وقتی والدین تمام سرمایه گذاری مادی ، معنوی و عاطفی خود را روی یک بچه داشته باشند، انتظار دارند آن فرزند هم تمام زندگی خود را وقف آنها کند و خودش نیز هیچ خطا و اشتباهی نداشته باشد ، درحالیکه هیچ انسانی نمی تواند کامل باشد و بار یک خانواده را در آینده بر دوش بکشد.
این روزها به هر یک از خانواده های تک فرزند که می رسیم و حرف از بچه بیشتر می زنیم، حرف های کلیشه ای و تکراری می شنویم، حتی خودمان هم شاید اینطور فکر کنیم که یا بچه نداشته باشیم یا اگر هم به فرزندآوری توجه می کنیم، تنها یک بچه داشته باشیم دلائلش نیز ظاهرا برایمان منطقی است اما زمانی که چند سال می گذرد و تنها یک بچه را بزرگ می کنیم، تفکراتمان نسبت به گذشته تغییر می کند. این تغییر تفکر می تواند حتی برای والدین هم رخ ندهد اما فشار روانی زیادی را برای تک فرزندها به همراه داشته باشد.
خیلی از والدین تک فرزند یا کسانی که تمایل به تک فرزندی دارند، فکر می کنند انرژی و توان تربیت بیش از یک بچه را ندارند حال یا هر دو مشغله کاری دارند و سرکار می روند و یا اینکه تصور می کنند به لحاظ اقتصادی نمی توانند بار مالی دوفرزند یا بیشتر را بر دوش بکشند. این در حالی است که معایب و مشکلات ناشی از تک فرزندی به مراتب بیش از دو یا بیشتر فرزند داشتن است.
در این گزارش تصمیم داریم بنا به تحقیقات روان شناسی قدری چشم ها را نسبت به واقعیت های تک فرزندی هم از سوی والدین و هم از سوی فرزندان باز کنیم.
*آسیب های حمایت گری تک فرزندها در آینده شان
یکی از مهمترین اشکالاتی که در تک فرزندی وجود دارد مربوط به گذر زمان و بزرگ شدن تک فرزندها است اینکه تک فرزندها عموما در کودکی دارای دو پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ هستند اما زمانی که خودشان بزرگ می شوند می بایست از این تعداد افراد به تنهایی مراقبت کنند در حالیکه ممکن است ازدواج هم کرده باشند و پدر و مادر همسر نیز بدان ها اضافه شده باشد، این مغایر با تحمل یک انسان برای مراقبت و حمایت از سالمندان است.
حال شما تصور کنید که یک خانواده با هزار امید و آرزو و هزینه های زیاد یک تک فرزند بزرگ کرده اند که عموما هم همه امکانات مادی در اختیارش بوده اما آیا او می تواند از این تعداد سالمند پرستاری و مراقبت کند و چه آینده ای خواهد داشت، در حالیکه عموما پدر و مادرهای این تک فرزندها چشم امیدشان تنها به همین یک بچه است و انتظار تمام و کمال از او را دارند!
*تک فرزندها عموما در خانواده های با درآمد متوسط به بالا هستند
یکی از مسائلی که خانواده های تک فرزند عموما مطرح می کنند، مسئله مالی برای فرزند بیشتر است. اینکه الان شرایط اقتصادی اجازه فرزند بیشتر را نمی دهد خیلی از این خانواده ها در ارتباط با مسائل اقتصادی زیاد صحبت می کنند درحالیکه طبق آمار تک فرزندی در خانواده های با سطح درآمد بالا بیشتر دیده می شود اما در ارتباط با خانواده های سطح متوسط به پایین دولت می بایست شرایط اقتصادی را برایشان فراهم کند.
براساس آموزه های دین اسلام نیز آنکه دندان دهد، نان دهد و روزی دست خداست. در روایتی پیامبر خطاب به اباذر فرمودند: یا أَبَاذَرٍّ لَوْ أَنَّ ابْنَ آدَمَ فَرَّ مِنْ رِزْقِهِ کَمَا یَفِرُّ مِنَ الْمَوْتِ لَأَدْرَکَهُ رِزْقُهُ کَمَا یُدْرِکُهُ الْمَوْتُ / ای اباذر اگر فرزند آدم از روزی خودش فرار کند گویی از مرگش فرار کرده است و همانطور که مرگ انسان را در می یابد، روزی هم می گردد و او را در می یابد.
در روایت دیگری شخصی نزد معصوم عرضه داشت من فرزند می خواهم، ولی همسرم می گوید بدلیل مسائل اقتصادی فرزند آوردن را عقب بیاندازیم، حضرت با این تعبیر فرمودند روزی فرزندان را خدا می رساند، به همسرت بگو نگران این موضوع نباشد. بنابراین روزی انسان ها دست خداست و زیاد و کم کردن آن هم دست خود خداست، معصومین (ع) می فرمودند؛ در برخی موارد خداوند روزی را زیاد می کند که یکی از آن موارد فرزند آوری است. شخصی سومین دخترش که به دنیا آمد با نگرانی نزد پیامبر آمد، حضرت به او گفت نگران چه هستی، روزی اش را که خدا می دهد و برای خود تو هم خاصیت دارد؛ چون سه دختر داری خدا بهشت را بر تو واجب کرده است. بنابراین هر چیزی که در روایات موجود است تشویق به فرزندآوری بیشتر است.
بنابراین این شعار «فرزند کمتر زندگی بهتر» اگر واقعیت داشت الان هیچ یک از تک فرزندها یا دو فرزنددارها نباید مشکلی داشته باشند یا لااقل مشکلاتشان کمتر باشد در حالیکه اینطور نیست و زندگی سراسر مشکلات است حال شما تصور کنید که یک بچه هم باشد و هزار مشکلات تک فرزندی هم بدان اضافه می شود چرا که عموما تک فرزندها به خاطر شرایط خاصی که دارند ، توقعات و درخواست هایشان هم از زندگی و والدین بیشتر است.
*مهارت های تک فرزندها
طبق نظر برخی روان شناسان عموما تک فرزندها مهارت های کمتری فرا می گیرند یا دیرتر به برخی مهارت ها می رسند چرا که احساس نیاز به خیلی توانایی ها پیدا نمی کنند یا مثلا در سنین رشد مثل چهار سالگی که بچه باید بتواند مسواک بزند، لباس عوض کند یا دوچرخه سواری کند، این مهارت ها را دیرتر فرا می گیرد. در خانواده های چند فرزند، فرزندان این مهارت ها را از هم یاد می گیرند و عموما یادگیری فرزند دوم سریع تر از فرزند اول رخ می دهد.
بنابراین در خانواده های چند فرزند، فرزندان از دیگران یاد می گیرند. توجه پدر و مادر از یک نفر برداشته می شود و فرزند مجبور است کارهایش را خودش انجام دهد. فرزندان در حضور بچه های دیگر تشویق به انجام کارهای خود می شوند و رقابت بین آن ها به وجود می آید مثل غذا خوردن و... بنابراین خانواده های پر جمعیت چون همه در کنار هم هستند، در کنار هم رشد می کنند و در رقابت با هم انگیزه حرکت و رشد پیدا می کنند. بچه های تک فرزند بیشتر احساس خستگی دارند و اگر مهارتی هم داشته باشند، انگیزه انجام کمتری هم پیدا می کنند.
*استرس و اضطراب
طبق تحقیقات استرس در بین خانواده های تک فرزند بیشتر از پرجمعیت است چرا که خیلی والدین دائم نگران هستند که اتفاقی برای بچه شان بیافتد یا اگر آنها از دنیا بروند، چه بلایی سر بچه می آید بنابراین این حجم استرس هم بین والدین و هم تک فرزند هست بنابراین مشکلی مثل استرس یک واکنش طبیعی دربین فشارهای روحی است و بچه جایی نمی تواند یاد بگیرد که استرس را مدیریت کند.
*بلوغ جنسی زودرس
یکی از عوامل بلوغ زودرس، ارتباط فرزندان با افراد بزرگتر است و تک فرزندها دائما با پدر و مادر خود در ارتباط هستند. بلوغ های زود هنگام آسیب هایی را به دنبال دارد. بلوغ جنسی را بلوغ عقلی کنترل می کند و اگر بلوغ جنسی زودتر از بلوغ عقلی حاصل شود آسیب هایی را به دنبال خواهد داشت و باعث اختلالات جنسی خواهد شد. در خانواده های چند فرزند، فرزندان در دوران کودکی خود خواهند بود ولی در خانواده های تک فرزند کودک همواره به کارهای پدر و مادر نگاه می کند و رفتار های بزرگ تر ها باعث این بلوغ زود رس خواهد شد.
*کاهش نقش حمایت گری
در خانواده های چند فرزند حمایت گری و همیاری فرزندان از هم زیاد است، حتی بعد از فوت والدین، فرزندان تنها نمی شوند و حامی یکدیگر خواهند ماند. چه حمایت گری مالی و چه عاطفی. ولی در خانواده های تک فرزند بعد از فوت والدین، فرزندان تنها می شوند. امروزه در زندگی های روزمره دیده می شود که برخی مشکلات افراد در این است که خانم یا آقا، خواهر یا برادری ندارند که مشکلات خودش را با آن ها طرح کند.
*احساس تنهایی
یکی از مهمترین معایب تک فرزندی احساس تنهایی بچه ها است که در پرسشنامه های مختلفی ارتباط مستقیم با هم پیدا کرده اند یعنی با تک فرزندی احساس تنهایی بیشتر می شود حتی اگر خواهر و برادرها با هم دعوا و درگیری داشته باشند باز هم با بزرگ شدنشان تنهایی هایشان کمتر است چرا که یک منبع حمایتی برای هم و کمتر دچار آسیب های عاطفی می شوند.
تک فرزندها در آینده وقتی مشغول زندگی خود می شوند برگشتشان به خانواده و یاری دادن به والدین کم رنگتر می شود چرا که مشغله های زندگی و زن و فرزند، فرصت کافی به آنها نمی دهد که براساس آموزه های دینی به والدین عمل کنند. از خیلی والدین سالمند امروزه می شنویم که می گویند فرزندشان آنها را فراموش کرده البته این هم می تواند در بین والدینی که چند فرزند هم دارند، پیش بیاید اما درصدش کمتر است هر چه تعداد فرزندان کمتر باشد، گسلش خانواده بیشتر می شود.
یک تفکر غلط بین برخی خانواده ها هم این است که تصور می کنند با جمعیت زیاد در خانواده فرصت کافی برای رسیدگی به آنها و وقت گذاشتن کمتر خواهد بود در حالیکه بچه ها خودشان در این خانواده ها وقت هم را پر می کنند و همیشه هم نیاز به پدر و مادر نیز که وقت آنها را پر کنند، البته این به شرطی است که فاصله سنی بین بچه ها مدیریت شده باشد.
و به عنوان نکته نهایی می بایست در ارتباط با کمال گرایی تک فرزندها صحبت کرد اینکه پدر و مادر با سرمایه گذاری مادی و معنوی و عاطفی که روی یک بچه دارند، تصورشان هم این است که بچه شان باید تمام و کمال باشد و فقط برای آنها در آینده وقت بگذارد در حالیکه این تفکر کمال گرایی مطلق کاملا آسیب زا است.
در نهایت اینکه هیچ کس خانواده های تک فرزند را تقبیح نمی کند اما لازم است که در ارتباط با تک فرزندی و معایب آن جامعه نگاه درستی داشته باشد تا کمتر دچار عواقب ناشی از آن در آینده شود.
منبع: خبرگزاری فارس- زهره سعیدی
