«دیده شدن» یکی از نشانه‌های مهم دوره نوجوانی است اما اگر این نیاز از روی عدم آگاهی انجام گیرد و والدین نیز به این خواست بی‌توجهی کنند، عواقب ناگواری برای نوجوان رقم می‌خورد.
این روزها، خبرها از دستگیری و اعلام حکم قضایی درباره نوجوانان و جوانانی که دیده شدن، ساختن چهره ای ماورای انسانی یا همانند شدن با سلبریتی ها برای کسب شهرت، آنان را خواسته یا ناخواسته در وادی بی سرانجامی انداخته، نقل محافل خبری و خانوادگی شده است.
موضوعی که با رشد فضای مجازی، دامن گستر شده و عرصه را برای فرصت طلبان و سودجویان باز و بر خانواده ها تنگ کرده است، حال آن که خانواده ها بنابر تجربه زندگی، از عاقبت کار، آگاه هستند اما زبان مشترکی برای انتقال این آگاهی به نوجوانان و جوانان ندارند و فقط هزینه مادی و معنوی آن را می پردازند.
مساله حائز اهمیتی که پلیس فتا هم بارها درباره آن هشدار داده و از دام هایی که برای دختران و پسران در فضای مجازی پهن می شود یا تجاوز به حریم خصوصی افراد توسط شیادان و شگردهای اخاذی آنان گفته است؛ این که مجرمان سایبری با گشت و گذار در شبکه های اجتماعی و انتخاب برخی به عنوان مدلینگ یا تبلیغ سایت های قمار با ریسک یک شبه پولدار شدن، به اغفال نوجوانان و جوانان می پردازند.
کندوکاو و بررسی چرایی کشیده شدن نوجوانان و جوانان به ورطه دیده شدن و راهکارهای پیشگیری از آن، خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا را بر آن داشت تا با عطیه سروش روانشناس بالینی و پژوهشگر حوزه کودکان و نوجوانان به گفت وگو بنشیند و راهکارهای تقویت هویت کودکان و نوجوانان را جویا شود.
این روانشناس بالینی در گفت وگو با ایرنا درباره چرایی این نوع رفتار نوجوانان برای دیده شدن خاطرنشان کرد: این موضوع در سطح کلی، به کمبودها و ناکامی هایی که افراد در زندگی فردی و اجتماعی دارند برمی گردد؛ از سویی دیگر هم ویژگی دوران نوجوانی است که از روی کنجکاوی، شیطنت، ندانم کاری یا جبران خلاء‌های زندگی دست به کارهایی می زنند تا دیده شوند.
لزوم آشنایی والدین با تفاوت های دوران گذار از کودکی به نوجوانی
سروش در این گفت وگو با بیان اینکه تفاوت هایی بین سن نوجوانی و جوانی وجود دارد که والدین باید برای گذار از چالش های این سن، به این تفاوت ها توجه ویژه ای داشته باشند، افزود: یکی از تفاوت های اصلی و حائز اهمیت، بلوغ جسمانی است که در نوجوان اتفاق می افتد و او را از ورطه کودکی به دنیای بزرگسالی نزدیک می کند.
وی افزود: به همین دلیل کودک باید آموزش های مناسب این دوره را کسب کند تا نقش خود را در سن بزرگسالی به عنوان یک فرد بالغ بازی کند. اینجاست که نقش والدین یا مراقبان اولیه یا معلمان و به طور کلی افرادی که با نوجوانان در ارتباط هستند بسیار موثر و برجسته است تا آگاهی های درست در ارتباط با این تفاوت ها را به آنان ارائه دهند.
این روانشناس بالینی، رابطه با همسالان، میل به دوست یابی و گذران وقت با آنان در کنار حس هیجان طلبی و استقلال طلبی را از دیگر شاخصه های گذر از سن کودکی به نوجوانی عنوان کرد و اظهار داشت: میل به متفاوت بودن در دوره نوجوانی افزایش می یابد و در همین سن نوجوان به دنبال هویت می شود، پس اگر الگوهای مناسبی در دسترس او نباشد به خطا می رود و آسیب می بیند.
خشت خام نوجوان در سه حوزه تربیتی پخته می شود
سروش با بیان اینکه تربیت و آموزش به نوجوان در سه حوزه تعریف می شود، توضیح داد: تربیت جسمانی، انسانی و معنوی به ترتیب سه حوزه اصلی تربیت است که در مورد تربیت جسمانی می توان گفت آموزش های زیادی در مورد رسیدگی به جسم و رعایت بهداشت سلامت ارائه شده است.
وی افزود: در حوزه تربیت انسانی، باید یک بعد فکری به نوجوان داد تا عقل و ذهن او پرورش یابد؛ داشتن توانمندی های خاص در این سن می تواند اعتماد به نفس او را بالا ببرد و آن «من» ارزشمند او را تقویت کند تا در برابر هر پیشنهادی خیلی زود رفتار نکند و برای خود حرمت نفسی قایل باشد.
به گفته این روانشناس بالینی، تربیت معنوی هم به معنای دسته بندی ارزش های اخلاقی و خوبی ها توسط خانواده و ارائه آن به کودک و نوجوان است البته به شرطی که والدین درباره آن اطلاعات کامل و درستی داشته باشند. نباید فراموش کرد که از آنجا که تربیت جنسی با هر سه حوزه تربیتی ارتباط دارد و شامل همه ابعاد انسانی می شود آموزش و آگاه رسانی درباره آن اهمیت دوچندانی پیدا می کند.
بهتر است والد همجنسن به نوجوان آموزش های لازم را بدهد
سروش در پاسخ به اینکه کودک یا نوجوان از کدام یک از والدین بیشتر حرف شنوی خواهد داشت، گفت: در مورد تربیت جنسی توصیه می شود والد همجنس به نوجوان آموزش دهد یعنی پدر به پسر یا مادر به دختر. در صورت نبود هر یک می توان از اقوام درجه یک بهره برد.
وی تاکید کرد: گاه از سوی والدین عنوان می شود که فرزند من چون در مورد مسایل جسمی و جنسی و هویتی چیزی نمی پرسد پس نیاز به آگاهی و اطلاعات ندارد، در حالی که نوجوان به صورت غریزی راجع به دانستن مسایلی در حوزه سنی و جنسی خود کنجکاو می شود.
این پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان با تاکید بر اینکه وجود منبع موثق و درست در کنار نوجوان او را از حاشیه های پرخطر دور می کند، به خانواده ها توصیه کرد: اگر والدین آگاه و هوشمند این اطلاعات را به درستی به فرزند بدهند دیگر در خطر پاسخ های نادرست از سوی افراد ناموثق نمی افتد.
می رود میخ آهنین والدین بر سر سبز فرزندان اگر صمیمیت برقرار شود
سروش با تاکید بر اینکه والدین باید با نگاهی مثبت، ارزش ها و چارچوب های اخلاقی را در نوجوان نهادینه کنند، خاطرنشان کرد: با داشتن صمیمیت و زبان مشترک و درک دنیای کودک و نوجوان می توان اعتماد و عزت نفس را در او تقویت کرد و اطلاعات و آگاهی های درست به او داد. می توان به او فهماند مسوولیت همه رفتاری فردی و جسمی با خود او است.
وی تصریح کرد: تقویت اعتماد به نفس رفتاری، عاطفی و معنوی با روش های ارتباطی درست، به نوجوان کمک می کند تا در فضای مجازی مورد سوءاستفاده قرار نگیرد؛ تقویت اعتماد به نفس رفتاری یعنی نوجوان به خود اعتماد داشته باشد و بداند که می تواند کاری را انجام دهد.
این روانشناس ادامه داد: تقویت اعتماد به نفس عاطفی یعنی احساسات را خوب بشناسد و به موقع آن را کنترل کند. ضمن اینکه اعتماد به نفس معنوی یعنی باور داشته باشد یک نظمی در خلقت هستی وجود دارد و بر اساس آن انتخابات و توانمندی های خود را هدایت و جهت دهی کند.
سروش تاکید کرد: نوجوان باید یاد بگیرد که چگونه رفتار خود را کنترل کند و این با وجود یک والد آگاه یا مراقب سالم و ارائه اطلاعات درست و علمی به وجود می آید. فراموش نکنیم اگر این دوره گذار نوجوانی به خوبی درک شود و متناسب با جهش های رشد جسمی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی با نوجوان رفتار شود، صمیمت، وفاداری و هویت پایدار در دوره جوانی و بزرگسالی برای او اتفاق می افتد.
از: فاطمه دهقان نیری
