت تخصصی روانشناسی

سه غزل از مولانا

غزل اول

ای دل چه اندیشیده ای در عذر آن تقصیرها
زآن سوی او چندان وفا ، زین سوی تو چندین جفا
 
زآن سوی او چندان کرم ، زین سو خلاف و بیش و کم
زآن سوی او چندان نعم ، زین سوی تو چندین خطا
 
زین سوی تو چندین حسد ، چندین خیال و ظن بد
زآن سوی اوچندان کشش ، چندان چشش ، چندان عطا
 
چندین چشش از بهر چه ؟ تا جان تلخت خوش شود
چندین کشش از بهر چه ؟ تا دررسی در اولیاء
 
این سو کشان سوی خوشان وآن سو کشان با ناخوشان
یا بگذرد یا بشکند ، کشتی در این گردابها
 
چندان دعا کن در نهان چندان بنال اندر شبان
کز گنبد هفت آسمان ، در گوش توآید صدا
 
بانگ شعیب و ناله اش وآن اشک همچون ژاله اش
چون شد ز حد ، از آسمان آمد سحرگاهش ندا :
 
" گر مجرمی بخشیدمت وز جرم آمرزیدمت
فردوس خواهی دادمت ، خامش! رها کن این دعا "
 
گفتا:" نه این خواهم نه آن ، دیدار حق خواهم عیان
گر هفت بحر آتش شود ، من درروم بهر لقا "
 
چون هرکسی در خورد خود یاری گزیدازنیک و بد       
ما را دریغ آید که خود فانی کنیم از بهر " لا "

 غزل دوم

 ای عاشقان ای عاشقان پیمانه را گم کرده ام 
درکنج ویران مانده ام ، خمخانه را گم کرده ام
 
هم در پی بالائیان ،  هم من اسیر خاکیان
هم در پی همخانه ام ،هم خانه را گم کرده ام
 
آهم چو برافلاک شد  اشکم روان بر خاک شد                                       
آخر از اینجا نیستم ، کاشانه را گم کرده ام
 
درقالب این خاکیان عمری است سرگردان شدم
چون جان اسیرحبس شد ، جانانه را گم کرده ام
 
از حبس دنیا خسته ام چون مرغکی پر بسته ام
جانم از این تن سیر شد ،  سامانه را گم کرده ام
 
در خواب دیدم بیدلی صد عاقل اندر پی روان                                                       
می خواند باخوداین غزل ، دیوانه را گم کرده ام
 
گر طالب راهی  بیا ، ور در پی آهی برو
این گفت وبا خودمی سرود ،پروانه راگم کرده ام
 
چون نور پاک قدسی اش دیدم براو شیدا شدم
گفتم که ای جانان جان دردانه را گم کرده ام
 
گفتا که راه خانه ات را گر ز دل جویا شوی                                     
چندین ننالی روز و شب  فرقانه را گم کرده ام
 
این گفت وازمن دورشد چون موسی اندرطورشد                                     
دل از غمش ویرانه شد ، ویرانه را گم کرده ام
 

غزل سوم

حیلت رها کن عاشقا دیوانه شو دیوانه شو

ای دیو سپید پای دربند
ای گنبد گیتی، ای دماوند
از سیم به سر یکی کله‌خود
ز آهن به میان یکی کمربند
تا چشم بشر نبیندت روی
بنهفته به ابر چهر دلبند
تا وارهی از دم ستوران
وین مردم نحس دیومانند
با شیر سپهر بسته پیمان
با اختر سعد کرده پیوند
چون گشت زمین ز جور گردون
سرد و سیه و خموش و آوند
بنواخت ز خشم بر فلک مشت
آن مشت تویی تو، ای دماوند
تو مشت درشت روزگاری
از گردش قرنها پس‌افکند
ای مشت زمین بر آسمان شو
بر ری بنواز ضربتی چند
نی‌نی تو نه مشت روزگاری
ای کوه نیم ز گفته خرسند
تو قلب فسرده زمینی
از درد ورم نموده یک چند
تا درد و ورم فرو نشیند
کافور بر آن ضماد کردند
شو منفجر ای دل زمانه
وان آتش خود نهفته مپسند
خامش منشین سخن همی گوی
افسرده مباش خوش همی خند
پنهان مکن آتش درون را
زین سوخته‌جان شنو یکی پند
گر آتش دل نهفته داری
سوزد جانت به جانت سوگند
بر ژرف دهانت سخت بندی
بربسته سپهر زال پرفند
من بند دهانت برگشایم
ور بگشایند بندم از بند
ا‌ز آتش دل برون فرستم
برقی که بسوزد آن دهان‌بند
من این کنم و بود که آید
نزدیک تو این عمل خوشایند
آزاد شوی و برخروشی
ماننده دیو جسته از بند
هرای تو افکند زلازل
از نیشابور تا نهاوند
وز برق تنوره‌ات بتابد
ز البرز اشعه تا به الوند

***
ای مادر سرسپید! بشنو
این پند سیاه‌بخت فرزند
برکش ز سر این سپید معجر
بنشین به یکی کبوداورند
بگرای چو اژدهای گرزه
بخروش چو شرزه شیر ارغند
ترکیبی ساز بی‌مماثل
معجونی ساز بی‌همانند
از نار و سعیر و گاز و گوگرد
از دود و حمیم و صخره و گند
از آتش آه خلق مظلوم
و از شعله کیفر خداوند
ابری بفرست بر سر ری
بارانش ز هول و بیم و‌ آفند
بشکن در دوزخ و برون ریز
بادافره کفر کافری چند
زان‌گونه که بر مدینه عاد
صرصر شرر عدم پراکند
چونان که به شارسان "پمپی"
ولکان اجل معلق افکند
بفکن ز پی این اساس تزویز
بگسل ز هم این نژاد و پیوند
بر کن ز بن این بنا که باید
از ریشه بنای ظلم برکند
زین بی‌خردان سفله بستان
داد دل مردم خردمند

ملک الشعرای بهار

کودکی ها

به خانه می رفت
 با کیف
و با کلاهی که بر هوا بود
چیزی دزدیدی ؟
مادرش پرسید
 دعوا کردی باز؟
 پدرش گفت
 و برادرش کیفش را زیر و رو می کرد
به دنبال آن چیز
 که در دل پنهان کرده بود
 تنها مادربزرگش دید
گل سرخی را در دست فشرده کتاب هندسه اش
 و خندیده بود

حسین پناهی

روزی
خواهم آمد، و پیامی خواهم آورد.
و در رگ‌ها نور خواهم ریخت.
و صدا خواهم در داد: ای سبدهات‌ان پر خواب! سیب
آورده‌ام، سیب سرخ خورشید.
خواهم آمد، گل یاسی به گدا خواهم داد.
زن زیبای جذامی را، گوش‌واری دیگر خواهم بخشید.
کور را خواهم گفت: چه تماشا دارد باغ!
دوره گردی خواهم شد، کوچه‌ها را خواهم گشت، جار
خواهم زد: ای شبنم، شبنم، شبنم.
ره‌گذر خواهد گفت: راستی را، شب تاریکی است،
کهکشانی خواهم دادش.
روی پل دخترکی بی‌پاست، دب اکبر را بر گردن او
خواهم آویخت.
هر چه دشنام، از لب‌ها خواهم برچید.
هر چه دیوار، از جا خواهم کند.
ره‌زنان را خواهم گفت: کاروانی آمد بارش لب‌خند!
ابر را، پاره خواهم کرد.
من گره خواهم زد، چشم‌ان را با خورشید، دل‌ها را با
عشق، سایه‌ها را با آب، شاخه‌ها را با باد.
و به‌هم خواهم پیوست، خواب کودک را با زمزه زنجره‌ها
بادبادک‌ها، به هوا خواهم برد.
گل‌دان‌ها، آب خواهم داد.
خواهم آمد پیش اسب‌ان، گاوان، علف سبز نوازش
خواهم ریخت
مادیان تشنه، سطل شبنم را خواهم آورد.
خر فرتوتی در راه، من مگس‌های‌ش را خواهم زد.
خواهم آمد سر هر دیواری، میخکی خواهم کاشت.
پای هر پنجره‌ای شعری خواهم خواند.
هر کلاغی را، کاجی خواهم داد.
مار را خواهم گفت: چه شکوهی دارد غوک.
آشتی خواهم داد،
آشنا خواهم کرد.
راه خواهم رفت
نور خواهم خورد.
دوست خواهم داشت.

سهراب سپهری

رو به غروب

از کتاب مرگ رنگ سهراب سپهری

ریخته سرخ غروب
جابه‌جا بر سر سنگ
کوه خاموش است.
می‌خروشد رود.
مانده در دامن دشت
خرمنی رنگ کبود.
سایه آمیخته با سایه.
سنگ با سنگ گرفته پیوند.
روز فرسوده به ره می‌گذرد.
جلوه‌گر آمده در چشمانش
نقش اندوه پی یک لب‌خند.
جغد بر کنگره‌ها می‌خواند.
لاش‌خورها، سنگین،
از هوا، تک تک، آیند فرود:
لاشه‌ای مانده به دشت
کنده منقار ز جا چشمانش،
زیر پیشانی او
مانده دو گود کبود.
تیرگی می‌آید.
دشت می‌گیرد آرام.
قصه رنگی روز
می‌رود رو به تمام.
شاخه‌ها پژمرده است.
سنگ‌ها افسرده است.
رود می‌نالد
جغد می‌خواند.
غم بیامیخته با رنگ غروب.
می‌تراود ز لبم قصه سرد:
دلم افسرده در این تنگ غروب

دو واسوخت از وحشی بافقی:

دوستان شرح پریشانی من گوش کنید             داستان غم پنهانی من گوش کنید

قصه ی بی سر و سامانی من گوش کنید          گفت و گوی من و حیرانی من گوش کنید

شرح این آتش جانسوز نگفتن تا کی؟

سوختم سوختم این راز نگفتن تا کی؟

روزگاری من و دل ساکن کویی بودیم                      ساکن کوی بت عربده جویی بودیم

عقل و دین باخته دیوانه ی رویی بودیم                    بسته ی سلسله ی سلسله مویی بودیم

کس در آن سلسله غیر از من و دل بند نبود

یک گرفتار از این جمله که هستند نبود

نرگس غمزه زنش این همه بیمار نداشت                 سنبل پر شکنش هیچ گرفتار نداشت

این همه مشتری و گرمی بازار نداشت                  یوسفی بود ولی هیچ خریدار نداشت

اول آن کس که خریدار شدش من بودم

باعث گرمی بازار شدش من بودم

عشق من شد سبب خوبی و رعنایی او                     داد رسوایی من شهرت زیبایی او

بس که دادم همه جا شرح دلارایی او                     شهر پر گشت ز غوغای تماشایی او

این زمان عاشق سرگشته فراوان دارد

کی سر برگ من بی سر وسامان دارد

چاره اینست و ندارم به از این رای دگر                  که دهم جای دگر ؛ دل به دلارای دگر

چشم خود فرش کنم زیر کف پای دگر                   بر کف پای دگر بوسه زنم جای دگر

بعد از این رای من اینست و همین خواهد بود

من بر این هستم و البته چنین خواهد بود

پیش او یار نو و یار کهن هر دو یکی ست     حرمت مدعی و حرمت من هر دو یکی ست

قول زاغ وغزل مرغ چمن هر دو یکی ست     نغمه ی بلبل و غوغای زغن هر دو یکی ست

این ندانسته که قدر همه یکسان نبود

زاغ را مرتبه ی مرغ خوش الحال نبود

چون چنین است پی کار دگر باشم به                    چند روزی پی دلدار دگر باشم به

عندلیب گل رخسار دگر باشم به                   مرغ خوش نغمه ی گلزار دگر باشم به

نوگلی کو که شوم بلبل دستان سازش

سازم از تازه جوانان چمن ممتازش

آنکه بر جانم از و دمبدم آزاری هست              می توان یافت که بر دل ز منش باری هست

از من و بندگی من اگرش عاری هست                 بفروشد که به هر گوشه خریداری هست

به وفا داری من نیست در این شهر کسی

بنده ای همچو مرا هست خریدار بسی

مدتی در ره عشق تو دویدیم بس است                    راه صد بادیه ی درد بریدیم بس است

قدم از راه طلب باز کشیدیم بس است                      اول و آخر این مرحله دیدیم بس است

بعد از این ما و سر کوی دلارای دگر

با غزالی و غزلخوانی و غوغای دگر

تو مپندار که مهر از دل محزون نرود                    آتش عشق به جان افتد و بیرون نرود

وین محبت به صد افسانه و افسون نرود             چه گمان غلطست این؟ برود؛ چون نرود

چند کس از تو و یاران تو آزرده شود

دوزخ از سردی این طایفه افسرده شود

گر چه از خاطر وحشی هوس روی تو رفت            وز دلش آرزوی قامت دلجوی تو رفت

شد دل آزرده و آزرده دل از کوی تو رفت             با دل پر گله از نا خوشی خوی تو رفت

حاش الله که وفای تو فراموش کند

سخن مصلحت آمیز کسان گوش کند

ای پسر چند به کام دگرانت بینم                        سر خوش و مست ز جام دگرانت بینم

مایه ی عیش مدام دگرانت بینم                                  ساقی مجلس عام دگرانت بینم

تو چه دانی که شدی یار چه بی باکی چند

چه هوسها که ندارند هوسناکی چند

یار این طایفه ی خانه برانداز مباش                از تو حیف است به این طایفه دمساز مباش

می شوی شهره به این فرقه هم آواز مباش        غافل از لعب حریفان دغا باز مباش

به که مشغول به این شغل نسازی خود را

این نه کاریست مبادا که ببازی خود را

در کمین تو بسی عیب شماران هستند                    سینه پر درد ز تو کینه گزاران هستند

داغ بر سینه ز تو سینه فگاران هستند             غرض این است که در قصد تو یاران هستند

باش مردانه که ناگاه قفایی نخوری

واقف کشی خود باش که پایی نخوری

وحشی بافقی

ای گل ِ تازه که بویی ز ِ وفا نیستت تو را        خبر از سرزنش ِ خار ِ جفا نیست تو را

رحم بر بلبل ِ بی برگ و نوا نیست تورا         التفاتی به ااسیرانِ بلا نیست تورا

ما اسیر ِ غم و اصلا" غم ِ ما نیست تورا        با اسیر ِ غم ِ خود  رحم چرا نیست تورا

                            فارغ از عاشق ِ غمناک نمی باید بود

                            جان ِ من این همه بی باک نمی باید بود

همچو گل چند به روی ِ همه خندان باشی        همره ِ غیر به گلگشت ِ گلستان باشی

هر زمان با دگری دست و گریبان باشی         زان بیندیش که از کرده پشیمان باشی

جمع ِ ما جمع نباشد تو پریشان باشی              یاد حیرانی ما باشی و حیران باشی   

                           ما نباشیم که باشد که جفای ِ تو کشد؟

                           به جفا سازد و صد جور برای ِ تو کشد؟

شب به کاشانه ی ِاغیارنمی باید بود            غیر را شمع ِ شب ِ تار نمی باید بود

همه جا با همه کس یار نمی با ید بود            یار اغیار دل آزار نمی باید بود

تشنه ی ِ خون ِ من ِ زار نمی باید بود            تا به ااین  مرتبه خونخوار نمی باید بود

                          من اگر کشته شوم ؛ باعث ِ بد نامی ِ توست 

                          موجب ِ شهرت ِ بی باکی و خود کامی ِ توست

دیگری جز تو مرا اینهمه آزار نکرد             جز تو کس در نظر ِ خلق مرا خوار نکرد

آنچه کردی تو به من هیچ ستمکار نکردهیچ         سنگین دل ِ بید ادگر این کار نکرد

این ستم ها دگری با من ِ بیمار نکرد             هیچ کس این همه آزار من ِ زار نکرد

                          گر ز ِ آزردن ِ من هست غرض مردن ِ من

                           مردم ؛ آزار مکش از پی ِ آزردن ِ من

.جان ِ من سنگدلی،دل به تو دادن،غلط است      بر سر ِ راه ِ تو چون خاک فتادن غلط است

چشم ِ امید به روی ِ تو گشادن ، غلط است        روی ِ پر گرد به راه ِ تو نهادن غلط است

رفتن اولاست ز ِ کوی تو ، ستادن غلط است     جان ِ شیرین به تمنای ِ تو دادن غلط است

                          تو نه آنی که غم ِ عاشق ِ زارت باشد

                          چون شود خاک ، بر آن خاک گذ ارت باشد

مدتی هست که حیرانم و تدبیری نیست            عاشق ِ بی سر و سامانم و تدبیری نیست

از غمت سر به گریبانم وتدبیری نیست           خون ِ دل رفته به دامانم و تدبیری نیست

از جفای ِ تو بدین سانم و تدبیری نیست            چون توان کرد؟پشیمانم و تدبیری نیست

                         شرح ِ درماندگی ِ خود به که تقریر کنم؟

                        عاجزم ؛ چاره ی من چیست؟چه تدبیر کنم؟

نخل ِ نوخیز ِ گلستان ِ جهان بسیارست             گل ِ این باغ بسی؛ سرو ِ روان بسیار است

جان من همچو تو غارتگرجان  بسیار است       ترک ِ زرین کمر ِ موی میان بسیار است

با لب ِ همچو شکر تنگ دهان بسیار است         نه که غیر از تو جوان نیست جوان بسیار است

                        دیگری اینهمه بیداد به عاشق نکند

                        قصد ِ  آزردن ِ یاران ِ موافق نکند

مدتی شد که در آزارم ومیدانی تو                  به کمند ِ تو گرفتارم ومیدانی تو

از غم ِعشق ِ تو بیمارم ومیدانی تو                 داغ ِ عشق ِ تو به جان دارم و میدانی تو

خون ِ دل از مژه می بارم ومیدانی تو              از برای ِ تو چنین زارم و میدانی تو

                       از زبان ِ تو حدیثی نشنودم هرگز

                       از تو شرمنده ی ِ یک حرف نبودم هرگز

مکن آن نوع که آزرده شوم از خویت             دست بر دل نهم و پا بکشم از کویت

گوشه ای گیرم و من بعد نیایم سویت             نکنم بار ِ دگر ؛ یاد ِ قد ِ دلجویت

دیده پوشم ز ِ تماشای ِ رخ ِ نیکویت               سخنی گویم و شرمنده شوم از رویت

                       بشِنو پند و مکن قصد ِ دل آزرده ی ِ خویش

                       ورنه بسیار پشیمان شوی از کرده ی ِ خویش

چند صبح آیم و از خاک ِ درت شام روم          از سر ِ کوی ِ تو خودکام به نا کام  روم

صد دعا گویم و آزرده به دشنام روم              از پی ات آیم وبا من نشوی رام، روم

دوردور  از تو من ِ تیره سرانجام روم            نبُوَد زهره که همراه ِ تو یک گام رَوَم

                       کس چرا اینهمه سنگین دل و بد خو باشد؟

                       جان ِ من این روشی نیست که نیکو باشد

از چه با من نشوی یارچه می پرهیزی؟           یار شو با من ِ بیمار، چه می پرهیزی؟

چیست مانع ز ِ من ِ زار چه می پرهیزی؟          بگشا لعل ِ شکر بار، چه می پرهیزی؟

حرف زن ای بت خونخوار، چه می پرهیزی؟     نه حدیثی کنی اظهار ؛ چه می پرهیزی؟

                       که تو را گفت به ارباب ِ وفا حرف مزن؟

                       چین به ابرو زن و یکبار به ما حرف مزن؟

درد ِ من کشته ی ِ شمشیر ِ بلا می داند            سوز ِ من سوخته ی ِ داغ ِ جفا می داند

مَسکنَم ؛ ساکن ِ صحرای ِ فنا می داند             همه کس حال ِ من ِ بی سر و پا می داند

پاکبازم همه کس طور ِ مرا می داند               عاشقی همچو منت نیست،خدا می داند

                       چاره ی ِ من کن و مگذار که بیچاره شوم

                       سر ِ خود گیرم و از کوی ِ تو آواره شوم

از سرکوی تو با دیده ی ِ تر خواهم رفت          چهره آلوده به خوناب ِ جگر خواهم رفت

تا نظر میکنی از پیش ِ نظر خواهم رفت           گر نرفتم ز ِ درت شام ،سحر خواهم رفت

نه که این بار چو هر بار ِ دگر خواهم رفت        نیست باز آمدنم باز ، اگر خواهم رفت

                       از جفای ِ تو من ِ زار چو رفتم ، رفتم          

                       لطف کن لطف که این بار چو رفتم ، رفتم

چند در کوی ِتو با خاک برابر باشم؟                چند پامال ِ جفای ِ تو ستمگر باشم؟

چند پیش ِ تو به قدر ؛ از همه کمتر باشم؟          از تو چند ای بت ِ بد کیش مکدّر باشم؟

میروم تا به سجود ِ بت ِ دیگر باشم                  باز اگر سجده کنم پیش ِ تو،کافر باشم

                        خود بگو؟از تو کشم ناز وتغافل تا کی ؟    

                        طاقتم نیست ؛ از این بیش تحمل تا کی ؟

سبزه تر، دامن ِ نسرین ِ تو را بنده شوم             چین بر ابرو زدن و کین تو را بنده شوم

الله الله  ز ِ که این قاعده آموخته ای؟                 کیست استاد ِ تو؟اینها ز ِ که آموخته ای؟

 این همه جور که من از پی ِ هم می بینم            دیگران راحت و من اینهمه غم می بینم

                        خرده بر حرف ِ درشت ِ من ِ آزرده مگیر          

                        حرف ِ آزرده درشتانه بُوَد خرده مگیر

آنچنان باش که من از تو شکایت نکنم                از تو قطع ِ طمع ِ لطف و عنایت نکنم

پیش ِ مردم ز ِ جفای ِ تو حکایت نکنم                همه جا قصه ی ِ درد ِ تو روایت نکنم

دیگر این قصه ی ِ بی حدّ و نهایت نکنم             خویش را شهره ی هر شهر و ولایت نکنم

                       خوش کنی خاطر ِ وحشی به نگاهی ،سهلست

                       سوی ِ تو گوشه ی چشمی ز ِ تو گاهی سهلست.

                                                                                      وحشی بافقی 

 منبع : سایت سارا شعر 
www.sarapoem.persiangig.com