سایت تخصصی روانشناسی

-
چکیده: ناتوانی در املاء، از جمله شایعترین اختلالات یادگیری است. پژوهش حاضر به بررسی اثربخشی بازی های آموزشی برکاهش خطاهای املای دانش آموز با هوشبهر عادی و فاقد اختلال پرداخته است.

روش: طرح مورد استفاده در این پژوهش، از نوع مطالعه موردی با خط پایه چندگانه بود.
نمونه ی پژوهش، 1 دانش آموزدختر مقطع سوم ابتدایی شهرتهران با هوش طبیعی و دارای مشکل املاء بود که مشکل بالینی و خانوادگی نداشته است. ابتدا با استفاده از تست آدمک روآیه (برای سنجش هوش ) و آزمون املا (محقق ساخته)، از آزمودنی پیش آزمون گرفته شد. سپس بازیهای آموزشی در 14 جلسه، هفته ای دو بار، به مدت 30دقیقه اجرا شد و پس از هر دو جلسه بازی ازآزمودنی آزمون به عمل آمد و تاثیر بازیها براملای این دانش آموز، مورد ارزیابی قرار گرفـت.
یافته ها: یافته ها نشان دادند که بازیهای آموزشی، در پیشرفت نمرات آزمون املای این دانش آموز تأثیر دارد.
نتیجه گیری: بازیهای آموزشی بر پیشرفت املای دانش آموزان با اختلال در نوشتن، مؤثر بـود. بـه این ترتیب می توان از بازیهای آموزشی برای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سود جست.
کلیدواژه ها: بازی های آموزشی ،اختلال یادگیری املا
-
مقدمه
مشخصه اصلی اختلال در بیان نوشتاری آن است که مهارتهای نوشتاری با در نظر گرفتن سن تقویمی، هوش اندازه گیری شده و تحصیلات متناسب با سن فرد به میزان قابل توجهی پایین تر از حد مورد انتظار می باشد (آقابابایی ،1391) شیوع این ناتوانی، 3/1 -7/2درصد برای نقائص در دستخط، 3/7 -4درصد برای ناتوانی در املا و 1-3 درصد برای اختلال در انشا گزارش شده است (برنینگر و هارت 1992 به نقل از سمرود- کلیکمن (2009) .

ناتوانی در املا شایعترین ناتوانی بیان نوشتاری است(گورمن ،1384) شکستهای مکـرر در املا،عـزت نفس دانش آموز را تضـعیف مـیکنـد و اگـر بـرای آن چاره ای اندیشـیده نشـود، در درازمـدت، موجـب افـت تحصیلی و یا حتی ترک تحصیل خواهد شد که عواقب نا مطلـوب اجتمـاعی و فـردی آن، گریبـانگیـر فـرد،خانواده و جامعه می شود(کریمی وهمکاران ،1390) چنانچه برای رفع این اخـتلال، تدابیر درمانی در نظر گرفته نشود، در بـسیاری از ایـن موارد این دانش آموزان مـشکل خـود را بـه بزرگـسالی خواهند برد (کاپلان و سادوک، 1998).

کلیپـرا، شـابمن و گاسـتیگ(1993) ،معتقدنـد در صـورت عـدم مداخلـه، نمــرات ضعیف املای کودکان در طول مـدت تحصـیل، ثابـت می ماند و عدم بهبود خودبه خودی، بیشتر در کودکانی مشاهده می شود که نمره های املایشان ضعیفتر است (کریمی وهمکاران، 1390) migna.ir صاحبنظران حیطه اختلالات یادگیری یک رشته ویژگیها را برای این اختلال مشخص کرده اند که شامل اختلاف بین توانایی بالقوه و عملکرد واقعی، دشواری یادگیری تحصیلی، اختلالات زبان، ادراک و اختلالات خاص یادگیری، مشکلات اجتماعی- عاطفی، اختلالات حرکتی، مشکلات توجه و بیش فعالی و نارساییهای فراشناختی است.(جوزستانی وهمکاران،1394)

دشواری در یادگیری املاء از اهمیت خاصی برخوردار است؛چرا که املاء در کنار سایر مهارتهای پایهای، نوعی مهارت ضروری و اساسی است و اختلال در آن به صورتهای مختلفی میتواند فرد را با مشکل مواجه سازد. (نظری،1394) برای آموزش املا، بیشتر از 25روش کارآمد و ویژه وجود دارد.لذا ضرورت به کار بستن شیوه های آموزشی مناسب برای بهبود مشکلات املای این دانش آموزان نیاز است.(مولودی وهمکاران ،1393).

تحقیقات پژوهشگران نشان میدهد که از 10درصد مربوط به شیوع اختلالهای یادگیری در دانش آموزان، در حدود 4درصد آن مرتبط با املانویسی می باشد)با عزت، 388.(1 با توجه به اینکه در آموزش و یادگیری الکترونیکی، یادگیرندگان نقش اصلی را ایفا میکنند، هر آنچه که طراحی میشود باید با نیازها، باورها، اندیشه ها و ارزشهای فرهنگی یادگیرندگان سازگاری داشته باشد تا علاقه آنان جلب شود و انگیزه ی لازم را برای ادامه و تکمیل دوره پیدا کنند.(نظیری ،1394).

منظــور از بازیهــای آموزشــی فعالیتهایی هستند که برای کسب مهارتهای ادراکی حرکتـی طــرحریـزی مــی شـوند و جنبــه تفریحــی وسرگرمی نیـز دارنـد(مهجـور،1383).

مونتـه سـوری( 1952) به نقل از برونر،(1972) از جملـه افـرادی بـودکــه یــادگیری مهارتهــای آموزشــی و تحــصیلی را بــا بازیهای آموزشی همراه ساخته بود. وی عقیـده داشـت هنگامی که کودک تجارب اولیه مناسبی را با اسـتفاده ازوسایل حسی کسب کند، به نحـو بهتـری آمـادة گـذر ازمرحله حسی به مرحلـه درونـی کـردن اندیـشه هاسـت. معرفی مورد مراجع دختر نه ساله ای است که در کلاس سوم ابتدایی تحصیل می کند. در کنار پدر ومادر و برادر کوچکتر خود زندگی می کند. بررسی شرایط خانوادگی وی نشان می دهد کیفیت زندگی مطلوبی دارد واز موضوعی رنج نمی برد. با توجه به تحلیل تست خانواده و تست آدمک کودک از ضریب هوشی بالایی برخوردار است . و شخصیت شاد و به هنجاری دارد و از اوضاع کنونی خود و خانواده اش رضایت دارد. به گزارش والدین و اولیا مدرسه و نیز معلمین سالهای قبل وی عملکرد تحصیلی دانش آموز بجز در درس املا در سطح عالی گزارش شده است. یا توجه به عملکرد بالای تحصیلی و نداشتن مشکلات جسمانی ومحیطی معلمین وی چند دلیل را برای پایین بودن نمرات املای زهرا گمانه می زنند:
1-نداشتن علاقه به درس املا و بی اهمیت دانستن آن
2-عدم توجه ودقت به آنچه که می نویسد.(معلم کلاس اول وی اعتقاد دارد زهرا طرز صحیح نوشتن کلمات را می داند اما هنگام نوشتن توجه لازم را به خرج نمی دهد او این ادعا را براین اساس بیان می دارد که زهرا کلمات را گاهی درست وگاهی غلط می نویسد.)
3- آرمانگرایی و تمایل به بهترین بودن زهرا را به هنگام نوشتن املا به استرس می اندازد.(به نقل از معلم کلاس سوم وی زهرا به هنگام نوشتن املا از دیگران عقب می ماند و چندین بار نوشته های خود را اصلاح می کند.)
با توجه به مطالب فوق و با توجه به اینکه دلایل ذکر شده تا حدی باهم هم پوشانی دارند و ازطرفی نمی توان هر کدام را به تنهایی علت اصلی پایین بودن عملکرد زهرا در درس املا دانست برای بهبود سطح نمرات وی روشی را انتخاب کردیم که هر سه مورد را در بر بگیرد.یعنی هم سطح استرس و اضطراب وی را کاهش دهد و هم با توجه به سن او با جذابیت های بازی وی را مشتاق به پرداختن به درس املا کند. لازم به ذکر است معلمین وی پایین بودن نمرات وی را چندان مهم تلقی نمی کنند و اعتقاد دارند در حدی پایین نیست که به درس های دیگر وی لطمه ای وارد کند و یا عزت نفس وی را کاهش دهد.زهرا اغلب در آزمونهای کلاسی نمره ی قابل قبول می گیرد و این پیگیری برای بهبود سطح نمرات از جانب خود دانش آموز بوده است.
-
فرآیند آموزش و تمرین
آموزش اصلی و مستقیم زهرا توسط معلم وی در کلاس درس و در کنار سایر دانش آموزان انجام می شود .اما 14 جلسه بازی آموزشی برای وی درنظر گرفته شد.این 14 جلسه طی 7 هفته وهر هفته دوبار انجام شد.
بازیهای آموزشی شامل هشت نوع بازی متنوع آموزشی مربوط به املا بود که در هر جلسه به طور متناوب سه بازی اجرا شد.در هرجلسه علاوه بر بازی با کلمات جدید برای جلوگیری از فراموشی، کلمات جلسه ی قبل نیز تکرار می شد.این بازی ها شامل کدام حرفم گم شده؟ (زارع،1388)1، چند کلمه یادت مانده ؟2 ، کلمات معکوس3 ، نوشتن کلمات برروی نمک یا آرد، بازی هم خانواده ها4 ، ازاین سر تا آن سر5 ، خودت معلم باش، پازل کلمات6 می باشد.
-
پــــــــــــاورقی:

پاورقی در ابعاد بزرگتر

-
آزمون پیشرفت تحصیلی املا:
این آزمون هر هفته و پس از دو جلسه بازی در محیط یکسان با سایر دانش آموزان توسط معلم گرفته می شد.نمره ی هر آزمون توسط فرمول زیرمحاسبه شد.لازم به ذکر است کلمات بسیار تکرار شونده مانند به ، که ، آن ، در و...در شمارش کل کلمات در نظر گرفته نشده است.

-

یافته ها:
نمرات املا پس از هر آزمون در نمودار زیر آورده شده است. روند رو به رشد نمودار نشان می دهد بازی های آموزشی تأ ثیر خوبی بر روی پیشرفت املای زهرا داشته است .همانطور که در شکل نیز مشخص است پس از سه هفته آموزش( شش جلسه ) پیشرفت چشمگیرتر بوده است که به نظر می رسد به خاطر تکرار و تمرین برروی کلمات قبلی نیز می باشد. migna.ir با تحلیل و بررسی کیفی املاهای نوشته شده توسط زهرا ، این نکته مشهود است که دیگر کلمات غلط تکراری به صفر رسیده است و غلط املای قبلی در املای بعد مشاهده نمی شود.اما نکته ی مهم دیگر این است که نمودار در سه نمره ی آخر شیب تندی ندارد و تقریبا ثابت مانده است. این در حالی است که نمره ی کامل حاصل نشده است.
بررسی پیشینه پژوهش هایی که در حیطه ی مشکلات املایی انجام شده است نشان می دهد ممکن است عوامل دیگری نیز در بهبود عملکرد املا مؤثر باشند که باید در نظر گرفته شوند.از جمله ی این عوامل می توان به کارکردهای اجرایی(آقابابایی ،1391)، مشکلات در آموزش مستقیم (کریمی ،1390) ، فرایندهای شناختی (نظری ،1393) اشاره کرد.

-

بحث و نتیجه گیری
با توجه به پژوهش انجام شده ، به نظر می رسد آموزش به همراه بازی مؤثر تر واقع می شود.دانش آموزان به هنگام بازی به طور غیر مستقیم درگیر فرایند آموزش می شوند، خستگی مانع از اجرای امر آموزش نمی شود ومفاهیم یادگیری شده عمیقتر و طولانی تر در ذهن کودک باقی می ماند. در این پژوهش کودک به طور مستقل تمرین داده شد . این در حالی است که اگر بازی به طور دسته جمعی و مخصوصا به هنگام آموزش اولیه در کلاس وتوسط معلمی انجام شود که قرار است آزمون را هم برگزار کند، پیش بینی می شود نتیجه تا حد زیادی بهبود یابد. لذا پیشنهاد می شود اولا پژوهش های آتی بر روی تعداد بیشتری دانش آموز انجام شود و متغیر های شناختی و آموزشی بیشتری در کنار امر بازی در نظر گرفته شود . ثانیا به آموزشهای مبتنی بر بازی توجه بیشتری شود و زمان مخصوصی برای این امر مهم در برنامه ریزی آموزشی مدارس در نظر گرفته شود.

-
تهیه کننده و گردآوری :
معصومه درخشانی گیوی/  میگنا
-

-
منــــابع:
-آقابابایی، سارا. (1391). اثر بخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد تحصیلی کودکان با ناتوانی یادگیری املا. فصلنامه تازه های علوم شناختی، سال 14، 2، 72-63 .
-زارع، حسین، امیری آهویی، فرزانه، تاراج، شیرین. (1388). تأثیر بازیهای آموزشی بر حافظه کوتاه مدت و املای دانش آموزان پایه ابتدایی با ناتوانیهای ویژه یادگیری. مجله پژوهش در حیطه کودکان استثنایی سال 9 ،4 ، 374-367 .
-کریمی، بهروز، علیزاده، حمید، فرخی، نور علی، سعدی پور، اسماعیل. (1390). مقایسه اثربخشی سه شیوه آموزش مستقیم آگاهی واج شناختی و ترکیبی بر کاهش مشکلات املای دانش آموزان دبستانی . مجله پژوهش در حیطه کودکان استثنایی سال11 ، 3 ، 266-255 .
-مولودی، عابد، کریمی، بهروز، خرم آبادی، یدالله، سلیمانی، اسماعیل. (1393). مقایسه ی اثر بخشی سه شیوه ی آموزش مستقیم، مبتنی بر رایانه و ترکیبی بر کاهش مشکلات املای دانش آموزان دارای اختلال املا نویسی .فصلنامه علمی پژوهشی ناتوانی های یادگیری سال4 ،2 ،99-84.

-باعزت، فرشته. (1388). نقش پردازشگر کلمه همراه با راهبردهای خودپرسشی بر بهبود مشکلات املای دانش آموزان پایه سوم دبستان دچاراختلال نوشتن. فصلنامه ی روانشناسی کاربردی، 14، 4، 71-58.
- نظری، محمدعلی، دادخواه، مهرناز، هاشمی، تورج. (1394). اثربخشی توانبخشی شناختی بر خطاهای املای دانش آموزان با نارسانویسی. مجله ی پژوهش در علوم توانبخشی ،سال 11 ، 1، 61-47.
- جوزستانی، لیلا کریمی، یارمحمدیان، احمد، ملک پور، مختار. (1394). اثربخشی آموزش مردر بر بهبود عملکرد تحصیلی کودکان با اختلال یادگیری املا. مجله دانشگاهی یادگیری الکترونیکی، سال 6، 63 ، 69-62.
- نظیری، الهام، قاسمی پور مقدم، حسین. (1394). تاثیر استفاده از نرم افزارهای آموزشی در تقویت مهارت های نوشتاری دانش آموزان. فصلنامه ی مطالعات درسی ایران. سال 9، 36، 44-31 .

.Daffern, Tessa; Mackenzie, Noella Maree and Hemmings, Brian.(2015). The development of a spelling assessment tool informed by Triple Word Form Theory .Australian Journal of Language and Literacy, 38, 2, 72-82
.Janneke C. A. W. Peijnenborgh, Petra M. Hurks, Albert P. Aldenkamp, Johan S. H. Vles & Jos G. M. Hendriksen (2015). Efficacy of working memory training in children and adolescents with learning disabilities: A review study and meta-analysis. Neuropsychological Rehabilitation: An International Journal, DOI:10.1080/09602011.2015.1026356

.Rello, Luz ; Cloud, Cookie; Spai, Barcelona(2014). Design of Word Exercises for Children with Dyslexia. Procedia Computer Science, 27, 74 – 83