قرص روان گردان از دسته آمفتامین‌های جایگزین بوده و دارای خواص توهم زایی و تحریک است. این قرص‌ها هیچ مورد مصرف درمانی ندارند. این فرآورده که در بین جوانان به نام قرصهای شادی آور مشهور شده است، به رنگهای قهوه‌ای ، صورتی ، سبز و شفاف درمهمانی‌های شبانه به منظور ایجاد سرخوشی کاذب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قرص از موادی به نام آمفتامین‌ها ساخته می‌شود.
آمفتامین‌ها گروهی از مواد محرک مغزی هستند که معمولا به شکل پودر سفید رنگ و گاهی سفید متمایل به قهوه‌ای روشن یا سفید مشاهده می‌شود. انواع آمفتامین‌ها دارای مصارف طبی هستند و تحت نظارت کامل پزشک در مواردی چون افسردگی‌ها ، اختلالات پرتحرکی ، کم توجهی به کودکان و حمله‌های خواب مورد استفاده قرار می‌گیرند که در بعضی موارد برای ایجاد حالت سرخوشی توسط دانش آموزان ، دانشجویان و رانندگان مورد سوء مصرف قرار می‌گیرند.
آثار قرص های روان گردان
آثار این دارو معمولا بعد از گذشت 30 تا 60 دقیقه از مصرف دارو شروع می‌شود و در عرض دو تا چهار ساعت به حداکثر می‌رسد و این سرخوشی تا چند ساعت باقی می‌ماند. بعد از شادی و سرخوشی اثری باقی نمی‌ماند و فرد مصرف‌کننده احساس افسردگی و بیهودگی می‌کند. بعد از مصرف فرد دچار احساس شادی و آرامش کاذب ، اضطراب ، افسردگی ، تحریک پذیری ، اختلال حافظه ، احساس نزدیکی و صمیمیت با دیگران ، ترس ، خشکی دهان ، قفل شدن چانه ، بی‌خوابی و افزایش انرژی و کاهش اشتها و در بعضی مصرف‌کنندگان عدم ثبات روانی ، بیقراری و تهوع و استفراغ و جنون و در مصارف ممتد و طولانی دچار توهم و دوره‌های بازگشت توهم می‌شود.
آمار مربوط به مصرف‌کنندگان مواد شادی آور
تاریخ ساخت اولین قرصهای شادی‌بخش (روان گردان) سال 1912 بود. در حال حاضر حدود 214 میلیون نفر در جهان معتاد هستند که از این تعداد 15 میلیون نفر معتاد به مواد مخدر (هروئین ، مرفین ، حشیش و...) و بقیه معتاد به مواد روان گردان می‌باشند. در انگلیس 800 تا 2 میلیون نفر و در آمریکا 2 میلیون نفر براساس تحقیقی که انجام دادند در سال 1991 بین دانشجویان آمریکا 1 درصد مصرف کننده این مواد بودند که این تعداد در سال 2002 به 9.9 درصد افزایش یافت. ظرف یکسال اخیر در هلند (آمستردام) تعداد مصرف کنندگان این مواد از 0.7 درصد در سال 1990 به 3.6 درصد در سال 2001 رسید. این مواد اکثرا در لابراتورهای غیر قانونی با کیفیت خیلی پایین (ناخالصی زیاد) تولید می‌شود. در آمریکا در سال 1991 ، 500 لابراتوار و در سال 2001 ، 7500لابراتوار به ساخت این مواد مشغول بودند.
آیا در ایران حکم قضایی برای مقابله با مصرف یا فروش قرصهای روان گردان وجود دارد؟
در 20 سال پیش در ایران چون این گونه مواد اعتیادآور رایج نبود، در قانون نیز اشاره‌ای به آن نشده بود. اما با رواج این مواد و تبدیل شدن آن به یک معضل اجتماعی قانون گذاران نیز به این مساله توجه کردند. از جمله در مصوبه‌ای که اعلام شد، (در تاریخ 24/7/83) لیستی از مواد نا برده شده و بندهایی مطرح گردید. از جمله بندهای آن این است.
* برای ساختن ، حبس دائم.
* برای فروختن یا به معرض فروش گذاشتن حبس جنایی درجه 1 از 3 تا 15 سال
* نگهداری یا حمل غیر مجاز بیش از 10 گرم حبس جنایی درجه 1 ، 3 تا 15 سال
* نگهداری یا حمل غیر مجاز 10 گرم یا کمتر حبس جایی درجه 2 ، 2 تا 10 سال
چگونگی مقابله جوامع با مصرف قرصهای روان گردان
با اینکه شروع و شیوع این مواد از کشورهای غربی بوده، و از آنجا به کشورهای شرقی کشیده شده، غرب برنامه‌های پیشگیری از مصرف را برای مردم خود چنان اجرا می‌کند که موجب کاهش شدید مصرف در این کشورها شده . مثلا در آمریکا از سال2001 تا 2003 میزان مصرف53 درصد کاهش یافته‌است. مصرف این مواد در یعضی کشورها نظیر بلژیک و هلند آزاد بوده و در برخی دیگر نظیر آمریکا ممنوع می‌باشد. از سال1993 تا 2000 ، 5500 کیلوگرم از این مواد در دنیا کشف شده است. مبارزاتی که در جامعه ما علیه مواد مخدر و از جمله نوع جدید و به مراتب بسیار خطرناک‌تر آن صورت می‌گیرد، بیشتر در حد انهدام مواد و یا آگاه سازی از مشکلات ایجاد شده پس از مصرف است. غافل از اینکه یکی از راهکارهای قابل توجه که باید بر روی آن سرمایه گذاری کرد، فرهنگ سازی در این زمینه و در نتیجه پیشگیری از این مشکل است. اینکه ریشه‌یابی شود، چرا بعضی از افراد جامعه ما که اکثرا جوان نیز هستند، به قرصهای شادی‌آور روی می‌آورند؟ چرا حتی با آگاهی از مشکلات پس از مصرف ، باز گرایش بسیار بالایی برای استفاده از آنها وجود دارد؟
چرا مردم به ویژه جوانان به مصرف چنین موادی روی می‌آورند؟
* یکی از عاملهای مهم در این مورد ، عدم آگاهی کافی و کامل مصرف کنندگان از این مواد (مخصوصا قبل از مصرف) است. چنانکه در یک تحقیق انجام شده از مصرف کنندگان ، در پاسخ به این پرسش که قبل از شروع مصرف چه اطلاعاتی در این زمینه داشتید؟
* 70 درصد مصرف کنندگان گفته اند: شنیده بودم که شادی آور و انرژی زاست.
* فقط 28 درصد گفته‌اند که: می‌دانستیم اعتیاد آور است.
عوامل دیگری که به نظر می‌رسد در حال حاضر در گرایش افراد مخصوصا نوجوانان و جوانان به مصرف مواد شادی آور نقش اساسی دارند
* بیکاری جوانان
* عدم برنامه و انگیزه کافی برای زندگی
* عدم تحرک و جنب و جوش کافی برای تخلیه شدن انرژی جوان
* اشتیاق برای درک حالتی متفاوت از زندگی روزانه
* عدم مهارت نه گفتن در نوجوانان و جوانان.
* عدم اعتماد به نفس.
* افسردگی و دلزدگی از زندگی
* عدم مهارتهای عملی برای اشتغال و برای زندگی
* فرار لحظه‌ای از زیر بار مشکلات و ناراحتیها و کمبودهای عاطفی
آیا می‌توان از مصرف موادشادی آور (جنون آور) در کشور جلوگیری کرد؟
برای مقابله با این معضل که دامنگیر جوانان و خانواده‌ها شده است، اگر بخواهیم با روشهای معمولی جلوی مبادله و مصرف این مواد را بگیریم (همانند راههای مبارزه با مواد مخدر) راه به جایی نخواهیم برد، چرا که این مواد از مرز بخصوصی وارد کشور نمی‌شوند. بلکه از کشورهای مختلف و از طرق گوناگون وارد کشور ما می‌شوند و نیز به سهولت در آزمایشگاههای کوچک و حتی خانگی ساخته شده و عرضه می‌شوند و بر خلاف مواد مخدر که از فرد به فرد منتقل می‌شود، الگوی مصرف این مواد از گروه به گروه است. پس باید از منظر دیگر مشکل را حل کرد.
چشم انداز بحث
چه کار کنیم و روی چه مداخلاتی کار کنیم تا مثلا 6 ماه بعد مقدار مصرف 20 درصد کمتر شود، یا مثلا یکسال بعد تعداد مصرف کنندگان نصف شود؟ یک راهکار عمده و مهم در این زمینه ایجاد اعتماد به نفس در جوانان است. اینکه جوان به جایی برسد که بدون دست یازیدن به اینگونه مواد به لذتی که خواهان است برسد.
* تغییر نوع نگاه به زندگی در ایران و نیز حل مشکلات اساسی جوانان نظیر مساله اشتغال جوانان ، و مساله ازدواج جوانان.
* ایجاد و گسترش باشگاهها و مجتمعهای ورزشی و تفریحی برای دختران و پسران
* آموزش مهارتهای فنی و عملی برای اشتغال
* ایجاد و گسترش زمینه‌های تحقیق و پژوهش ، تا جوان وقت و انرژی خود را به جای هدر دادن در چنین راههایی ، صرف آموختن و آموزش دیگران کند و به جایگاه اجتماعی و شخصیتی که گاه برای پر کردن خلاء آن به راههای دیگر روی می‌آورد برسد.
