اختلال بیش فعالی/کمبود توجه یکی از اختلالات شایع در کودکان محسوب می شود . این اختلال باعث مشکلاتی در کلاس و مدرسه می شود برخی از مشکلاتی که معلمان با این کودکان دارند از این قرار است: آنها مدام در اطراف اتاق حرکت می کنند ، نمی توانند در صندلی خود آرام بنشینند و کوچک ترین محرک تمرکزشان را به هم می زند، خارج از نوبت صحبت می کنند و حرف سایرین را قطع می کنند، فراموش می کنند تکالیف منزل را یادداشت کنند و آنها را انجام نمی دهند یا این که ناتمام رها می کنند، در حل مسائل طولانی و چند مرحله ای مثل حل مسایل ریاضی مشکل دارند، در انجام یک فعالیت به مدت طولانی مشکل دارند و حتما یک راهنما باید کار ها را به آنها یاد آوری کند.
در این مقاله تلاش شده است که راهکارهایی جهت برخورد خلاقانه و مؤثر با این مشکلات به معلمان عزیز پیشنهاد شود .
برچسب نزنید و تشخیص گذاری نکنید.
گاهی برخی از مردم و متأسفانه، اولیای مدرسه در مورد این اختلال، اظهار نظر های نادرستی می کنند. اولین چیزی که یک معلم باید بداند این است که کودک بیش فعال تعمداً شلوغ کاری نمی کند یا از سر لجبازی ، رفتار حواس پرتی را نشان نمی دهد. بلکه او واقعاً در این حوزه ها مشکل دارد. تشخیص ابتلا یا عدم ابتلای کودک به اختلال بیش فعالی بر عهده روانشناس بالینی یا روان پزشک است و با مختلف انجام می شود. در صورتی که به این اختلال مظنون هستید، بهتر است از والدین کودک بخواهید با فرد متخصص در این زمینه مشورت کنند و به کودک آنها برچسب نزنید . شما به عنوان معلم به هیچ عنوان حق ندارید از لفظ " بیش فعالی" قبل از اینکه کودک توسط متخصص تشخیص گرفته باشد، استفاده کنید. بهتر است با لحن و بیان مناسب به والدین کودک توضیح دهید که « چون دوره کودکی، دوره ای حساس است و البته بهترین دوره برای جلوگیری از رشد مشکلات است، لازم است فرزندتان را برای بررسی بیشتر نزد یک روانشناس ببرید. »
نگرش مثبت داشته باشید و برای حل مشکلات کودک در کلاس، با او شریک شوید.
به کودک پیشنهاد دهید و بگویید: « بیا با هم تصمیم بگیریم که باید چه کارکنیم تا انجام تکالیفت را فراموش نکنی . به نظرت کدام راه حل بهتر است ؟ میخواهی اخر هر کلاس به یادت بیاورم که تکلیف فردا را یادداشت کنی؟ می توانیم با کمک هم راه ه حل این مشکل را پیدا کنیم» . همچنین، با مشاهده رفتار های مثبت از جانب کودک، آنها را با صدای بلند در کلاس بیان کنید و از تقویت کننده های مثبت نظیر: تحسین، نگاه محبت آمیز، و جایزه استفاده کنید و سریعاً به او بازخورد مثبت بدهید.
از یک زبان رمزی دونفره برای برخورد با رفتارهای منفی استفاده کنید.
به طور خصوصی با کودک صحبت کنید . با کمک خود او برای رفتار های منفی او یک زبان رمزی ابداع کنید و در صورت بروز این رفتار ها، توسط این زبان به او هشدار دهید. مثلآً به او بگویید « هرموقع توی کلاس دیدم که حواست به من نیست یک اسم رمز را می گویم و تو باید سریع حواست را به من بدهی . این اسم رمز یک راز بین من و تو هست و کسی هم متوجه آن نمی شود. اسم رمزمان چه باشد ؟ مثلآً هربار گفتم " بچه ها به گوش " یا هربار دستم را روی شانه ات گذاشتم ، معنی اش این است که با تو هستم و از تو میخواهم که حواست را جمع کنی و به من توجه کنی» توجه داشته باشید که این علامت ها نباید طوری باشند که سایر کودکان در کلاس نیز متوجه آنها شوند. می توانید از نشانه هایی مثل: اشارات دست، دست گذاشتن روی شانه کودک، یا چسباندن یک یادداشت رمزی روی میز او استفاده کنید. هربار می خواهید در مورد این رفتار ها با او صحبت کنید این کار را خصوصی و دور از چشم دیگران انجام دهید. از رفتار های منفی خفیف که عمدی نبوده و تمرکز سایرین را بر هم نمی زند و در آموزش اختلال ایجاد نمی کند ، چشم پوشی کنید.
از طریق تخلیه انرژی به کاهش بی قراری و بیش حرکتی کودک کمک کنید.
به کودک اجازه دهید در حال حرکت بعضی از کار های خود را انجام دهد مثلا راه برود و مدادش را بتراشد. کودک را به ورزش و دویدن قبل و بعد از هرکلاس تشویق کنید. به کودک وسیله ای مثل یک توپ ژلاتینی کوچک بدهید تا از طریق فشردن و بازی با آن مقداری از انرژی خود را تخلیه کند. این کار کمک می کند که آرام در صندلی خود بنشیند و نظم کلاس را به هم نزند. در نظر داشته باشید که تفریح و حرکت را از کودک نگیرید، به این معنا که با محدود کردن حرکت و بازی او را تنبیه نکنید . چون باعث تحریک بیشتر و پرخاشگری کودک خواهد شد.
شرایط و محیط کلاس را سازگار کنید.
صندلی کودک باید دور از درها و پنجره ها باشد. بهتر است در ردیف جلو و درست، مقابل میزتان بنشیند (البته اگر این قسمت از کلاس، خودش موجب پرت شدن حواس نشود). همچنین، به جای این که دانش آموزان دور یک میز بنشینند، بهتر است صندلی ها به صورت ردیفی (به شکلی که در بیشتر مدارس رایج است) چیده شوند طوری که تمرکز آنها دقیقا به سمت معلم جلب شود.
نحوه ارائه اطلاعات را دقیق و روشن کنید.
اطلاعات مهم را در جایی مشخص که به سادگی قابل دیدن باشد (مثلا یک قسمت از تابلو کلاس) یادداشت کنید و در طول درس، مرتبا آن قسمت را به کودک یادآوری کنید و کودک را به آن ارجاع دهید.
فرآیند یادگیری را جالب و لذت بخش کنید.
از بازی ها و نیز، حرکات فیزیکی (حرکات بدنی) برای آموزش مطالب بهره بگیرید. مثلا برای آموزش عدد و جمع و تفریق در ریاضی، از بازی هایی نظیر کارت های حافظه و تاس ها استفاده کنید. از کودک بخواهید از انگشتانش برای اعمال ریاضی کمک بگیرد یا تصویر اشیا را رسم کند. همچنین، از نمودار ها، تصاویر، آوازهای جالب و خنده دار( صرفا برای آسان تر کردن یادگیری ) و اجرای نمایش و... در یادگیری دروس مختلف استفاده کنید.
تکالیف بزرگ را تقسیم کنید.
تکالیف سنگین و دارای مراحل طولانی را به قسمت های کوچک تر تقسیم کنید و اجازه دهید کودک بعد از انجام هر قسمت، استراحت کوتاهی داشته باشد.
مطالب دشوارتر را در ساعات اولیه کلاس تدریس کنید.
بهتر است شیوه زمان بندی کلاسی را با مشورت با مدیر و سایر مسوولان مدرسه به گونه ای تنظیم کنید که آسان ترین دروس و مواد به آخرین ساعات روز موکول شوند. این کار نه تنها به کودکان بیش فعال و کم توجه کمک میکند، بلکه سایر دانش آموزان نیز از آن سود می برند.
از آزمون های طولانی با فواصل زیاد پرهیز کنید .
به جای آزمون های طولانی، تعداد دفعات امتحان را افزایش و تعداد سؤالات را کاهش دهید. این کار باعث کاهش استرس کودکان می شود. از امتحانات شفاهی، یا آزمون به صورت پر کردن جا های خالی، بیشتر استفاده کنید.
تکالیف را سازمان دهی کنید.
پوشه کار مربوط به هر درس را با رنگ خاصی کد گذاری کنید . مثلا پوشه آبی برای درس علوم. این کار به کودک کمک میکند که بهتر پوشه ها را به خاطر بسپارد و کمتر دفتر و کتاب هایش را اشتباهی در کیفش بگذارد. همچنین از کودک بخواهید یک دفترچه یادداشت برای تکالیف منزل تهیه کند. در پایان هر کلاس، به کودک فرصت دهید تا تکالیف منزل را در دفترچه مربوطه یادداشت کند و شما نیز از درستی کار او اطمینان حاصل کنید.
مراقب نوع کنترل و توجه تان به کودک باشید.
کودکان بیش فعال ، ضمن اینکه نیاز به کمک و توجه بیشتری از سوی معلم دارند ، با این حال ، این نوع کنترل باید نامحسوس باشد . نباید با کودک به گونه ای برخورد شود که احساس کند نسبت به سایر بچه ها ناتوان است و به همین دلیل به او توجه بیشتری می شود . همچنین سایر بچه ها نیز نباید اجساس کنند که کودک بیش فعال توجه بیشتری دریافت میکند. این توجه بیشتر نباید عاملی برای حسادت یا تمسخر کودکان دیگر قراربگیرد و این هنر معلم است که باید بتواند رفتارش را مدیریت کند.
منبع :
http://abresalamat.ir
