سایت تخصصی روانشناسی

رشته روانشناسی سلامت از دهه ۱۹۷۰ هویت پیدا کرده است و دانش‌آموختگان این رشته در تیم پزشکی به مطالعه جنبه‌های روانشناختی بیماری می‌پردازند، روانشناسی سلامت به مطالعه فرایندهای رفتاری و روانشناختی در هنگام سلامت بیماری و مراقبت سلامت می‌پردازد.

نقطه تمرکز متخصصان روانشناسی سلامت بر افزایش  سلامتی و پیشگیری و درمان بیماری است. این علم معطوف به درک این نکته است که چگونه عوامل فرهنگی، رفتاری و روانشناختی باعث سلامت یا بیماری جسمی می‌شود و به بررسی تاثیر مستقیم و غیرمستقیم عوامل روانشناختی بر سلامت می‌پردازد.

در زمینه علوم رفتاری نیز رفتارهای آسیب‌رسان سلامت همچون مصرف دخانیات و مشروبات الکلی یا رفتارهای ارتقادهنده سلامت نظیر ورزش و رژیم غذایی سالم را رصد می‌کند.

متخصصان روانشناسی سلامت می‌توانند سلامت را با کار مستقیم با بیماران یا به طور غیرمستقیم در برنامه‌های سلامت عمومی ملی و بین‌المللی در مقیاس بزرگ بهبود بخشند، همچنین با آموزش سایر متخصصان سلامت (پزشکان و پرستاران) به اثربخشی بهتر مداخلات آنان بر سلامت افراد بیافزایند.

متخصصان روانشناسی سلامت همچنین می‌خواهند بدانند افراد چگونه به بیماری خود واکنش نشان می‌دهند، با آن مقابله می‌کنند و از آن بهبود می‌یابند.

روان‌شناسان سلامت تا به امروز پژوهش‌های کاربردی زیادی را در رابطه با رشد و توسعه دادن رفتارهای سالم و همین‌طور پیشگیری از رفتارهای ناسالم و کاهش آنها را انجام داده‌اند و طبق پژوهش‌ها قریب به نیمی از آمار مرگ و میر در آمریکا را می‌توان به رفتارها یا عوامل خطرزایی نسبت داد که تا حدود زیادی قابل پیشگیری هستند.

موضوعات اخیر پژوهش‌ها و مداخلات متخصصان سلامت را مواردی همچون کاهش استرس، مدیریت وزن، ترک سیگار، بهبود تغذیه روزمره و کاهش رفتارهای پرخطر جنسی، مراقبت خانگی و مشاوره سوگ برای بیمارانی که در مراحل پایانی زندگی خود هستند را شامل می‌شود.

روانشناسی سلامت از شاخه‌های جدید روانشناسی در ایران است و در مقطع ارشد و دکترا دانشجو می‌پذیرد و داوطلبان زیادی مشتاق این رشته هستند، ولیکن پذیرش این رشته محدود است.

این رشته در ایران بسیار جوان است و بیش از ۱۷ سال از عمر تاسیس آن نمی‌گذرد و تاکنون حدود ۵۰۰ نفر فارغ‌التحصیل مقطع دکترای این رشته در ایران شده‌اند، با وجود روشن بودن نقش روانشناسان سلامت در بهبود کیفیت زندگی افراد به خصوص بیماران و سالمندان و همچنین مبرهن بودن ضرورت حضور روانشناسان سلامت در نظام سلامت کشور، ولی فارغ‌التحصیلان این رشته هنوز هویت شغلی ندارند و در سیستم وزارت بهداشت هنوز ردیف شغلی برای ایشان تعریف نشده است.

با توجه به اینکه امروزه میزان مرگ و میر ناشی از بیماری‌های واگیردار نظیر سل، وبا و غیره نزدیک به صفر شده است و افزایش امید به زندگی افراد و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن به دلیل سبک زندگی ناسالم و پدیده کهنسالی به افزایش افراد سالمند در ایران جایگاه فعالیت این رشته در جهت کاهش هزینه‌های روانی اجتماعی و اقتصادی بیماری‌ها بیش از پیش پررنگ و ضروری است، لذا به نظر می‌رسد تعیین تکلیف فارغ‌التحصیلان این رشته در نظام سلامت کشور امری ضروری و لازم است.

روانشناسی سلامت در کشورهای توسعه‌یافته دارای چهار گرایش؛ سلامت بالینی، سلامت عمومی، سلامت جامعه و سلامت انتقادی است و در ایران فقط زمینه تحصیل در گرایش سلامت بالینی وجود دارد، و نیاز به توسعه این رشته کاملا مشهود است همچنین با توجه به اینکه تجزیه و تحلیل انتقادی سیاست‌های سلامتی کشور از مجموعه وظایف روانشناسان سلامت است ضروری است که حداقل یک کرسی در مجموعه‌های تصمیم‌گیری کلان بهداشتی کشور به متخصصان روانشناسی سلامت تخصیص یابد تا برنامه‌های کلان نظام سلامت کشور موثرتر واقع شود.

یادداشت از: معصومه ذکی‌پور