مقدمه
روان شناسان سال هاست متوجه شده اند، افراد بسیاری صرفاً به خاطر توجه خاصی که به آنها می شود می توانند رفتارهایی چون بازدهی شغلی خود را بهتر کنند.
روان شناسان سال هاست متوجه شده اند، افراد بسیاری صرفاً به خاطر توجه خاصی که به آنها می شود می توانند رفتارهایی چون بازدهی شغلی خود را بهتر کنند.
در مطالعات کلاسیک هاوتورن(روتیلزبرگر و دیکسون،1939) درباره اثر نورپردازی بهتر بر تولید کارخانه، معلوم شد کارگران صرفا به خاطر شرکت در تحقیق و توجه خاصی که به آنها معطوف شده بود، بازدهی خود را بیشتر کردند.
اثر "هاوتورن"، اصطلاحی معروف برای اشاره به این که "اگر افراد بدانند تحت نظارت مستقیم و توجه شخصی دیگر قرار دارند، عملکرد بهتری را از خود نشان می دهند."
در این مطالعه تلاش شد با تغییر سطح نور محیط و کم یا زیاد کردن آن افزایش عملکرد و کارایی کارکنان مورد بررسی قرار گیرد. اساس تحقیقات بر این موضوع استوار بود که آیا با تغییر سطح نور و با کم و زیاد کردن آن تغییری در عملکرد و بهره‌وری کارکنان ایجاد می‌شود؟ نکته جالب و غافلگیر کننده این بود که در ایام پژوهش، ارتقاء کیفیت عملکرد کارکنان به ثبت رسید اما درست پس از توقف تحقیقات، این تاثیر افزایشی نیز از بین رفت. دلیل آن نیز کاملا مشخص است، همانطور که اشاره شد اثر هاثورن وابسته به نظارت مستقیم از جانب فردی دیگر است. با حذف نظارت، تلاش شخص برای "بهبود رفتار مورد بررسی" نیز به تدریج کاهش یافته و در نهایت به اتمام می رسد. محققان همچنین دریافتند که تقریبا هر تغییری در شرایط از پیش تعیین شده مطالعه، منتج به افزایش بازده کارکنان می شود. برای نمونه کاهش سطح روشنایی در حد شمع و یا افزایش حداکثری آن، هر دو منتج به بهبود کارایی پرسنل شدند. چون در هر دو مورد، کارکنان احساس می کردند که تحت نظارت هستند.
معمولا فرض می شود که این گونه بهبودی به علت بالا رفتن روحیه و عزت نفس است که افراد آن را در اثر توجه دیگران به آنها احساس می کنند پدیده ای که به اثر هاوتورن معروف شده است.
از آن جایی که نتایج به دست آمده دانشمندان را حیرت زده کرده بود، آنها تنها یک توضیح منطقی برای تفسیر این حالت در اختیار داشتند: "عملکرد انسان وابسته به توجهی است که از جانب دیگران مانند خانواده، همسر، دوستان، همکاران و یا رئیس خود دریافت می کند". از این رو لندزبرگ اثر هاثورن را به صورت زیر تعریف می کند: "بهبود کوتاه مدت عملکرد تحت تاثیر نظارت دیگری".
اثر هاوتورن الگویی برای آزمایش و مطالعه
در سال 2009 پژوهشی توسط جمعی از محققان دانشگاه شیکاگو صورت گرفت که داده های اولیه حاصل از مطالعات پدیده هاوتورن را با دقت بیشتری آنالیز کرد. در این مطالعه نیز نتایج مشابهی حاصل شد: عملکرد فرد تحت تاثیر افزایش توجه از جانب کسی که دوستش دارد و یا به هر نحوی در زندگی وی دارای اهمیت است، به گونه ای مقطعی ارتقا یافته و به مرور زمان نیز شدت خود را از دست می دهد. مطالعه ای دیگر که توسط گروه تیلور و فرانسیس به چاپ رسیده، تفاوت های فردی که غالبا ژنتیکی هستند را عامل اساسی تقابل با اثر هاثورن به شمار آورده است. بدین معنا که افزایش بهره وری، تولید کنندگی یا حتی تغییر یک عادت رفتاری نامطلوب در صورت فشار نظارتی دیگران وابسته به اختلافات شخصیتی است و نمی توان درباره همه افراد انتظار داشت که اثر هاثورن نتیجه ای ثابت داشته باشد ولی در مجموع، این اثر کار می کند.
جنبه های کاربردی اثر هاوتورن
همان طور که گفته شد، پدیده هاوتورن تاثیری موقتی و کوتاه مدت دارد . به همین دلیل نمی توان از آن برای برنامه ریزی های بلند مدت چه به صورت فردی و چه توسط مدیران کسب و کارهای مختلف استفاده کرد. سه مورد از مهم ترین مزایای شخصی، درمانی و کاری این اثر به صورت زیر عنوان شده اند:
شخصی و اجتماعی
اثر هاوتورن وابسته به حضور ناظر یا دریافت توجه از منبعی خارجی است. با این حال انسان می تواند آن را شخصی سازی کرده و مزایای عنوان شده بهره ببرد. برای انجام این کار باید خود را به عنوان ناظر هر کاری که در دست اجرا دارید، پنداشته و خودتان را تبدیل به منبع توجه خارجی کنید. تمرین این حالت می تواند روز به روز فرد را به سمت اهدافش نزدیک تر کند. نوشتن گزارش پیشرفت کار و مراجعه به آن می تواند در این باره کمک کند.
اثر هاوتورن حتی بر کوچک ترین رفتارهای شخصی و به خصوص امر تصمیم گیری/ انتخاب نیز تاثیر دارد. برای مثال تصور کنید که با یکی از دوستان خود به فروشگاه رفته اید و ضمن آن که دوست تان منتظر است، در حال تصمیم گیری برای خریدن و یا نخریدن محصولی خاص هستید. در واقع همراه شما تنها با نگاه خود به عنوان یک ناظر، قادر به دخل و تصرف در روند انتخاب تان خواهد بود! این شیوه اثرگذاری که تحت عنوان اثر هاوتورن شناخته می شود، کمترین نیازی به مشارکت فعال فرد مقابل ندارد و فقط حضور فیزیکی او برای تغییر رفتاری و عملکردی شما کافی خواهد بود.
از این رو می توان گفت که جالب ترین پیامد اثر هاوتورن، قابلیت آن در القای رفتارهای فردی- اجتماعی مثبت است. اگر بخواهیم از این اثر حداکثر بهره وری را داشته باشیم، باید با افرادی معاشرت کنیم که توانایی توسعه رفتارهای مثبت و دلخواه را در شخصیت ما داشته باشند.
همین موضوع در مورد مسائل کاری هم صدق می کند. برای نمونه اگر قصد دارید در محیط کار خود خلاقیت بیشتری به خرج دهید، باید با افرادی معاشرت کنید که با اهداف شما هم جهت هستند. آنهایی که دقیقه ها را می شمارند تا زمان زودتر بگذرد و به خانه بازگردند، مشخصا بر اساس اثر هاثورن کمک زیادی به شما در این زمینه نخواهند کرد.
آموزش و پرورش
یکی دیگر از کاربردهای اثر هاثورن به بحث آموزش و به ویژه محیط هایی همچون مدارس مربوط می شود. نظارت مستقیم معلمان بر عملکرد دانش آموزان به گونه ای که بچه ها احساس کنند به آنها توجه می شود، می تواند به پیشرفت آنها منجر شود. در زمینه تربیت کودکان نیز هر اندازه با آنها همراهی بیشتری داشته باشید و زمان بگذارید، آنها به خاطر حضور شما احتمالاً رفتارهای بهتری را در خود نهادینه خواهند کرد.
اثر هاوتورن می تواند به جنبشی برای "زندگی بهتر" منتهی شود. برای مثال امروزه بیش از گذشته استفاده از کیسه های خرید چندبار مصرف مرسوم شده است. آیا این موضوع به خاطر احساس نظارتی است که از جانب دیگران به ما القا می شود؟ شاید تا حدودی همین طور باشد اما این اثر می تواند عادات رفتاری مطلوب را به مرور زمان در شخصیت انسان نهادینه سازد. تنها کافی است که "خودمان" را به عنوان بهترین و سختگیرترین ناظر ممکن بپذیریم.
کسب و کار
مشخص است که کار و کسب ها با استفاده از اثر هاثورن می توانند به مدیریت نیروی انسانی و افزایش بازده کاری در کوتاه مدت اقدام کنند.
روان درمانی
اثر هاوتورن علاوه بر بحث روانشناسی، قابلیت ورود به علوم مهمی همچون روان درمانی را نیز دارد. بر اساس مطالعه ای که از طریق پاب مد قابل دسترسی است، دیده شده که متخصصین روانشناسی و روانپزشکی با تکیه بر این اثر، موفق به درمان بیماری های اضطرابی مختلف از جمله ترس از سخنرانی در جمع شده اند.
اخیرا مطالعه ای در گردهمایی سالانه کالج روماتولوژی آمریکا ارائه داده شد که در آن 264 بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید از نظر سطح تاثیرگذاری اثر هاثورن مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج به دست آمده از این کارآزمایی بالینی به طور کامل در تایید اثر هاوتورن بوده است.
بهبود سلامت عمومی بیماران طی مطالعه 41.3 درصد و پس از پایان یافتن آن تنها 16.5 درصد گزارش شد. همین درصدها در مورد بهبود درد و خستگی به ترتیب (51.7 درصد طی مطالعه و 39.7 درصد پس از آن) و (45.6 درصد طی مطالعه و 24.6 درصد پس از آن) بود.
هاوتورن در حیطه آموزش پرسنل نیز به شدت نتیجه بخش است. به بیان بسیار ساده، اثر هاثورن باعث می شود عملکرد هر فردی از پزشک گرفته تا پرستار و بیمار با علم به نظارت از جانب شخصی دیگر، دستخوش بهبود و تقویت شود. برای مثال دیده شده که اعضای کادر درمان حین نظارت فرد ثانوی و به ویژه مقام بالاتر، به گونه قابل توجهی دقیق تر می شوند. از جمله موارد گزارش شده می توان به اجرای بهتر دستور العمل های مختلف مانند پروتکل شست و شوی دست ها، اختصاص زمان بیشتر به معاینه مریض و صحبت با وی و همچنین تزریقات مطمئن تر اشاره کرد.
همین نظارت می تواند آمار عفونت های بیمارستانی را تا اندازه زیادی کاهش دهد زیرا کارکنان می دانند که شخصی دیگر در حال بررسی مدوام آنها است.
بر اساس مطالعه ای که توسط هفته نامه مشهور پزشکی بی ام جی به چاپ رسیده است، اثر هاثورن منحصرا در مورد مربوط به پیروی از پروتکل های شست و شوی دست، توانست همکاری کادر درمان را تا 30 درصد افزایش دهد. طبق پژوهشی از پاب مد، این تاثیر در بخش های دیگری همچون ایمنی تزریقات، پاکسازی محیط و مراقبت از بیماران نیز گزارش شد. دکترPeter Pronovost از بیمارستان جانز هاپکینز توضیح می دهد که معرفی اثر هاثورن به دستاورهای متعددی منتج شده است. به عقیده وی می توان بحث نظارت را از طریق طراحی یک برنامه موبایلی خاص نیز دنبال کرد تا هم به بیماران کمک کند و هم خطاهای پزشکی را تا جای امکان کاهش دهد.
یکی از وجوه اشتراک تمام درمان های روانی – اجتماعی این است که درمانگر به درمانجو توجه خاصی نشان می دهد؛ در نتیجه، فرض شده که توجه یکی از عوامل مشترکی است که بر نتایج درمان اثر می گذارد. هر کسی که تحت درمان قرار گرفته است می تواند خشنودی حاصل از توجه تقسیم نشده یک ساعته متخصص بالینی کاردان را درک کند. این توجه خاص در حقیقت می تواند بر روند درمان تاثیر بگذارد از جمله موارد نادری که بیماران به این علت بهبود نمی یابند که نمی خواهند چنین توجه خاصی را بپذیرند.
پژوهشگران بارها معلوم کرده اند که توجه، صرف نظر از اینکه فرایندهای درمان دیگری را به دنبال داشته باشد یا نه، واقعا موجب بهبودی می شود. برای مثال، پُل (1967)، دریافت که نشانه های 50درصد افرادی که فوبی سخنرانی داشتند بعد از درمان با دارونمای توجه که هدف از آن کنترل کردن متغیرهای غیراختصاصی مثل توجه بود، به طور قابل ملاحظه ای بهبود یافتند.
یافته جالب دیگر او این بود که گروهی که توجه مشابهی را همراه با درمان بینش گرا دریافت کرده بودند، بیشتر از گروهی که فقط دارونمای توجه دریافت کرده بودند، بهبود نیافتند، در حالی که گروهی که علاوه بر توجه، حساسیت زدایی را دریافت کرده بودند خیلی بیشتر بهبود یافتند. با اینکه آزمایش پُل، از نظر بی طرفی مشکلاتی داشت، ولی مطالعه او حاکی است که توجه می تواند عامل مشترک قدرتمندی در درمان باشد.
برای اینکه بتوانیم نتیجه بگیریم که روان درمانی به خصوصی از دارونما یا پلاسیبوی توجه موثرتر است، ضرورت دارد که پژوهش کنترل هایی را برای تاثیرات توجه داشته باشد. کافی نیست که نشان دهیم درمان خاصی از بی درمانی بهتر است، زیرا شاید بهبود حاصل از آن درمان خاص، ممکن است کلا در اثر توجهی باشد که به بیماران معطوف شده است.
برای ارزیابی یا کنترل آثار توجه در روان درمانی، چند طرح پژوهشی وجود دارد. رایج ترین آنها استفاده از گروه های دارونمای توجه است، مثل مطالعه پُل، که طی آن، به آزمودنی های گواه به اندازه درمانجویانی که تحت درمان قرار دارند، توجه می شد؛ اما آنها در فرایندهای که برای ایجاد تغییر ترتیب یافته بودند، مشارکت نداشتند.
طرح دیگر این است که بررسی کردن تحقیقاتی است که اثربخشی یک درمان را با اثربخشی درمان دیگر مقایسه کنیم، مثل مقایسه درمان روان کاوی با درمان شناختی. اگر یک رویکرد درمانی بهتر از دیگری عمل کرده باشد، می توانیم نتیجه بگیریم که این بهبودی متفاوت، فقط ناشی از توجه نیست، زیرا درمانی که کمتر موثر بوده تاثیر توجه را نیز در برداشته و بنابراین، آن را کنترل کرده است. با این حال، حتی اگر درمانی که کمتر موثر بوده بیشتر از بی درمانی موجب بهبودی شده باشد، نمی توانیم نتیجه بگیریم که چیزی جز اثر دارونما بوده است.
سرانجام اینکه، در این گونه تحقیقات مقایسه ای، چنانچه هر دو درمان به بهبودی قابل ملاحظه ای انجامیده باشند، ولی هیچ کدام بهتر از دیگری عمل نکرده باشد، نمی توانیم بگوییم که این درمان ها چیزی بیش از اثر هاوتورن هستند، مگر اینکه گروه گواه دارونمای توجه نیز در تحقیق منظور شده باشد. پس برای اینکه تحقیقات، ارزیابی کنترل شده ای از کارآیی روان درمانی محسوب شوند، باید اثر هاوتورن و عوامل مربوط دیگر را کنترل کرده باشند.
اثر "هاوتورن"، اصطلاحی معروف برای اشاره به این که "اگر افراد بدانند تحت نظارت مستقیم و توجه شخصی دیگر قرار دارند، عملکرد بهتری را از خود نشان می دهند."
در این مطالعه تلاش شد با تغییر سطح نور محیط و کم یا زیاد کردن آن افزایش عملکرد و کارایی کارکنان مورد بررسی قرار گیرد. اساس تحقیقات بر این موضوع استوار بود که آیا با تغییر سطح نور و با کم و زیاد کردن آن تغییری در عملکرد و بهره‌وری کارکنان ایجاد می‌شود؟ نکته جالب و غافلگیر کننده این بود که در ایام پژوهش، ارتقاء کیفیت عملکرد کارکنان به ثبت رسید اما درست پس از توقف تحقیقات، این تاثیر افزایشی نیز از بین رفت. دلیل آن نیز کاملا مشخص است، همانطور که اشاره شد اثر هاثورن وابسته به نظارت مستقیم از جانب فردی دیگر است. با حذف نظارت، تلاش شخص برای "بهبود رفتار مورد بررسی" نیز به تدریج کاهش یافته و در نهایت به اتمام می رسد. محققان همچنین دریافتند که تقریبا هر تغییری در شرایط از پیش تعیین شده مطالعه، منتج به افزایش بازده کارکنان می شود. برای نمونه کاهش سطح روشنایی در حد شمع و یا افزایش حداکثری آن، هر دو منتج به بهبود کارایی پرسنل شدند. چون در هر دو مورد، کارکنان احساس می کردند که تحت نظارت هستند.
معمولا فرض می شود که این گونه بهبودی به علت بالا رفتن روحیه و عزت نفس است که افراد آن را در اثر توجه دیگران به آنها احساس می کنند پدیده ای که به اثر هاوتورن معروف شده است.
از آن جایی که نتایج به دست آمده دانشمندان را حیرت زده کرده بود، آنها تنها یک توضیح منطقی برای تفسیر این حالت در اختیار داشتند: "عملکرد انسان وابسته به توجهی است که از جانب دیگران مانند خانواده، همسر، دوستان، همکاران و یا رئیس خود دریافت می کند". از این رو لندزبرگ اثر هاثورن را به صورت زیر تعریف می کند: "بهبود کوتاه مدت عملکرد تحت تاثیر نظارت دیگری".
اثر هاوتورن الگویی برای آزمایش و مطالعه
در سال 2009 پژوهشی توسط جمعی از محققان دانشگاه شیکاگو صورت گرفت که داده های اولیه حاصل از مطالعات پدیده هاوتورن را با دقت بیشتری آنالیز کرد. در این مطالعه نیز نتایج مشابهی حاصل شد: عملکرد فرد تحت تاثیر افزایش توجه از جانب کسی که دوستش دارد و یا به هر نحوی در زندگی وی دارای اهمیت است، به گونه ای مقطعی ارتقا یافته و به مرور زمان نیز شدت خود را از دست می دهد. مطالعه ای دیگر که توسط گروه تیلور و فرانسیس به چاپ رسیده، تفاوت های فردی که غالبا ژنتیکی هستند را عامل اساسی تقابل با اثر هاثورن به شمار آورده است. بدین معنا که افزایش بهره وری، تولید کنندگی یا حتی تغییر یک عادت رفتاری نامطلوب در صورت فشار نظارتی دیگران وابسته به اختلافات شخصیتی است و نمی توان درباره همه افراد انتظار داشت که اثر هاثورن نتیجه ای ثابت داشته باشد ولی در مجموع، این اثر کار می کند.
جنبه های کاربردی اثر هاوتورن
همان طور که گفته شد، پدیده هاوتورن تاثیری موقتی و کوتاه مدت دارد . به همین دلیل نمی توان از آن برای برنامه ریزی های بلند مدت چه به صورت فردی و چه توسط مدیران کسب و کارهای مختلف استفاده کرد. سه مورد از مهم ترین مزایای شخصی، درمانی و کاری این اثر به صورت زیر عنوان شده اند:
شخصی و اجتماعی
اثر هاوتورن وابسته به حضور ناظر یا دریافت توجه از منبعی خارجی است. با این حال انسان می تواند آن را شخصی سازی کرده و مزایای عنوان شده بهره ببرد. برای انجام این کار باید خود را به عنوان ناظر هر کاری که در دست اجرا دارید، پنداشته و خودتان را تبدیل به منبع توجه خارجی کنید. تمرین این حالت می تواند روز به روز فرد را به سمت اهدافش نزدیک تر کند. نوشتن گزارش پیشرفت کار و مراجعه به آن می تواند در این باره کمک کند.
اثر هاوتورن حتی بر کوچک ترین رفتارهای شخصی و به خصوص امر تصمیم گیری/ انتخاب نیز تاثیر دارد. برای مثال تصور کنید که با یکی از دوستان خود به فروشگاه رفته اید و ضمن آن که دوست تان منتظر است، در حال تصمیم گیری برای خریدن و یا نخریدن محصولی خاص هستید. در واقع همراه شما تنها با نگاه خود به عنوان یک ناظر، قادر به دخل و تصرف در روند انتخاب تان خواهد بود! این شیوه اثرگذاری که تحت عنوان اثر هاوتورن شناخته می شود، کمترین نیازی به مشارکت فعال فرد مقابل ندارد و فقط حضور فیزیکی او برای تغییر رفتاری و عملکردی شما کافی خواهد بود.
از این رو می توان گفت که جالب ترین پیامد اثر هاوتورن، قابلیت آن در القای رفتارهای فردی- اجتماعی مثبت است. اگر بخواهیم از این اثر حداکثر بهره وری را داشته باشیم، باید با افرادی معاشرت کنیم که توانایی توسعه رفتارهای مثبت و دلخواه را در شخصیت ما داشته باشند.
همین موضوع در مورد مسائل کاری هم صدق می کند. برای نمونه اگر قصد دارید در محیط کار خود خلاقیت بیشتری به خرج دهید، باید با افرادی معاشرت کنید که با اهداف شما هم جهت هستند. آنهایی که دقیقه ها را می شمارند تا زمان زودتر بگذرد و به خانه بازگردند، مشخصا بر اساس اثر هاثورن کمک زیادی به شما در این زمینه نخواهند کرد.
آموزش و پرورش
یکی دیگر از کاربردهای اثر هاثورن به بحث آموزش و به ویژه محیط هایی همچون مدارس مربوط می شود. نظارت مستقیم معلمان بر عملکرد دانش آموزان به گونه ای که بچه ها احساس کنند به آنها توجه می شود، می تواند به پیشرفت آنها منجر شود. در زمینه تربیت کودکان نیز هر اندازه با آنها همراهی بیشتری داشته باشید و زمان بگذارید، آنها به خاطر حضور شما احتمالاً رفتارهای بهتری را در خود نهادینه خواهند کرد.
اثر هاوتورن می تواند به جنبشی برای "زندگی بهتر" منتهی شود. برای مثال امروزه بیش از گذشته استفاده از کیسه های خرید چندبار مصرف مرسوم شده است. آیا این موضوع به خاطر احساس نظارتی است که از جانب دیگران به ما القا می شود؟ شاید تا حدودی همین طور باشد اما این اثر می تواند عادات رفتاری مطلوب را به مرور زمان در شخصیت انسان نهادینه سازد. تنها کافی است که "خودمان" را به عنوان بهترین و سختگیرترین ناظر ممکن بپذیریم.
کسب و کار
مشخص است که کار و کسب ها با استفاده از اثر هاثورن می توانند به مدیریت نیروی انسانی و افزایش بازده کاری در کوتاه مدت اقدام کنند.
روان درمانی
اثر هاوتورن علاوه بر بحث روانشناسی، قابلیت ورود به علوم مهمی همچون روان درمانی را نیز دارد. بر اساس مطالعه ای که از طریق پاب مد قابل دسترسی است، دیده شده که متخصصین روانشناسی و روانپزشکی با تکیه بر این اثر، موفق به درمان بیماری های اضطرابی مختلف از جمله ترس از سخنرانی در جمع شده اند.
اخیرا مطالعه ای در گردهمایی سالانه کالج روماتولوژی آمریکا ارائه داده شد که در آن 264 بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید از نظر سطح تاثیرگذاری اثر هاثورن مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج به دست آمده از این کارآزمایی بالینی به طور کامل در تایید اثر هاوتورن بوده است.
بهبود سلامت عمومی بیماران طی مطالعه 41.3 درصد و پس از پایان یافتن آن تنها 16.5 درصد گزارش شد. همین درصدها در مورد بهبود درد و خستگی به ترتیب (51.7 درصد طی مطالعه و 39.7 درصد پس از آن) و (45.6 درصد طی مطالعه و 24.6 درصد پس از آن) بود.
هاوتورن در حیطه آموزش پرسنل نیز به شدت نتیجه بخش است. به بیان بسیار ساده، اثر هاثورن باعث می شود عملکرد هر فردی از پزشک گرفته تا پرستار و بیمار با علم به نظارت از جانب شخصی دیگر، دستخوش بهبود و تقویت شود. برای مثال دیده شده که اعضای کادر درمان حین نظارت فرد ثانوی و به ویژه مقام بالاتر، به گونه قابل توجهی دقیق تر می شوند. از جمله موارد گزارش شده می توان به اجرای بهتر دستور العمل های مختلف مانند پروتکل شست و شوی دست ها، اختصاص زمان بیشتر به معاینه مریض و صحبت با وی و همچنین تزریقات مطمئن تر اشاره کرد.
همین نظارت می تواند آمار عفونت های بیمارستانی را تا اندازه زیادی کاهش دهد زیرا کارکنان می دانند که شخصی دیگر در حال بررسی مدوام آنها است.
بر اساس مطالعه ای که توسط هفته نامه مشهور پزشکی بی ام جی به چاپ رسیده است، اثر هاثورن منحصرا در مورد مربوط به پیروی از پروتکل های شست و شوی دست، توانست همکاری کادر درمان را تا 30 درصد افزایش دهد. طبق پژوهشی از پاب مد، این تاثیر در بخش های دیگری همچون ایمنی تزریقات، پاکسازی محیط و مراقبت از بیماران نیز گزارش شد. دکترPeter Pronovost از بیمارستان جانز هاپکینز توضیح می دهد که معرفی اثر هاثورن به دستاورهای متعددی منتج شده است. به عقیده وی می توان بحث نظارت را از طریق طراحی یک برنامه موبایلی خاص نیز دنبال کرد تا هم به بیماران کمک کند و هم خطاهای پزشکی را تا جای امکان کاهش دهد.
یکی از وجوه اشتراک تمام درمان های روانی – اجتماعی این است که درمانگر به درمانجو توجه خاصی نشان می دهد؛ در نتیجه، فرض شده که توجه یکی از عوامل مشترکی است که بر نتایج درمان اثر می گذارد. هر کسی که تحت درمان قرار گرفته است می تواند خشنودی حاصل از توجه تقسیم نشده یک ساعته متخصص بالینی کاردان را درک کند. این توجه خاص در حقیقت می تواند بر روند درمان تاثیر بگذارد از جمله موارد نادری که بیماران به این علت بهبود نمی یابند که نمی خواهند چنین توجه خاصی را بپذیرند.
پژوهشگران بارها معلوم کرده اند که توجه، صرف نظر از اینکه فرایندهای درمان دیگری را به دنبال داشته باشد یا نه، واقعا موجب بهبودی می شود. برای مثال، پُل (1967)، دریافت که نشانه های 50درصد افرادی که فوبی سخنرانی داشتند بعد از درمان با دارونمای توجه که هدف از آن کنترل کردن متغیرهای غیراختصاصی مثل توجه بود، به طور قابل ملاحظه ای بهبود یافتند.
یافته جالب دیگر او این بود که گروهی که توجه مشابهی را همراه با درمان بینش گرا دریافت کرده بودند، بیشتر از گروهی که فقط دارونمای توجه دریافت کرده بودند، بهبود نیافتند، در حالی که گروهی که علاوه بر توجه، حساسیت زدایی را دریافت کرده بودند خیلی بیشتر بهبود یافتند. با اینکه آزمایش پُل، از نظر بی طرفی مشکلاتی داشت، ولی مطالعه او حاکی است که توجه می تواند عامل مشترک قدرتمندی در درمان باشد.
برای اینکه بتوانیم نتیجه بگیریم که روان درمانی به خصوصی از دارونما یا پلاسیبوی توجه موثرتر است، ضرورت دارد که پژوهش کنترل هایی را برای تاثیرات توجه داشته باشد. کافی نیست که نشان دهیم درمان خاصی از بی درمانی بهتر است، زیرا شاید بهبود حاصل از آن درمان خاص، ممکن است کلا در اثر توجهی باشد که به بیماران معطوف شده است.
برای ارزیابی یا کنترل آثار توجه در روان درمانی، چند طرح پژوهشی وجود دارد. رایج ترین آنها استفاده از گروه های دارونمای توجه است، مثل مطالعه پُل، که طی آن، به آزمودنی های گواه به اندازه درمانجویانی که تحت درمان قرار دارند، توجه می شد؛ اما آنها در فرایندهای که برای ایجاد تغییر ترتیب یافته بودند، مشارکت نداشتند.
طرح دیگر این است که بررسی کردن تحقیقاتی است که اثربخشی یک درمان را با اثربخشی درمان دیگر مقایسه کنیم، مثل مقایسه درمان روان کاوی با درمان شناختی. اگر یک رویکرد درمانی بهتر از دیگری عمل کرده باشد، می توانیم نتیجه بگیریم که این بهبودی متفاوت، فقط ناشی از توجه نیست، زیرا درمانی که کمتر موثر بوده تاثیر توجه را نیز در برداشته و بنابراین، آن را کنترل کرده است. با این حال، حتی اگر درمانی که کمتر موثر بوده بیشتر از بی درمانی موجب بهبودی شده باشد، نمی توانیم نتیجه بگیریم که چیزی جز اثر دارونما بوده است.
سرانجام اینکه، در این گونه تحقیقات مقایسه ای، چنانچه هر دو درمان به بهبودی قابل ملاحظه ای انجامیده باشند، ولی هیچ کدام بهتر از دیگری عمل نکرده باشد، نمی توانیم بگوییم که این درمان ها چیزی بیش از اثر هاوتورن هستند، مگر اینکه گروه گواه دارونمای توجه نیز در تحقیق منظور شده باشد. پس برای اینکه تحقیقات، ارزیابی کنترل شده ای از کارآیی روان درمانی محسوب شوند، باید اثر هاوتورن و عوامل مربوط دیگر را کنترل کرده باشند.
توضیح: در برخی منابع فارسی نام این واژه به اثر هاوثورن ترجمه شده است.
منابع:
1- بخشی از کتاب نظریه های روان درمانی(نظام های روان درمانی)، تالیف جمیز پروچاسکا – جان.نورکراس،ترجمه یحیی سیدمحمدی، انتشارات نشر روان، 1392
2- ویکی پدیا
3- سایت سواد زندگی مطلبی تحت عنوان: "اثر هاثورن" چیست و چگونه به ما کمک می کند؟
میگنا
