ضرورت توجه بیشتر به ظرافت‌های روانشناسی در آموزش خردسالان
پس از مجموعه آموزشی یک سالگی اخیرا مجموعه دو سالگی تالیف داریوش صادقی، با تمرکز بر مهارت و حافظه دیداری و شنیداری، مهارت‌های گفتاری و شنیداری، هوش دیداری-فضایی، دقت و توجه، مفاهیم ریاضی و حل مساله منتشر شده است.
صادقی با بیان اینکه کودکان به موازات رشد جسمی و فیزیکی، مراحل رشد شناختی (ذهنی) را هم مرحله به مرحه طی می‌کنند، افزود: از دیدگاه پیاژه مراحل رشد شناختی به دوره‌های حسی-حرکتی(تولد تا دو سالگی) پیش عملیاتی(دو تا هفت سالگی) و عملیات عینی و انتزاعی تقسیم‌بندی شده است. علاوه بر این طبقه‌بندی، کودکان در هر سال از لحاظ گفتاری، شنیداری و مهارت‌های خودیاری و اجتماعی رشد مخصوص به همان دوره را طی می‌کنند. به عنوان نمونه کودکی که در یک سالگی راه می‌افتد، نسبت به نوزاد، چه از لحاظ حرکتی و چه از لحاظ شناختی جهش قابل توجهی در یادگیری نشان می‌دهد و مفاهیم بیشتری را درک میکند. البته وقتی از آموزش به کودکان زیر سه سال صحبت می‌کنیم، منظورمان این است که کمک کنیم تا کودک نسبت به محیط و دنیای اطرافش شناخت بیشتری کسب کند و تمام مهارت‌هایش به صورت هماهنگ و به موازات هم پرورش پیدا کنند.
وی گفت: یک کودک خجالتی و دوری‌گزین، هنگام ورود به پیش‌دبستانی و دبستان، مشکلات بسیاری در ارتباط با همسالان و حتی یادگیری خواهد داشت؛ بنابراین باید آموزش و ارزیابی‌ها را از همان ماه‌های نخست تولد شروع کنیم و با شناخت نقاط قوت و ضعف کودک، وی را برای یک زندگی اجتماعی استاندارد و یادگیری خوب آماده کنیم.
صادقی درباره مجموعه کتاب‌های دو سالگی توضیح داد: این مجموعه برای کودکان دو ساله(24 تا 36 ماهه) تهیه شده و شامل هفت نسخه کتاب است که مهارت‌های ذهنی و هوش کودک را می‌سنجند و کمک می‌کنند تا کودک مفاهیم متنوعی را آموزش ببیند. این کتاب‌ها با تمرین‌هایی بسیار ساده و مقدماتی، علاوه بر آموزش‌های گام به گام، بسیاری از مفاهیم و آموزش‌های مناسب با ادراک کودکان دو ساله را به آنها آموزش می‌دهد و والدین را تشویق میکند تا برخی از آموزش‌ها را به صورت عملی با کودک کار کنند.
وی درباره ویژگی‌های رشدی دو سالگی عنوان کرد: دو سالگی زمان شروع استقلال کودک است. در این سن کودک از لحاظ نیازهای جسمی مانند غذاخوردن، راه‌رفتن، انجام فعالیت‌های ساده و غیره به نوعی استقلال می‌رسد و به مفهوم من (وجود مستقل خودش) بیشتر پی می‌برد. با شکل‌گیری مفهوم من، حس اعتماد به نفس، ارزشمندبودن و توانمندی در کودک شکل می‌گیرد؛ بنابراین سن بسیار مهمی به شمار می‌رود و کودک دوست دارد به هر روش، خود، کارهایش را انجام دهد. اگر این ویژگی را بشناسیم و به‌درستی با آن برخورد کنیم، هم آموزش‌های مناسب با سن کودک را با وی کار می‌کنیم و هم جوانه رشد اعتماد به نفس و خودباوری را در کودک پرورش می‌دهیم.
صادقی افزود: مجموعه دو سالگی، مهارت و حافظه دیداری و شنیداری، مهارت‌های گفتاری و شنیداری، هوش دیداری-فضایی، دقت و توجه، مفاهیم ریاضی و حل مساله را به کودک آموزش می‌دهد و می‌آزماید.
وی تصریح کرد: کودکان در دهه اخیر از لحاظ ضریب هوشی و مهارت‌های ذهنی نسبت به کودکان دهه‌های گذشته تفاوت‌های چشمگیری نشان می‌دهند که این موضوع رابطه مستقیم با گسترش وسایل الکترونیک و تصویری -به‌ویژه تلفن‌های همراه هوشمند- دارد. این کودکان از نوزادی تلفن همراه را در دست والدین خود می‌بینند و با توجه به یکی از مهم‌ترین مهارت‌های خود یعنی مهارت تقلیدکردن، به‌سرعت، انجام کارهای ساده با آن را یاد می‌گیرند. از سوی دیگر وقتی کودک تلفن همراه را در دست والدینش می‌بیند، می‌خواهد آن را تصاحب کند یا وقتی توجه پدر و مادر به تلفن همراه را می‌بیند، با گرفتن آن، خودش را مرکز توجه قرار می دهد و والدین هم در مقابل گریه و پافشاری کودک، یا تلفن همراه را به وی می‌دهند یا برای سرگرم‌کردن کودک و انجام امور شخصی، کودک را با بازی‌های ساده این وسیله سرگرم می‌کنند. این مساله باعث شده است که کودکان دهه اخیر از لحاظ ادراک شناختی و برخی مهارت‌های ذهنی، جهش قابل توجهی داشته باشند.
این روانشناس کودک تصریح کرد: والدینی که کودک یک تا پنج ساله دارند، می‌گویند فرزندشان به آسانی با تلفن همراه کار میکند، خودش بازی دانلود میکند، با آن عکس می‌بیند، موسیقی پخش میکند و غیره که این بیانگر افزایش توانایی ذهنی و مهارت‌های کودکان است. حال اگر مفاهیم جنبی و پایه‌ای ریاضی را -که در چندین دهه گذشته به گروه سنی شش و هفت سال آموزش داده می‌شد و در تدریس آن از شیوه‌های مجسم و نیمه مجسم استفاده می‌شد- به کودک 18 تا 36 ماهه آموزش دهید، متوجه می‌شوید که بسیاری از آنها را به‌راحتی یاد می‌گیرد یا شگفت‌آور اینکه بسیاری از آنها را بدون آموزش می‌فهمد و نشان می‌دهد. به‌عنوان نمونه یک کودک 18 تا 20 ماهه با اینکه نمی‌تواند بیش از 10 کلمه حرف بزند، بیشتر مفاهیم جنبی ریاضی مانند بالا، پایین، زیر، رو، پشت، جلو، داخل، بیرون، کنار، اول، آخر، وسط، بزرگ، کوچک، کم، زیاد، بیشتر، کمتر، پر، خالی، بلند، کوتاه و غیره را می‌فهمد و با انگشت به آن اشاره میکند. این نکته نشان می دهد که ما با یک نسل جدید روبه‌رو هستیم که توانایی ذهنی و شناختی متفاوتی با نسل‌های قبل دارند. این نکته در آینده‌ای نه‌چندان دور نمایان‌تر خواهد شد.
وی همچنین توضیح داد: کودکان یک ساله می‌توانند بر اساس روانشناسی گشتالت یا دید کل‌نگر، کلمات ساده و قابل درک را با چندین بار دیدن و شنیدن یاد بگیرند و با استفاده از حافظه دیداری قوی، آنها را به خاطر بسپارند و پس از مدتی با دیدن کلمات، آنها را تشخیص و تمیز دهند. به‌عنوان نمونه وقتی چند کلمه آب، بابا، مادر، کتاب، انار و غیره را جلوی کودک بگذاریم و بگوییم بابا یا آب را نشان بده، به کلمه صحیح اشاره میکند. بنابراین رویکرد آموزشی ما هم باید متناسب با محیط-زمان پیش برود. اکنون خانواده‌های تک فرزند، علاقه وافری به آموزش فرزندشان از همان سال‌های پس از تولد دارند. پدر و مادرها با دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی و انفجار اطلاعات، آگاه‌تر شده‌اند و به‌آسانی منابع و روش‌های آموزشی را جست‌وجو، مقایسه و دنبال می‌کنند. بنابراین تغییر نگرش به آموزش کودکان یک ضرورت به حساب می‌آید و باید با رویکرد‌های علمی و روان شناختی به آن پرداخت.
صادقی گفت: مجموعه کتاب‌های دو سالگی تمام مفاهیم و مطالبی را که یک کودک در محدوده 24 تا 36 ماهگی درک میکند و باید آموزش ببیند، گردآوری کرده است.
وی درباره امتیازهای این اثر توضیح داد: یکی از ویژگی‌های جالب این مجموعه این است که هر کتاب را می توان چندین مرتبه و هر بار به روشی متفاوت با کودک کار کرد. کتاب پویا، اثری است که می‌توان چندین بار آن را خواند یا مرور کرد و هر بار می‌توان با تغییر روش پرسش یا طرح مسایل جدید و تغییر روش کار، بازی‌های جدیدی با آن انجام داد. این کتاب‌ها به‌صورتی تهیه شده‌اند که هرکدام بازی و آموزش‌های متنوعی را در بر می‌گیرند. به‌دلیل محدودیت کتاب، توضیحات و روش‌های کار با کتاب‌ها به صورت متن و فیلم در اپلیکیشن تک هوش در دسترس والدین قرار دارد که پس از کار با یک کتاب، می‌توانند مدتی بعد دوباره به آن کتاب رجوع کنند و با یک رویکرد جدید همان کتاب را از زاویه‌ای دیگر و با شیوه‌های جدیدتر به کودک آموزش دهند. همچنین اگرچه سعی شده است کتاب‌ها با عنوان‌های مشخص درمورد هر هوش و مهارت، طبقه‌بندی شوند؛ اما هرکدام از آنها طیف مختلفی از آموزش و آزمون‌های هوش را در بر می‌گیرند.
صادقی ادامه داد: آموزش و مهارت‌های تربیتی کودکان دو ساله محدود به همین چند کتاب نمی‌شود و بازی های حسی- حرکتی، روانشناسی تربیتی و سایر مهارت‌های عملی دو سالگی در مجموعه‌هایی دیگر و به عنوان بخشی از زنجیره آموزش دوره پیش از دبستان به‌زودی در دسترس والدین و مربیان قرار خواهد گرفت.
مجموعه هفت‌جلدی تست‌های هوش دو سالگی، به‌تازگی توسط انتشارات کتاب نیستان با قیمت 182 هزار تومان منتشر شده است.
