با کسب آگاهی و به‌کارگیری استراتژی‌های مقابله، می‌توان با این اختلال مبارزه کرد. بدین ترتیب به‌مرور زمان و با رشد کودک این مشکل نیز برطرف می‌شود. اما اگر این اضطراب پایدار باشد و مانع مدرسه رفتن و دیگر فعالیت‌های کودک شود، می‌توان گفت فرزندتان به اختلال اضطراب جدایی مبتلا است. این اختلال نیاز به درمان تخصصی دارد، اما والدین برای کاهش ترس فرزندان و ایجاد حس امنیت در او کارهای زیادی می‌توانند انجام دهند.
چه زمان اضطراب جدایی در کودک طبیعی است؟
در اوایل دوران کودکی گریه، کج‌خلقی یا چسبیدن به والدین واکنش‌هایی طبیعی به جدایی محسوب می‌شوند. اضطراب جدایی ممکن است قبل از تولد یک‌سالگی کودک آغاز شود و تا چهارسالگی ادامه پیدا کند، اما شدت و زمان اضطراب جدایی در هر کودک متفاوت است. اندکی نگرانی در ترک کردن پدر و مادر طبیعی است، حتی اگر کودک بزرگ‌تر شده باشد. میتوانید با صبر و حوصله و با تعیین محدودیت‌هایی قاطع اضطراب کودک را کمتر کنید.
اما برخی کودکان اضطرابی را تجربه می‌کنند که حتی با تلاش‌های والدین هم از بین نمی‌رود. این کودکان حتی در سال‌های اولیه مدرسه نیز از تداوم یا تکرار اضطراب جدایی رنج می‌برند. اگر این اضطراب آن‌قدر شدید باشد که با فعالیت‌های عادی مانند مدرسه رفتن و برقراری ارتباط با دوست‌ها اختلال ایجاد کند و ماه‌ها به درازا بکشد، می‌توان گفت با مشکلی جدی روبرو هستیم: اختلال اضطراب جدایی.
بهبود اضطراب جدایی "طبیعی"
در کودکان مبتلا به اضطراب جدایی طبیعی، میتوانید راه‌های زیر را برای بهبود اضطراب در کودک امتحان کنید:
تمرین جدایی: در ابتدا کودک را برای مدت‌های کوتاه با فرد دیگری تنها بگذارید.
جدایی‌ها را بعد از خواب یا غذا دادن به کودک برنامه‌ریزی کنید: هنگامی‌که کودکان خسته یا گرسنه هستند، بیشترین میزان حساسیت یا آسیب‌پذیری نسبت به جدایی را دارند.
یک عادت خداحافظی ایجاد کنید: این عادت می‌تواند به‌سادگی یک دست تکان دادن از پنجره یا بوسه خداحافظی باشد، اما همین عادت ساده سبب ایجاد قوت قلب در کودک می‌شود.
تا حد ممکن کودک را در فضای آشنا قرار دهید و یا محیط‌های جدید را برایش خودمانی کنید: برای مراقبت از کودک یک پرستار استخدام کنید تا به خانه‌تان بیاید. اگر کودک خارج از خانه قرار دارد، اجازه دهید اسباب‌بازی یا شی‌ء ای را از خانه با خود بیاورد.
تا حد ممکن پرستار کودک را تغییر ندهید: اگر پرستار کودک استخدام می‌کنید، سعی کنید او را نگاه‌دارید و پرستار کودک را عوض نکنید.
بدون هیاهو کودک را ترک کنید: به کودکتان بگویید که دارید او را ترک می‌کنید و به‌زودی بازمی‌گردید. سپس بروید و معطل نکنید.
فیلم‌های ترسناک را ممنوع کنید: اگر کودک برنامه‌های تلویزیونی ترسناک نگاه نکند، احتمال اینکه بترسد کمتر است.
تسلیم نشوید: به کودک اطمینان خاطر دهید که اتفاقی برایش نمی‌افتد.
علائم اختلال اضطراب جدایی
اختلال اضطراب جدایی یک مرحله عادی در رشد و نمو کودک نیست، بلکه یک مشکل عاطفی جدی است که در آن کودک در حین جدایی از والدین دچار استرس شدید می‌شود. اما ازآنجاکه اضطراب جدایی عادی و اختلال اضطراب جدایی علائم مشابه زیادی دارند، ممکن است تشخیص مشکل جدی کودک سخت باشد. تفاوت اصلی میان این دو اضطراب شدت ترس کودک است که آیا او را از ادامه فعالیت‌های عادی بازمی‌دارد یا خیر. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است حتی بافکر جدایی از والدین تحریک شوند و یا ممکن است از بیماری شکایت کنند و از رفتن به مدرسه و بازی با دوستان امتناع کنند.
علائم رایج: نگرانی و ترس
کودکان مبتلا به این اختلال مدام احساس نگرانی و ترس می‌کنند. اکثر کودکان یکی یا چند مورد از موارد زیر را تجربه می‌کنند:
اتفاق وحشتناکی برای یکی از عزیزان می‌افتد: یکی از رایج‌ترین ترس‌های این کودکان از دست دادن عزیزان یا آسیب دیدن آن‌هاست. مثلاً کودک دائماً نگران مریض شدن یا آسیب دیدن یکی از والدینش است.
نگران‌اند که یک رویداد غیرمنتظره منجر به جدایی دائم شود: کودکان مبتلا به این اختلال می‌ترسند که در صورت جدایی از والدین اتفاقی بیفتد که آن‌ها را برای همیشه جدا نگاه دارد. مثلاً نگران دزدیده شدن یا گم‌شدن عزیزانشان هستند.
کابوس جدایی: این کودکان معمولاً درباره ترس‌هایشان کابوس می‌بینند.
امتناع و بیماری
اختلال اضطراب جدایی مانع فعالیت‌های عادی کودک می‌شود. این کودکان معمولاً:
امتناع از رفتن به مدرسه: این کودک ممکن است ترس غیرمعقولی از رفتن به مدرسه داشته باشد و تقریباً هر کاری می‌کند تا در خانه بماند.
بی‌میلی به خوابیدن: اختلال اضطراب جدایی ممکن است در این کودکان ایجاد بی‌خوابی کند؛ یا به دلیل ترس از تنها ماندن و یا به دلیل کابوس‌های جدایی.
شکایت از بیماری‌های جسمی مانند سردرد و دل‌درد: این کودکان قبل یا هنگام دچار شدن به اختلال از بیماری و درد شکایت می‌کنند.
چسبیدن به والدین یا پرستار: کودکانِ درگیر با این مشکل ممکن است در تمام نقاط خانه شما را دنبال کنند و اگر بخواهید از خانه خارج شوید دست و پای شما را بگیرند.
علل شایع
اختلال اضطراب جدایی ناشی از حس عدم امنیت در کودک است. به دنبال تمام دلایل و عللی باشید که تعادل دنیای فرزندتان را از بین برده یا در او حس ناامنی ایجاد کرده است. اگر بتوانید علت اصلی و ریشه‌ای را پیدا کنید، یک گام در کمک به کودکتان جلوتر خواهید بود. موارد زیر علل اصلی وقوع اختلال اضطراب جدایی در کودکان هستند:
تغییر در محیط: در کودکان مستعد ابتلا به این اختلال، ممکن است تغییر در محیط (مانند خانه و مدرسه) اختلال اضطراب جدایی ایجاد کند.
استرس: موقعیت‌های استرس‌زا مانند تغییر مدرسه یا از دست دادن یکی از عزیزان یا حیوان خانگی، می‌تواند سبب بروز این اختلال شود.
والدین بسیار محافظه‌کار: در برخی موارد اختلال اضطراب جدایی ممکن است نشانه‌ای از اضطراب خود والدین باشد. کودکان و والدین می‌توانند خیلی راحت اضطراب خود را به یکدیگر منتقل کنند.
کمک به کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی
میتوانید با ایجاد حس امنیت برای کودک به او کمک کنید. همدردی و دلسوزی سایر اعضای خانواده سبب می‌شود کودک احساس راحتی بیشتری کند. همچنین ایجاد تغییرات در مدرسه نیز علائم کودک را کاهش می‌دهد. حتی اگر تلاش‌های شما مشکل را به‌طور کامل حل نکند، بدون شک همدلی با کودک شرایط را بهبود می‌بخشد.
نکاتی برای مقابله با اضطراب جدایی
کسب اطلاعات درباره این اختلال: اگر بدانید این اختلال چه تجربه‌ای در کودکتان ایجاد می‌کند، بهتر میتوانید در بهبود بیماری به او کمک کنید.
به احساسات کودکتان توجه کنید: برای کودکی که احساس انزوا و تنهایی می‌کند، توجه و درک والدین و اطرافیان می‌تواند اثر شفادهنده‌ای داشته باشد.
صحبت درباره این مشکل: بهتر است شرایطی ایجاد شود که کودک درباره احساسات و ترس‌هایش راحت حرف بزند. با کودک همدلی کنید، و همزمان به‌آرامی یادآور شوید که از جدایی قبلی جان سالم به در برد.
مشکلات جدایی را پیش‌بینی کنید: برای شرایط اضطراب‌آور مانند رفتن به مدرسه آماده‌باشید. اگر کودک در جدایی از یک والد مشکل کمتری دارد، او را مسئول بردن کودک به مدرسه کنید.
کمک به ایجاد امنیت در کودک
الگوی ثابتی برای هرروز ایجاد کنید: اهمیت پیش‌بینی پذیری کودکان مبتلا به مشکل اضطراب جدایی را دست‌کم نگیرید. اگر قرار است برنامه روزانه خانواده تغییر کند، درباره آن از قبل با فرزندتان صحبت کنید.
محدودیت ایجاد کنید: فرزندتان باید بداند همزمان بااینکه احساساتش را درک می‌کنید، در خانه قوانینی حاکم است که همه باید آن را رعایت کنند.
به کودک حق انتخاب بدهید: اگر کودک حق انتخاب داشته باشد یا تا حدی در فعالیت و تصمیمات بزرگ‌سالان دخیل باشد، احساس امنیت و راحتی بیشتری می‌کند.
توصیه‌هایی برای مستقل کردن کودک
در حین جدایی آرام باشید: اگر فرزندتان خونسردی شما را ببیند، احتمال بیشتری دارد که او نیز آرام باشد.
از مشارکت کودک در فعالیت‌ها حمایت کنید: کودک را به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و فیزیکی سالم تشویق کنید.
کودکی که در مدرسه غیبت کرده را هر چه سریع‌تر به مدرسه بازگردانید: حتی اگر شده کودک را برای چند ساعت در روز به مدرسه ببرید. کودک باید بفهمد که در طی جدایی اتفاقی برای خودش یا عزیزانش نمی‌افتد. در این صورت احتمال از بین رفتن علائم اختلال بیشتر می‌شود.
از تلاش‌های فرزندتان ستایش کنید: از کوچک‌ترین بهانه‌ها (خوابیدن به‌موقع، مره خوب در مدرسه) برای تعریف و تمجید از کودک استفاده کنید. این کار حس مثبت در کودک را تقویت می‌کند.
چه زمان باید از متخصصان کمک گرفت؟
آگاهی و صبر شما در کمک به کودک ضروری است. اما ممکن است برخی کودکان نیاز به کمک تخصصی داشته باشند. برای تصمیم‌گیری در این مورد چشمتان به "چراغ‌قرمز" یا علائم شدید و هشداردهنده باشد. اگر تلاشتان برای کاهش علائم کودک کارساز نبود، باید به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کنید.
درمان
روان‌پزشکان و روانشناسان کودک می‌توانند در تشخیص و درمان بیماری به شما و کودکتان کمک کنند. به یاد داشته باشید که کودمان مبتلا به این اختلال مدام از دردهای فیزیکی شکایت می‌کنند که شاید نیاز به ارزیابی پزشکی داشته باشد.
روان‌درمانی: جلسات روان‌درمانی مکانی امن برای کودک شما فراهم می‌کند تا احساساتش را بروز دهد. داشتن فرد متخصصی که با کودک همدردی کند و او را در جهت درک اضطرابش قرار دهد، درمان مؤثری خواهد بود.
بازی‌درمانی: استفاده درمانی از بازی شیوه‌ای رایج و مؤثر برای وادار کردن کودک در ابراز احساساتش است.
مشاوره برای خانواده: مشاوره خانواده به کودک کمک می‌کند تا با افکار اضطراب‌آور مقابله کند و والدین نیز در آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به کودک مهارت پیدا کنند.
مصرف دارو: ممکن است برخی موارد شدید اختلال اضطراب جدایی با دارو درمان شوند. البته این راه باید در کنار دیگر راه‌های درمانی باشد.
منبع: helpguide
ترجمه: وب‌سایت فرادید
