هر خودکشی که اتفاق می‌افتد، ۱۵ تا ۲۰ نفر از اطرافیان او درگیر ماجرا می‌شوند. از طرف دیگر، خودکشی یکی از آسیب‌های اجتماعی است که عوامل متعددی در آن نقش دارند؛ بنابراین باتوجه به این‌که عوامل متعددی در آن دخیل هستند، اجرای برنامه‌های مداخلاتی به‌منظور کاهش و پیشگیری این آسیب اجتماعی مهم است.
به گزارش همشهری آنلاین، اهمیت آموزش های سلامت روان برای پیشگری از خودکشی بر کسی پوشیده نیست. با انجام صحیح این آموزش ها میتوان از خودکشی به میزان قابل توجهی کاست. موضوعی که لازم است نهادهای مسئول در کشور مثل بهزیستی برای پیشگیری از این عمل غم انگیز بیشتر به آن توجه کنند.
پژوهش‌های دکتر زالی؛ استاد دانشگاه شهید بهشتی ثابت کرده از هر سه ایرانی، یک ایرانی به دریافت خدمات جدی روانشناختی نیاز دارد و این لزوما به این معنا نیست که دو نفر دیگر از سلامت روان برخوردار است، یعنی وضعیت سلامت روان جامعه اصلا خوب نیست و نیاز به مداخله جدی دارد.
اخیرا برنامه‌ای تحت عنوان «برنامه جامع پیشگیری از خودکشی» در استان همدان برگزار شد که در مرحله تحلیل داده‌هاست.
هدف از اجرای این برنامه، شناسایی افراد با خطر بالای اقدام به خودکشی است تا با مداخله بهنگام از عملی‌شدن آن جلوگیری شود. آموزش همگانی در راستای ارتقای سلامت روان به منظور کاهش آسیب‌هایی چون خودکشی نیز از ارکان مهم این برنامه به‌شمار می‌رود.
بنا به اهمیت برنامه های مطالعاتی درباره خودکشی با آرزو ذکایی‌فر، معاون دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت و گو کرده ایم.
آرزو ذکایی‌فر ؛ معاون دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درباره مسئولیت بهزیستی در این باره گفت: آن‌چه درباره آسیب خودکشی مهم است، این‌که در کنترل و کاهش این آسیب، فقط سازمان بهزیستی مسئول نیست، بلکه براساس آن‌چه در شورای اجتماعی کشور مصوب شده، دستگاه‌های متعددی در حوزه خودکشی مسئولیت و نقش دارند، پس اجرای برنامه جامع پیشگیری از خودکشی یک برنامه بین‌بخشی است و همه دستگاه‌ها باید در این زمینه کار کنند. براین اساس در فرمانداری‌های استان‌های کارگروه‌های ویژه‌ای تشکیل شده و آن‌ها موظف شده‌اند نقش و وظیفه‌ای که برای هر دستگاه تعریف شده را به آن‌ها گوشزد کنند و در مقابل دستگاه‌ها اقدامات خود را به‌صورت مستمر گزارش بدهند.
اهمیت پیشگیری و مداخله
معاون دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور ادامه می دهد: سازمان بهزیستی به عنوان یکی از دستگاه‌های محوری در کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی، برنامه‌ها و مداخلاتی برای آسیب‌های اجتماعی، به‌ویژه پنج آسیب اولویت‌دار که مقام معظم رهبری بر آن تأکید کرده‌اند و در مواد قانونی برنامه ششم توسعه هم به آن‌ها اشاره شده، دارد و در سایر آسیب‌های اجتماعی نیز مبتنی بر شواهد و مبتنی بر وضعیت رصد سامانه آسیب‌های اجتماعی، اقدامات و مداخلاتی انجام می‌دهد.
ذکایی‌فر با بیان این‌که به‌طور کلی اقدامات سازمان بهزیستی در حوزه آسیب‌های اجتماعی در دو بخش تقسیم‌بندی می‌شود؛ توضیح می‌دهد: بخش اول مربوط به برنامه‌ها و اقدامات پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است، به‌طور عمده در حوزه آگاه‌سازی، اطلاع‌رسانی، دانش‌افزایی و برنامه‌های مشارکت اجتماعی انجام می‌شود و بخش دیگر مربوط به مداخلات است که مداخلاتی از جنس اقدامات حمایتی و مددکاری و مشاوره‌ای برای افراد آسیب‌دیده به‌منظور بازگشت آن‌ها به زندگی است. خطوط تلفنی ۱۴۱۰ و ۱۲۳ نیز به‌منظور ارائه خدمات غیرحضوری برای افراد نیازمند به دریافت خدمات تعبیه شده است تا در صورت لزوم به افرادی که با بحران‌های خانوادگی، فردی و اجتماعی درگیر هستند، خدمات روانشناختی ارائه دهد.
آسیب‌های آسیب خودکشی
وی با تأکید بر این‌که یکی از آسیب‌هایی که هم فرد را درگیر می‌کند و هم اثرات اجتماعی دارد، خودکشی است، توضیح می‌دهد: هر خودکشی که اتفاق می‌افتد، ۱۵ تا ۲۰ نفر از اطرافیان او درگیر ماجرا می‌شوند. از طرف دیگر، خودکشی یکی از آسیب‌های اجتماعی است که عوامل متعددی در آن نقش دارند؛ بنابراین باتوجه به این‌که عوامل متعددی در آن دخیل هستند، اجرای برنامه‌های مداخلاتی به‌منظور کاهش و پیشگیری این آسیب اجتماعی مهم است.
ذکایی‌فر معتقد است: این‌که الگوی مداخله در حوزه پیشگیری و کنترل و کاهش خودکشی چگونه باید باشد، به چند عامل بستگی دارد؛ اولا مداخلات ما باید مبتنی بر شواهد باشد؛ یعنی داده‌های صحیح از وضعیت خودکشی داشته باشیم و شهرستان‌ها، استان‌ها و نقاطی که خطر بالایی در این آسیب دارند، را بشناسیم و شواهد درست و متقنی درباره آن‌ها داشته باشیم. در قدم بعدی، باید در برنامه‌ریزی‌ها، نقش عوامل خطر و عوامل محافظ در نظر گرفته شود که منوط به تهیه اطلس خودکشی است.
تهیه اطلس خودکشی در کشور
وی می‌افزاید: بر همین اساس، سازمان بهزیستی از سال گذشته تهیه اطلس خودکشی در سراسر کشور را آغاز کرد و همه استان‌ها موظف شدند با استفاده از گروه نخبگانی، خبرگانی و دانشگاهی، اطلس خودکشی مربوط به استان خود را تهیه کنند که بخشی از آن مربوط به جمع‌آوری داده و بخش دیگر آن را تحلیل وضعیت تشکیل می‌داد. اولویت‌بندی و طراحی برنامه اقدام و عمل نیز بخش‌های دیگر تهیه این اطلس را تشکیل می‌دادند. این اطلس در سراسرکشور تهیه شده و استان‌ها براساس آن، اطلاعات خود را به‌روزرسانی کرده‌اند.
معاون دفتر پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور ادامه می‌دهد: داده‌های حاصل از پیمایش اجتماعی و اطلاعات حاصل از داده‌های ثبتی نشان‌دهنده این است که بعضی از استان‌ها، استان‌هایی هستند که در زمینه اقدام به خودکشی و خودکشی کامل وضعیتی دارند که لازم است اقدامات متنوع و متفاوتی در آن‌ها ارائه داده شود. عوامل متعددی مانند خانوادگی، فردی، اختلالات، بیماری‌ها و همین‌طور مسائل خرده‌فرهنگ‌ها و زیست‌بوم اجتماعی استان‌ها در شکل‌گیری، ایجاد، بروز و شیوع آسیب‌های اجتماعی نقش دارند.
برنامه جامع
ذکایی‌فر می‌گوید: باتوجه به این‌که خودکشی با جان انسان‌ها مرتبط است و نجات جان یک انسان به‌مثابه نجات جان تعداد زیادی از افراد محسوب می‌شود، سازمان بهزیستی یک برنامه جامع پیشگیری از خودکشی در دست اجرا دارد که شامل دو سطح است؛ سطح نخست عمومی است و شامل آموزش‌هایی می‌شود که به عموم مردم داده می‌شود تا مهارت‌های مقابله‌ای یا مهارت‌هایی چون تاب‌آوری و حل مسئله را بیاموزند. سطح دوم مربوط به مناطق و کانون‌های بحرانی است و کارشناسان ناظر سازمان بهزیستی براساس تحلیل وضعیت، مداخلاتی که باید در این مناطق انجام شود را تعیین می‌کنند و این‌که چه عواملی باید کار کنند یا چه افراد کلیدی باید وارد موضوع شوند، را انتخاب می‌کنند. تسهیلگران ما آموزش دریافت کرده‌اند و در محلات هم کار آموزش و هم آگاه‌سازی را انجام می‌دهند. بخش متفاوت، شناسایی افراد پرخطر است و یکی از اقداماتی که در کانون‌های خطر انجام می‌شود، غربالگری و شناسایی این افراد است تا برای دریافت خدمات لازم به مراجع مربوطه ارجاع داده شوند. این خدمات شامل خدمات روانشناختی، درمانی و حمایتی است.
حمایت دستگاه‌ها
وی معتقد است: آن‌چه درباره آسیب خودکشی مهم است، این‌که در کنترل و کاهش این آسیب، فقط سازمان بهزیستی مسئول نیست، بلکه براساس آن‌چه در شورای اجتماعی کشور مصوب شده، دستگاه‌های متعددی در حوزه خودکشی مسئولیت و نقش دارند، پس اجرای برنامه جامع پیشگیری از خودکشی یک برنامه بین‌بخشی است و همه دستگاه‌ها باید در این زمینه کار کنند. براین اساس در فرمانداری‌های استان‌های کارگروه‌های ویژه‌ای تشکیل شده و آن‌ها موظف شده‌اند نقش و وظیفه‌ای که برای هر دستگاه تعریف شده را به آن‌ها گوشزد کنند و در مقابل دستگاه‌ها اقدامات خود را به‌صورت مستمر گزارش بدهند.
