سایت تخصصی روانشناسی

بی ­شک در زندگی برای شما اتفاق افتاده و با این گلایه همسر یا دوستانتان مواجه شده اید که: «تو هیچ گاه به حرف من گوش نمی کنی»، یا «اگر گوش کرده بودی متوجه خواسته من شده بودی». آیا تا به حال به این گلایه­ ها توجه کرده­ اید، یا حتی به این گلایه ­ها هم گوش نمی ­دهید؟

این دسته مشکلات بین افراد در حوزه مهارت های ارتباطی قرار می گیرد که به اسم “هنر گوش دادن”شناخته می­شود. گوش دادن فعال از جمله مهارت ­هایی است که می­توان آن را با تمرین یاد گرفت و بهبود بخشید.

“گوش دادن موثر”شامل چه مواردی می شود؟

“گوش دادن فعال”یعنی این که به صورت فعالانه درگیر گوش دادن و فهم صحبتی باشیم که گوینده برای ما ارسال می کند. گوش دادن یکی از اساسی ترین مهارت های ارتباطات بین فردی محسوب می شود. گوش دادن با شنیدن تفاوت دارد و به صورت اتفاقی رخ نمی‌دهد؛ بلکه فرایندی است که براساس تصمیم آگاهانه و درک از پیام های گوینده شکل می گیرد. به معنی اینکه به جای شنیدن پیام، تمام توجه به گوینده سخن و حرفی که می زند متمرکز گردد.در واقع در گوش دادن موثر تمام حواس به شنیده ها متمرکز شده و توجه کامل به صحبت های گوینده است.

چرا “گوش دادن موثر”مهم ترین مهارت ارتباط بین فردی است؟

گوش دادن فعال اهمیت ویژه ای دارد، زیرا در غیر این صورت گوینده این گونه برداشت می کند که شنونده علاقه مند به شنیدن ادامه صحبت های او نیست.گوش دادن موثر باعث می شود به طرف مقابل زمان داده شود تا بتواند افکار و احساسات خود را بیان کند و به این ترتیب باعث افزایش احساس اعتماد به نفس فرد مقابل می شود.گوش دادن موثر موجب می شود توجه کامل شنونده بر گوینده قرار بگیرد و علامت های کلامی و غیر کلامی نیز به وی ابراز شود. به طور کلی گویندگان از شنوندگان انتظار دارند که با گوش کردن فعال خود، پاسخ های مناسبی را به صحبت های آنها بدهند و مجموع همه این عوامل باعث می شود ارتباط بین افراد در حین سخن گفتن و شنیدن مستحکم شود.

برخی از عواملی که موجب می شود شما به سخن دیگران گوش ندهید شامل موارد زیر می شود:

۱- مشغله ذهنی: داشتن مشغله ذهنی، یکی از عوامل گوش ندادن به سخن شخص مقابل است.
۲- بی رغبتی: بی رغبتی نیز موجب گوش نکردن می شود. البته این بی رغبتی نیز عوامل متفاوتی دارد از جمله دوست نداشتن ظاهر و قیافه شخص گوینده ،عدم­ علاقه به صدای فرد گوینده، دائمی بودن محرک (مانند: همسرانی که مرتب نق می زنند، یا والدینی که مدام خرده می گیرند) ، یکنواختی صدای سخنران، بی علاقگی به موضوع بحث یا گوینده آن. این عوامل موجب می شود انسان رغبتی به گوینده و سخنان او نداشته باشد و در نتیجه فرایند گوش دادن به پایین ترین حد خود برسد.
۳- عدم تمرکز:از جمله دلایل گوش ندادن، عدم توانایی در ایجاد تمرکز است.

۴- توجه به آینده:گاهی اتفاق افتاده که شما پس از گوینده قرار است سخنرانی کنید یا نیمه پایانی کلاس، نوبت کنفرانس شماست. در تمام این مدت چون شما قرار است بحثتان را تا لحظاتی دیگر ارائه دهید، مدام به سخنان خود و نحوه مباحثتان می اندیشید و دیگر توجهی به سخنان دیگران ندارید. که این عدم توجه باعث می شود فرایند گوش دهی شما بسیار پایین آمده و یا حتی به صفر برسد.
۵- پیش‌داوری‌های غلط: بعضی مواقع ما نسبت به اشخاص پیش داوری هایی داریم. این پیش داوری ها، گاهی منجر به عدم توجه به سخنان آن ها می شود.

۶- ارزیابی کردن در حین گوش دادن:گاهی اتفاق می افتد پیش از آنکه طرف مقابل حرف هایش را تمام کند، همزمان به بررسی و ارزیابی سخنان گوینده پرداخته و یا پاسخ هایمان را طرح­ریزی و طرح هایمان را مرور می کنیم و سپس تصمیم می گیریم. این عمل، باعث وارد آمدن خلل در فرایند گوش دهی می شود.

برای گوش دادن مؤثر چکار باید بکنیم؟
گوش دادن فرایندی فعّال محسوب می شود که نیازمند تلاشی متمرکز است. روان شناسان روش هایی برای اصلاح گوش کردن متمرکز پیشنهاد کرده اند. برخی از آن ها عبارتند از:
۱٫مشخص کردن هدف: در هر کاری تا هدف مشخص نباشد فعالیت ها غالباً مطلوب نیست و انسان دچار نوعی سرخوردگی می شود. در فرایند گوش دادن هم باید مشخص کنید که در میان سخن گوینده به دنبال چه هستید و چه مطلبی را می خواهید بفهمید. در این صورت است که هدف، مشعل راه می شود و شما برای رسیدن به هدفتان نسبت به مطالب گوینده دقیق می شوید.
۲٫از بین بردن عوامل مزاحم: گاهی بعضی عوامل مانند محیط، سر و صدا، تهویه و درجه حرارت، و نوع نشستن باعث می شود که حواس انسان پرت شده و تمرکز از بین برود. ما باید با شناسایی این عوامل و از بین بردن آن ها باعث ایجاد تمرکز شویم.
۳٫ عدم پیش‌داوری و قضاوت فرد گوینده: ما نباید هیچ گونه قضاوتی نسبت به سخن گوینده، پیش از ارائه مطالبش داشته باشیم،زیرا بسیاری از مواقع، فرض ها و احتمالات ما اشتباه است. گاهی گوینده در آغاز ضعیف نمایان می شود، اما در ادامه به مباحث مهمی اشاره می کند

۴٫نوشتن: نوشتن مطالب گوینده، باعث می شود که انسان به تمام جوانب سخن گوینده توجه کند، اما باید توجه داشت که برای بعضی، یادداشت برداری مزاحم گوش دادن است، که این گونه افراد باید از یادداشت برداری بپرهیزند.

۵٫نگاه مستقیم: گوش دهنده هنگام گوش دادن باید به گوینده نگاه کند. حرکت لب ها و تماس چشم و نحوه تغییر وضع صورت و دست های گوینده در ایجاد ارتباط با گوش دهنده تأثیر به سزایی دارد.
۶٫سؤال کردن: گوش دهنده در مواقع ضروری از گوینده سؤال کند، بدین معنا که اگر گوش دهنده متوجه گفتار گوینده نمی شود و نکات مبهمی در شنیده ها وجود دارد، سریعاً با سؤال کردن، آن ها را رفع کند. با برطرف کردن ابهام، فرایند گوش کردن ادامه مباحث تسهیل می شود. پس سعی کنید آنچه را که گفته می شود بفهمید.

فراموش نکنید که لازمه گوش دادن مؤثر از خودگذشتگی است و شما باید از تمام حواس خود در این زمینه بهره بگیرید.

عطیه رضایی ـ سپیده دانایی